تقریبا
4 ماهی تا آغاز مناسک حج تمتع باقی مانده است و مسئولان حج در همه بلاد
اسلامی به انجام مقدمات اعزام حاجیان خود مطابق هر سال مشغول هستند اما
جمهوری اسلامی ایران جزو آن دسته کشورهایی بوده که با شرایطی متفاوت مواجه
شده است و افق روشنی از حج امسال مشخص نیست.
روشن نبودن افق حج ۹۵ برای مردم ایران به
اندازهای است که سعید اوحدی رئیس سازمان حج و زیارت کشورمان، چندی پیش در
جمع خبرنگاران، اعلام کرد که زمانبندی عملیات حج امسال وارد محدوده قرمز
خود شده است.
اگر نخواهییم تفسیر به رای کنیم اما این
صحبت نشان می دهد که شاید اگر مقامات کشورمان پاسخی روشن از مقامات
عربستانی دریافت نکنند در اصل اعزام به حج تردید وجود داشته باشد.
همچنین چندی پیش پیش بود که آیتالله
عبدالله جوادی آملی در دیدار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سازمان حج و
زیارت گفت: از نظر شرعی کسانی که امسال برای حج مستطیع شدند حجی بر گردن
ندارند زیرا شرایط به گونهای است که نمیتوانند به حج بروند.
مبهم بودن زوایای اعزام به حج و اظهارات
ضد و نقیض در این زمینه در حالی است که ریشه این اما و اگرها به سال 94 بر
می گردد. وقتی که به دنبال ماجرای تعرض به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه
جده، ابراز نگرانی های مراجع عظام تقلید منجر به توقف اعزام حج عمره مفرده
شد.
هنوز چند ماهی از این فاجعه و انتظار ها
برای عذرخواهی مقامات عربستانی نگذشته بود که متاسفانه ماجراهای خونین و غم
انگیز مناسک حج 94 رخ داد و جان باختن بیش از 7700 زائر بیت الله الحرام
در سرزمین منا بسیاری از خانواده ها را داغدار کرد و در این میان ۴۶۴ زائر
ایرانی هم به دلیل سوء مدیریت و بیتفاوتی مشکوک آل سعود، جان خود را از
دست دادند.
در روز 11 سپتامبر (20 شهریور 94) یک
بالابر بزرگ که برای انجام اقدامات مربوط به طرح عمرانی عربستان برای توسعه
حرم مسجد الحرام در مکه وجود داشت به داخل مسجد الحرام در پشت مقام حضرت
ابراهیم(ع) سقوط کرد که منجر به کشته شدن دست کم 118 نفر شد که 11 تن از
آنها ایرانی بودند.
همچنین دهم ذی الحجه ۱۴۳۶ هجری قمری -
مصادف با روز ۵ شنبه ۲ مهرماه ۱۳۹۴ و ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵ میلادی یکی از
بزرگترین اجتماعات انسانی جهان در عربستان سعودی و در منطقه منا در حالی
برگزار شد که در ساعات ابتدایی این تجمع معنوی، بیش از 7700 نفر از
مسلمانان جهان در حین انجام فریضه حج – در رمی جمرات – بر اثر بیتوجهی و
مدیریت غلط و ناپخته عربستان سعودی جان خود را از دست دادند.
در این میان جمهوری اسلامی ایران نیز با 464 کشته از جمله کشورهایی بود که آمار بالای تلفات را داشت.
هرچند که ماجرا به همین جا ختم نشد و در
پی شهادت آیت الله شیخ نمر بود که سفارت عربستان با تجمع مردم در تهران
مواجه شد و عدهای به صورت خودجوش و با به نمایش گذاشتن خشم خود و با
سردادن شعارهایی علیه آل سعود، این سفارت را مورد هجوم قرار دادند .
معترضان که از جنایت عربستان به خشم آمده
بودند، باوجود مقاومت پلیس ضد شورش درب کنسولگری را شکسته و وارد آن شدند و
در جریان تجمع مقابل ساختمان سفارت عربستان در تهران که منجر به آتش زدن و
ورود عده ای به داخل محوطه سفارت شد پلیس تعدای از افرادی که به صورت غیر
قانونی وارد محوطه سفارت شدند را دستگیر کرد.
به دنبال این مهم بود که وزیر امور خارجه
عربستان سعودی در کنفرانس خبری اعلام کرد که این کشور روابط دیپلماتیک خود
با ایران را قطع کرد و اتخاذ این تصمیم را بر پایه منافع کشورشان توصیف
کرد. پس از آن نیز اعضای هیئت دیپلماتیک عربستان سعودی از ایران خارج شدند
و به دیپلمات های ایران فرصت داده شد ظرف ۴۸ ساعت عربستان را ترک کنند.
هرچند اقدامی که برخی مقابل سفارت سعودی
انجام دادند قابل دفاع نیست اما جمهوری اسلامی ایران سال های زیادی را با
رژیم سعودی به مدارا گذراند تا اینکه بالاخره خود تکلیف را روشن کردند و
دشمنی خود را بیشتر و آشکارتر از گذشته نشان دادند.
با این وجود قطع این روابط قابل اهمیت از
هیچ نگاهی به جز تکلیف شرعی در مسئله حج واجب نیست چراکه عمره واجب نبوده و
اکنون هم تکلیفش روشن است اما قطعاً در چنین شرایطی دیگر نمی توان به
سعودی ها اعتماد کرد و جان مردم ایران اسلامی را به دست آنها سپرد کمااینکه
در زمان عادی بودن روابط البته به ظاهر، سال گذشته حجی خونین رقم خورد و
عامدانه بودن آن بر همگان روشن شد لذا اکنون که روابط در وضعیت نا به سامان
است، اعزام به حج واجب در هاله ای از ترس و نگرانی بوده که به طور حتم
نیازمند ضمانت های قوی و پایدار از سوی سعودی ها است.
علی ایحال که این اولین بار نیست برگزاری
مناسک حج ایرانیان در هالهای از ابهام قرار گرفته است؛ سال 1366 را همگان
به یاد دارند که حجاج ایرانی به خاطربرگزاری مراسم برائت از مشرکین با هجوم
و حمله شرطه های سعودی روبرو شدند و در این حمله وحشیانه 400 نفر
از زائران ایرانی شهید و بیش از 600 نفر هم مجروح شدند اما به دنبال این
مهم بود که حضرت امام(ره) در پيامي تاريخي ضمن محكوم كردن اقدام عربستان
سعودي فتوا به تحريم حج و قطع روابط با عربستان سعودي دادند كه تا سال 1370
نيز ادامه داشت و پس از آن با بررسی شرایط و مقدمات کار در سطوح عالی
نظام، اعزام حجاج ایرانی از سر گرفته شد.
اکنون باید منتظر ماند تا ببینیم مصلحت
اندیشه های سیاسی و دینی مسئولین کشور در این زمینه طی چند ماه باقی مانده
تا حج 95 به کجا ختم خواهد شد و در این میان آنچه که علاوه بر انجام فریضه
حج در مقام عملی واجب و شرعی اهمیت دارد، امنیت و حفظ جان زائران ایران
اسلامی است که به طور قطع مسئولین بر همین اساس همه کوشش خود را انجام
خواهند داد.