حس چشايي يکي از حواس پنج‌گانه انسان‌هاست که کمک زيادي به تشخيص انواع مزه‌ها مانند شيريني، ترشي، تلخي و شوري مي‌کند. شايد اينطور به نظر برسد که فقط دهان و زبان مسئول درک مزه غذاست ولي هنگام جويدن غذا، حواس ديگري مانند بينايي، بويايي، مغز و... هم به کمک دهان مي‌آيند. پس مشکل در هريک از اين اعضا مي‌تواند باعث اختلال در طعم و درک مزه غذا و باعث نگراني بيمار شود.
هفت نامه سلامت در ادامه نوشت: دکتر آرش منصوريان، متخصص بيماري‌هاي دهان و لثه و عضو هيات علمي دانشکده دندان‌پزشکي تهران مي‌گويد: «گرچه کاهش حس چشايي در بيشتر مواقع خطرناک نيست ولي علت آن حتما بايد مشخص شود.»
حس چشايي ما چگونه عمل مي‌کند؟
حس چشايي انسان به‌تنهايي عمل نمي‌کند و حواس‌هاي ديگري مانند حس بويايي يا بينايي نيز به کمک حس چشايي مي‌آيد تا بتواند مزه‌ها را درک کند. عضو مهمي که با آن طعم را حس مي‌کنيم، زبان است. در کناره‌هاي دهان يعني کام و گلو نيز گيرنده‌هايي وجود دارند که به درک بيشتر حس چشايي کمک مي‌کنند. البته عامل مهم ديگري که باعث مي‌شود مزه غذا را حس کنيم، ترشح بزاق در دهان است. بزاق ماده غذايي را حل مي‌کند و قدرت تشخيصي پرزها را بالا مي‌برد.
حس بويايي يا بينايي چگونه به تشخيص طعم غذا کمک مي‌کند؟
همه ما وقتي سرما مي‌خوريم، چند روزي اصلا مزه غذا را متوجه نمي‌شويم. علت آن، کاهش حس بويايي است. عملکرد حس بويايي و چشايي با هم باعث درک بهتر مزه غذا مي‌شود. همچنين وقتي بوي غذا به مشام مي‌رسد يا به غذا نگاه مي‌کنيم، ترشح بزاق بيشتر مي‌شود. همانطور که گفته شد، بزاق نقش مهمي در درک مزه غذا دارد.
پس اختلال در عملکرد اين دو حس (بينايي و بويايي) مي‌تواند باعث کاهش حس چشايي شود؟
گرچه اين دو نقش مهمي در تشخيص احساس چشايي دارند ولي نقش بزاق نيز بسيار مهم است. در افرادي که به دليل بيماري بزاقشان کمتر مي‌شود و دچار خشکي دهان هستند، حس چشايي کاهش مي‌يابد. مصرف داروها، ضايعات داخل دهان، استرس و اضطراب نيز باعث کاهش ترشح بزاق و خشکي دهان مي‌شوند. زخم‌هاي روي زبان، وجود ضايعات قارچي داخل دهان و آفت و هر چيزي که مخاط دهان را تحت‌تاثير قرار دهد، حس چشايي را کاهش مي‌دهد. کم‌خوني، ابتلا به ديابت، مصرف غذاهاي خيلي سرد يا گرم و سوختن سطح زبان نيز باعث از دست رفتن پرزهاي چشايي و کاهش حس آن مي‌شود.
آيا کاهش حس چشايي نشانه بيماري است و همه افرادي که مزه غذا را خوب درک نمي‌کنند، بايد به پزشک مراجعه کنند؟
اگر فردي متوجه شد که حس چشايي‌اش کم شده و در تکلم و قدرت بينايي و... دچار مشکل است، بايد به دنبال علت باشد. کاهش حس چشايي هميشه خطرناک نيست و به پيگيري نياز ندارد. فقط بايد علت مشخص شود. اگر علت ضعف چشايي، کاهش بزاق و خشکي دهان است، با درمان‌هايي که براي خشکي دهان انجام مي‌شود، مي‌توان خشکي را برطرف کرد و حس چشايي را بازگرداند. براي از بين بردن خشکي دهان مي‌توان آب نوشيد، آدمس‌هاي بدون قند جويد يا با بزاق مصنوعي مشکل را برطرف کرد. ورزش نيز حس چشايي را افزايش مي‌دهد به اين شکل که فرد در پايان ورزش، به خوردن غذا ميل دارد؛ فکر به غذا و تمايل به خوردن آن حس چشايي را تحريک مي‌کند. بيماران مبتلا به ديابت که در اثر بيماري پرزهاي زبانشان از بين رفته است هم بايد قندخونشان را کنترل کنند تا حس چشايي‌شان بهتر شود.
بيماري‌هاي غدد بزاقي، قدرت چشايي را کاهش مي‌دهند
بيماري‌هاي زيادي مانند تومورهاي سرطاني، نشانگان شوگرن، لوپوس، آنفلوانزا، اوريون و... غدد بزاقي را تحت‌تاثير قرار مي‌دهند و حس چشايي را کاهش مي‌دهند. بيماري غدد بزاقي علائم متنوعي دارند؛ از تورم، احساس توده در دهان يا زير چانه و بناگوش، تب، ترشحات بدبو و بدمزه در دهان گرفته تا مشکل در غذا خوردن، بلع و صحبت، سردرد، دردهاي عضلاني در فک و صورت، خشکي دهان، پوسيدگي دندان و... تشخيص نوع بيماري با انجام سي‌تي‌اسکن يا ام‌آرآي امکان‌پذير است. درمان نيز به نوع عارضه بستگي دارد. اگر توده در غدد بزاقي وجود داشت، لازم است توده با جراحي خارج شود يا اگر عفونت در غدد ديده شود، مي‌توان با تجويز آنتي‌بيوتيک، عفونت را ريشه‌کن کرد.
سلامانه
خوب نبود