تهران، شهر بی ریخت دنیا !

 سیدرضا لاهیجی گفت‌: با بیان این‌که وقتی شهری ساخته می‌شود، مانند یک ساختمان خالی است، گفت: مبلمان شهری درست مانند مبلمان خانه است و به اندازه نیاز خانه‌مان، نیاز داریم که شهرمان نیز مبله شود. واژه مبلمان شهری (یا در فارسی اثاثیه شهری) به معنی مبل و نیمکت نیست، بلکه تمام وسایل و تجهیزاتی را شامل می‌شود که زمینه زندگی شهری را برای مردم فراهم می‌کند. بنابراین در سطح شهر، از نیمکت تا پل عابر پیاده، جزو مبلمان شهری است.

 

او تاکید کرد: هر کدام از اثاثیه شهر باید درست طراحی شود‌،‌ زیبا باشد و فضای شهر را از نظر زیبایی‌شناسی و مسائل کاربردی ارتقا دهد. همان‌طور که ما توجه داریم تا هر آشغالی را به خانه وارد نکنیم و برای خریدن یک صندلی مناسب که دوستش داشته باشیم و از آن لذت ببریم، تمام شهر را زیر پا می‌گذاریم، در شهر نیز باید این سخت‌گیری‌ها تا چند برابر افزایش یابد، زیرا در یک خانه، فقط افراد خانواده هستند که از محصولات استفاده می‌کنند، اما در شهر، روزانه هزاران نفر طرح‌ها را می‌بینند، از کنار آن رد می‌شوند و از آن‌ها استفاده می‌کنند. بنابراین میلیون‌ها نفر شهرنشین باید مبلمان شهری را دوست داشته باشند.

 

رقابت شهرهای دنیا با ارتقای مبلمان شهری

این مدرس دانشگاه همچنین درباره نقش مبلمان شهری در جهان، اظهار کرد: شهرهای بزرگ در دنیا، با ارتقای مبلمان شهری در حال رقابت با یکدیگر هستند و این رقابت‌ها، امروزه خیلی پررنگ شده است. این رقابت‌ها بر پایه‌ی زیبایی، جذب گردشگر و درآمد بیشتر است که در این کار نیز بسیار موفق بوده‌اند. شهری که بتواند هر سال در رتبه‌های کیفیت، مقامی به‌دست آورد، گردشگر بیشتری جذب می‌کند. طبق آماری که در اروپا ثبت شده است، هر گردشگر حدود 10 هزار دلار پول خرج می‌کند و به این ترتیب، میلیاردها دلار درآمدزایی در شهر و کشور مقصد گردشگران ایجاد می‌شود.
 
او با مثال زدن ساختار و مبلمان شهری پاریس، بیان کرد: شهری مانند پاریس در زمان ناپلئون سوم، یک جهش بزرگ داشت. او شهرداری را که یک معمار بزرگ فرانسوی بود، انتخاب کرد و خواست تا از نظر شهرسازی، انقلابی در پاریس به‌وجود آورد. شهردار پاریس نیز آنقدر عرض خیابان‌ها را زیاد گرفت که هنوز هم تعدادی از پهن‌ترین خیابان‌های دنیا در پاریس است که هویت آن را نیز تشکیل می‌دهد.
 
لاهیجی ادامه داد: کشورهایی مانند فرانسه از همان دوران، سخت‌گیری‌های‌شان را در زمینه معماری و مبلمان‌ شهری شروع و به همان حالت حفظ کردند. شهر پاریس، یک معماری خاصی دارد و امروزه اگر قرار باشد برای پاریس مبلمان شهری طراحی شود، متناسب با بافت تاریخی و اصول زیبایی‌شناسی آن خواهد بود. از سویی، در کنار همه‌ی این‌ها در پاریس، بافت مدرن هم وجود دارد که در دیگر شهرهای اروپایی با ارزش مانند پراگ و زوریخ نیز دیده می‌شود. نکته اینجاست که بافت مدرن به بافت قدیمی شهر آسیبی وارد نکرده است.
 
این طراح صنعتی اضافه کرد: فرانسه و بسیاری از کشورهای دیگر به اندازه درآمد نفت ایران، از گردشگری درآمد دارند. نیویورک با توجه به شلوغی و تراکم بسیار زیاد، درآمد گردشگری و مدیریت شهری بسیار خوبی دارد، زیرا شهردار آن، برای شهر وقت می‌گذارد و از متخصصان امر و هنرمندان استفاده می‌کند.
 
لاهیجی با اشاره به این‌که در حوزه مبلمان شهری، تصمیم‌گیری‌ها مانند گذشته نیست، گفت: قرار نیست مانند گذشته به فاصله 20 متر، یک نیمکت بگذریم، بلکه امروزه نظر بر این است که شهر باید محلی برای استراحت و آرامش داشته باشد و مبلمان باید در جای مناسبی از نظر تراکم، کاربری، منطقه و چشم‌انداز قرار بگیرد، به‌عنوان مثال هر جا که چشم انداز بهتری دارد، نشیمن بیشتری هم باید داشته باشد. نکته مهم این است که آن مبلمان، علاوه بر این‌که پاسخگوی نیازهای شهروندان است، باید هویت و زیبایی‌شناسی خاص خود را نیز داشته باشد.

