بالکن در معماري مسکوني امروز عنصري بحث‌برانگيز است. خانه‌هاي آپارتماني با از دست دادن حياط نتوانسته‌اند براي بسياري از کاربري‌هاي آن، جانشين مناسب‌تري غير از بالکن پيدا کنند.
اما از سوي ديگر، کم شدن مقداري از مساحت سندي واحدها به خاطر بالکن سازندگان را بر آن داشته تا حد امکان مساحت آن را کوچک يا از نقشه‌هاي آپارتماني حذف کنند. اين ترفند بيشتر گريبان واحدهاي کوچک را مي‌گيرد که شايد بيش از واحدهاي آپارتماني بزرگ‌تر به بالکن نياز داشته باشند. آنها که بالکن ندارند جايي براي آفتاب دادن رخت‌ها و حوله‌ها، قرار دادن ترشي‌ها و آبغوره، بارگذاشتن ديگ آش و سرخ‌کردن بادمجان بدون دردسر ندارند.
اما در شهرهاي امروز ايران، آنها که بالکن دارند هم نمي‌توانند به راحتي از آن استفاده کنند. مشرف بودن واحدهاي همسايه، گرد و خاک هميشگي، صداهاي ناهنجار خيابان‌هاي بزرگ و کوچک اطراف، همگي باعث شده تا بالکن‌ها به انبارهايي تبديل شوند که نماهاي زشت آنها شهروندان را مي‌آزارد.
اگر به گذشته سري بزنيد، مي‌بينيد بالکن‌ها عاملي براي تنظيم شرايط دمايي و تابشي محيط بوده‌اند و در راستاي اين هدف و کاربردي کردن فضا، عناصري به نماي بالکن‌ها اضافه مي‌شده که محلي براي ارائه انواع هنرهاي ايراني و بومي بوده است. نرده‌هاي آجري، چوبي و فلزي پرکار و زيبا، با مجموعه‌اي از گلدان‌ها و گياهان تزئيني، فضايي را تعريف مي‌کند که نه‌‌تنها نماهاي زيباي خارجي منازل را مي‌ساخته‌اند، بلکه باعث راحتي صاحبخانه براي استفاده از فضاي خانه نيز مي‌شده‌اند.
اما راه‌حل‌هايي براي قابل استفاده کردن بالکن‌هاي امروزي هم وجود دارد. براي نمونه، بحث بام‌باغچه يا تراس‌هاي سبز که دغدغه بسياري از شهرنشينان شده و البته معمولا پرهزينه و قابل استفاده براي سطوح بزرگ است، يکي از آنهاست. اگر بالکن خانه شما بسيار کوچک باشد، چطور مي‌توانيد آن را بياراييد؟ براي بالکن‌هاي کوچک مي‌توانيد:
1. از گلدان‌هاي بلند و يکدست به عنوان نرده استفاده کنيد. مي‌توانيد اين گلدان‌ها يا قالب آنها را با مصالح بنايي به جاي نرده بسازيد. از گلدان‌هاي آماده هم مي‌توانيد استفاده کنيد. شرط زيبايي اين بالکن‌ها اين است که گلدان‌ها در تمام سال با گياهان مناسب آراسته شوند. اگر قالب گلدان را در بالکن قرار دهيد، اما گلدانتان هيچ وقت سبز نباشد، فايده‌اي ندارد. پس متناسب با هر فصل، گياهاني را براي بالکن انتخاب کنيد با انواع مصالح هماهنگ با نماي ساختمانتان، قسمتي ازجلوي شیشه بالکن را ببنديد.
بهتر است سازه اين پوشاننده را ريلي انتخاب کنيد، چيزي شبيه به توري‌هاي ضد حشره که پشت پنجره‌ها نصب مي‌شود. در اين صورت مي‌توانيد در مواقع لازم آفتاب را به داخل بکشيد. مصالح در دسترس انواع حصيرها و پارتيشن‌هاي چوبي، انواع ورق‌هاي پي‌وي‌سي يا کائوچويي است. بالکن را تا ارتفاع نرده‌ها يا بيشتر قفسه‌بندي کنيد به طوري که پشت قفسه‌ها، نماي ساختمانتان را کامل کند.
تفاوت بالکن با ايوان چيست؟ايوان در زبان فارسي به بخشي از ساختمان گفته مي‌شود که سقف دارد و گاهي تا 3 طرف آن با ديوار احاطه شده اما به هواي آزاد متصل است و در معماري، فضاي نيمه باز ناميده مي‌شود. پس از ورود سبک‌هاي غربي به ساخت و ساز ايران، اسامي فرنگي آن نيز وارد زبان فارسي شد. امروزه ايوان را تراس يا بالکن هم مي‌ناميم اما تفاوت‌هاي ظريفي در معناي لغوي آنها وجود دارد. در زبان انگليسي، تراس به هر بلندي مسطح يا به اصطلاح سکو گفته مي‌شود اما بالكن سطح مرتفع نيمه‌‌باز متصل به وجه خارجي ساختمان است که با ديوار کوتاه يا نرده احاطه مي‌شود و به تعريف ايوان نزديک‌تر است.
ايوان يادآور فضاهاي نيمه باز معماري اقليم گرم و خشک است که در مساجد و خانه‌هاي قديمي ديده مي‌شود؛ سطوح نسبتا بزرگي که مشرف به حياط هستند و به خصوص در فصل تابستان، به عنوان يکي از فضاهاي اصلي بنا استفاده مي‌شوند و مختص معماري ايران و توابع آن هستند اما انواع ديگري نيز در ساير اقليم‌هاي ايران مانند جنوب و شمال ديده مي‌شود که معمولا به نام‌هاي محلي خوانده مي‌شوند مانند «شناشيل» در بندر بوشهر که بالکن‌هايي با تزئينات بسيار زيبا هستند.
زیباشو
