«تابناک با تو» - تابستان‌های دوران کودکی را به یاد می‌آورم. تابستان‌هایی تمام‌نشدنی بود که ما حتی حوصله‌مان سر می‌رفت. البته کتاب و گیم و محلات در دسترس ما خیلی محدودتر از الان بودند. اما به جرات می‌توانم بگویم ۳ ماه تعطیلی آن زمان به اندازه یک سال بزرگسالی است و الان تا یک ماه شروع می‌شود، انگار هفته بعد تمام تمام می‌شود.
اما این کش آمدن زمان یا تند گذشتن آن برای کودکان و بزرگسالان چرا رخ می‌دهد؟
درک کودکان از زمان، پدیده‌ای پیچیده و کمتر مطالعه‌شده است که ممکن است برای بهبود تجربه انسانی بسیار مهم باشد.
مطالعه کودکان و درک زمان: تفاوت‌های کلیدی با بزرگسالان
ترزا مک‌کُرْمَک (Teresa McCormack)، استاد روان‌شناسی در دانشگاه بلفاست، به این موضوع اشاره می‌کند که هنوز پرسش‌های بی‌پاسخی در رابطه با زمان دقیق کسب درک کودکان از گذشته و آینده وجود دارد. این تمایز زمانی، که برای تفکر درباره زندگی به‌عنوان یک بزرگسال اساسی است، در کودکان از سنین ابتدایی شکل نمی‌یابد. اگرچه کودکان نسبت به رویدادهای روزمره مانند زمان‌های غذا یا خواب واکنش نشان می‌دهند، اما این به معنای داشتن درک خطی و بزرگسالانه از زمان نیست. به‌علاوه، کودکان نیاز دارند تا به‌طور تدریجی توانایی استفاده صحیح از زبان زمانی نظیر «قبل» و «بعد» یا «دیروز» و «فردا» را بیاموزند، که این مسئله نیز در طول زمان توسعه می‌یابد.
چگونه کودکان و بزرگسالان مدت و سرعت گذر زمان را متفاوت درک می‌کنند؟
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که درک از مدت زمان و سرعت گذر آن به‌طور جداگانه در افراد توسعه می‌یابد. کودکان زیر شش سال قادرند تشخیص دهند که چگونه یک کلاس درس سپری می‌شود، اما این تشخیص اغلب به وضعیت احساسی آنها بستگی دارد نه به مدت زمان واقعی. به این معنا که اگر یک فعالیت برایشان هیجان‌انگیز باشد، زمان طولانی‌تر به نظر می‌رسد. این تفاوت میان کودکان و بزرگسالان در تجربه زمانی یکی از دلایل اصلی تفاوت آنها در درک زمان است.
عوامل احساسی و توجه در تأثیرگذاری بر درک زمان
عوامل مختلفی بر چگونگی درک کودکان از زمان تأثیر می‌گذارند. یکی از این عوامل، کنترل ضعیف‌تر فرآیندهای شناختی آنها نسبت به بزرگسالان است که ممکن است باعث شود صبر کمتری داشته باشند و احساس کنند زمان با سرعت کمتری پیش می‌رود. به‌علاوه، سطح توجه فرد به گذر زمان نیز نقش مهمی ایفا می‌کند؛ هرچه فرد بیشتر به زمان توجه کند، زمان برایش آهسته‌تر می‌گذرد. این موضوع نه تنها در کودکان بلکه در بزرگسالان نیز دیده می‌شود. زمانی که افراد در شرایط احساسی خوب قرار دارند، زمان به‌طور معمول سریع‌تر سپری می‌شود. در مقابل، زمانی که فرد در وضعیت استرس یا افسردگی قرار دارد، زمان برای او کندتر به نظر می‌رسد.
تغییرات فیزیکی و عصبی و تأثیر آنها بر درک زمان
آدریان بِجان (Adrian Bejan)، استاد مهندسی مکانیک دانشگاه دوک، یکی از تئوری‌هایی را مطرح کرده است که به توضیح چگونگی تغییر درک زمان با افزایش سن می‌پردازد. طبق این نظریه، با گذر زمان و افزایش سن، مسیرهای عصبی در مغز پیچیده‌تر و طویل‌تر می‌شوند و ارتباط میان چشم و مغز کندتر انجام می‌شود. این موضوع باعث کاهش تعداد تصاویر ذهنی دریافتی از حواس و کاهش سرعت پردازش اطلاعات می‌شود که در نهایت باعث می‌شود زمان در بزرگسالی کوتاه‌تر و فشرده‌تر به نظر برسد. در واقع، کاهش در میزان دریافت «تصاویر ذهنی» در واحد زمانی، یکی از دلایل اصلی این احساس است که زمان با افزایش سن، سریع‌تر می‌گذرد.
نقش تجربیات جدید در تأثیر بر درک زمان
تحقیقات نشان داده‌اند که تجربیات جدید و هیجان‌انگیز می‌توانند زمان را طولانی‌تر به نظر برسانند. به‌عنوان مثال، یک اردوگاه تابستانی پر از فعالیت‌های متنوع می‌تواند در حافظه کودک جای بیشتری اشغال کند و زمان طولانی‌تری در ذهن بماند، در حالی که ممکن است یک سال تحصیلی طولانی‌تر نسبتاً کوتاه‌تر به نظر برسد. این موضوع برای بزرگسالان نیز صادق است؛ هرچه تجربیات جدید و هیجان‌انگیز بیشتری داشته باشید، احساس می‌کنید که زمان کندتر می‌گذرد.
به عنوان بزرگسال به نظرم این گزاره منطقی است. اگر کارتان یکنواخت باشد و متغیرهای محدودی داشته باشد، زمان خیلی زود سپری می‌شود. اما اگر کاری داشته باشید که پروژه‌های متنوع داشته باشد و برای آن باید اصلا سفر کنید و در جلسات متمایز مختلف شرکت کنید یا اگر معاشرت احتماعی شما متنوع باشد، گذشت زمان برای شما کندتر می‌شود.
چگونه می‌توانیم کنترل بیشتری بر تجربه زمانی خود داشته باشیم؟
برای مقابله با احساس فشردگی زمان در بزرگسالی، انجام کارهای جدید و متفاوت توصیه می‌شود. ترک روتین‌های یکنواخت، انجام فعالیت‌های خلاقانه و شگفت‌زده کردن خود با تجربه‌های جدید می‌تواند به شما کمک کند تا زمان را آهسته‌تر و با کیفیت‌تری تجربه کنید. به بیان دیگر، تنوع و خلاقیت در فعالیت‌های روزمره می‌تواند تجربه زمانی شما را غنی‌تر و لذت‌بخش‌تر کند.
منبع: یک پزشک