 

تهران، شهری برای مُردن، نه زندگی کردن

او با شرح ‌این‌که معمارها و طراحان صنعتی بین المللی می‌گویند تهران در دنیا به‌عنوان یک شهر بی‌ریخت معروف شده است، بیان کرد: دلیل آن هم این است که در ایران، فضای درجه یک ساخته‌شده نداریم که بخواهیم برای آن، مبلمان شهری خاصی را تعریف کنیم.
 
لاهیجی ادامه داد: استثناءهایی هم در برخی فضاهای تهران قدیم وجود دارند که در منطقه 1 باقی‌ مانده‌اند یا در یکسری املاک خصوصی که مردم خودشان به زیبایی آن‌ها را ساخته‌اند، اما در کل، مدیریت شهر از دست شهرداری در رفته است و این موضوع باعث شده هر کسی هر کاری خواسته، انجام داده و متأسفانه مدیران شهری نتوانسته‌اند آن را مدیریت کنند تا شهر براساس ضوابط و اصول پایدار ساخته شود.
 
او اضافه کرد: به همین دلیل است که تراکم در تهران، بسیار بالا رفته و آن را به یک شهر وحشتناک تبدیل کرده است. یکی از متخصصان خارجی به من گفت، تنها راه نجات تهران، کاهش تراکم آن است. من نیز با او موافق هستم و دو سال است به این موضوع فکر می‌کنم. از سویی اگر این موضوع را به هر مدیری بگویی، جواب می‌دهد چطور چنین چیزی ممکن است؟ اما اگر ما در کاهش تراکم موفق عمل کنیم، پس از آن خیلی موارد درست، زندگی راحت‌تر، شهر خلوت تر و زیباتر می‌شود.
 
این طراح صنعتی با بیان این‌که تهران به شهری برای مردن، و نه زندگی کردن تبدیل شده است، اظهار کرد: ما شهرهایی را مانند قزوین، لاهیجان یا بیرجند داریم که خیلی زیبا ساخته شده‌اند و ما دوست داریم به آنجا سفر کنیم. دلیل آن هم این است که در این شهرها، مدیرانی دور یکدیگر جمع شده و خواسته‌اند که آن را بسازند، اما متأسفانه تعداد این‌گونه شهرها در کشور زیاد نیست.
 
وی گفت: تهران، یک شهر سیاست‌زده و شلوغ است که همه برای کار و کسب درآمد به آن هجوم می‌آورند، از سویی اکثر تهرانی‌ها در این شهر، کاره‌ای نیستند که بتوانند کاری برای آن انجام دهند؛ از شهردار تا اعضای شهرداری تهران، همه از شهرستان‌های متفاوتی به اینجا آمده و تهران را مدیریت می‌کنند. آن‌ها علاقه و عشقی نسبت به این شهر ندارند، به همین خاطر تهران از ریخت افتاده است و ما نمی‌توانیم طرح جالبی برای مبلمان شهری بدهیم.
 
شهر باید مستعد باشد
 این مدرس دانشگاه با بیان این‌که نمای شهر باید درست شود تا مبلمان شهری معنا و مفهوم پیدا کند، اظهار کرد: برگزاری مسابقاتی مانند «دایره خلاق» توسط سازمان زیباسازی، تلاش کوچکی برای حل معضل مبلمان شهری است که دانشجویان طراحی صنعتی در آن شرکت و طرح‌های خود را ارائه می‌کنند، برخی از این‌ طرح‌ها زیبا و دارای هویت ایرانی هستند، اما زمانی که شهر، مستعد و آماده نیست اجرای این‌گونه طرح‌ها نمی‌تواند تأثیرگذار باشد.
 
لاهیجی با گلایه از سیستم پیمانکاری شهرداری، گفت: شهرداری طبق معمول، تمایل دارد که کارهایش را به مزایده و مناقصه بگذارد و آن‌ها را میان پیمانکارها پخش کند، در حالی‌ که آن‌ها مانند دیگر نقاط دنیا باید با مطالعه، بهترین طراحان شهر و کشور را جمع و از آن‌ها خواهش کنند تا برای شهر، تجهیزات مناسب و مخصوص ساختمان‌، محل و ... را طراحی کنند.
 
او ادامه داد: کپی‌برداری از طرح‌های خارجی بیشتر توسط پیمانکارها انجام می‌شود. متأسفانه چون مدیران شهری ما در این زمینه وارد نیستند، به‌راحتی گول آن‌ها را می‌خورند. بسیاری از پیمانکارهای ما به چین و ترکیه می‌روند، مبلمان می‌آورند و ادعا می‌کنند که این‌ها طراحی خودشان است.
 
لاهیجی ادامه داد: متأسفانه چنین طراحی‌هایی در مناطقی مانند جزیره کیش و بسیاری از شهرهای شمالی وجود دارند که ضربه‌های فرهنگی به کشور می‌زنند.
 
حمله بی‌هنگام رومیان به ایران
او همچنین اظهار کرد: هنگامی ‌که از افراد متخصص و حرفه‌ای در زمینه طراحی و معماری برای حضور در ایران دعوت می‌کنیم، آن‌ها بسیار خوشحال می‌شوند و می‌گویند که آرزو داشتیم ایران را ببینیم؛ اما پس از گردش در سطح شهر، بسیار ناراحت می‌شوند و می‌گویند، شما با سابقه 10 هزار سال تمدن و تاریخ که نام ایران را در تمام موزه‌های دنیا به اشتراک گذاشته است، چرا چنین طرح‌هایی را در کشور نصب کرده‌اید؟ این‌ها آثار هنرمندان درجه سوم و قدیمی ماست.
 
او با بیان این‌که گاهی فرم‌های کپی‌شده، با فضای منطقه ناهمگون است، اما در برخی موارد ممکن است فرم و فضا هماهنگ باشند، گفت: در هر صورت، کسی که متخصص است متوجه می‌شود که طرح کپی‌برداری شده است. مثلا یک نیمکت در شهری نصب می‌شود که متعلق به پارک ملی سنگاپور است و فرم دسته آن شبیه یکی از مجسمه‌های بوداست.
 
این مدرس دانشگاه به کپی کردن طرح‌ها در فضاهای معماری نیز اشاره و اظهار کرد: این نکته‌ی بسیار ظریفی است که نه‌تنها در مبلمان شهری، بلکه در معماری ما نیز کپی‌کاری وجود دارد. معماری ما در حال حاضر بیشتر به نمای رومی الهام‌ گرفته‌شده از یونان باستان شبیه است، در حالی که یونانی‌های باستان، کشور ما را به خاک‌ و خون کشیدند و ثروت ما را چیاول کردند، آن وقت ما از نماهای رومی استفاده می‌کنیم! درپی استفاده‌ی مکرر از نماهای رومی در ایران، یکی از معماران در کنفرانسی فریاد زد، من نام این اتفاق را حمله بی‌هنگام رومیان به ایران» می‌گذارم. دلیل رخ دادن چنینی اتفاقاتی قرار داشتن قدرت، پول و ثروت در دستان افراد غیرمتخصص است.
 
لاهیجی درباره استفاده از طرح‌های ایرانی در خارج از کشور نیز بیان کرد: چون ما ساکت بوده‌ایم و در این زمینه‌ها، صدای‌مان در نیامده است، در تمام نقاط دنیا محصولات ما را به نام خودشان ثبت می‌کنند. در رشته طراحی منظر، در تمام دنیا طراحی «باغ ایرانی» تدریس می‌شود، از سویی پنجره‌های شیشه‌رنگی ایرانی را فرانسوی‌ها به نام خودشان ثبت کرده‌اند، حتی عرب‌ها بادگیر ایرانی را به‌عنوان بادگیر عربی رونمایی کردند.
 
او ادامه داد: مدیران ما باید آموزش ببینند و از متخصصان استفاده کنند. از دبستان تا دانشگاه باید فرزندان خود را طوری بار بیاوریم که به همه دنیا بگویند، این‌ها مال ماست و معرفی‌کننده‌ی هنر ایرانی باشند. همین موارد موجب می‌شود شهروندان شهرشان را دوست داشته باشند و با آن خاطره داشته باشند. در نتیجه، دیگران هم تمایل پیدا می‌کنند به آن شهرها سفر کنند تا آثارشان را ببینند و از مبلمان آن استفاده کنند.
 
این استاد دانشگاه طراحی مبلمان شهری خوب را بسیار سخت دانست و بیان کرد: مبلمان شهری خوب، مبلمانی است که در جای مناسب قرار گیرد، بتواند به نیاز شهروندان پاسخ بگوید و به‌غیر از کاربری، از لحاظ زیبایی‌شناسی، فرم‌، شکل و هویت، خوب طراحی شده باشد. اگر مبلمان شهری خوب، در سطح شهرها باشد، کیفیت فضای شهری و زندگی شهری بالا می‌رود. از سوی دیگر، مردم هم خودشان مراقب المان‌های نصب‌شده خواهند بود، زیرا آن‌ها را متعلق به خودشان می‌دانند؛ اما زمانی که شهر بی‌ریخت است، مردم فقط به دم در خانه‌شان توجه دارند، بیرون از خانه برای آن‌ها مانند غده سرطانی می‌ماند، تهران الان این‌گونه شده است.
ايسنا