«تابناک با تو» - بدن انسان برای اداره زندگی در فضا تکامل نیافته و این ناسازگاری حتی در خون فضانوردان هم آشکار می‌شود.
از زمانی که گونه ما برای اولین بار شروع به گذراندن دوره‌های طولانی در خارج از سیاره ما کرد، محققان متوجه کاهش عجیب و مداوم گلبول‌های قرمز خون در بین فضانوردان شده‌اند.
این پدیده “کم خونی فضایی” نامیده می‌شود و تا مدت‌ها علت آن یک معما بود. برخی از کارشناسان معتقدند کم خونی فضایی تنها یک پدیده کوتاه مدت است و به خاطر تغییرات میزان مایع بدن ما در شرایط ریز «گرانشـ رخ می‌دهد.
با این حال، یک مطالعه در سال ۲۰۲۲، مکانیسم ایجاد کم‌خونی مخرب‌تر و پیوسته‌ای را کشف کرد.
با بررسی یک ماموریت فضایی شش ماهه، محققان دریافتند که بدن فضانورد‌ها حدود ۵۴ درصد بیشتر از حد معمول گلبول‌های قرمز خون را از بین می‌برد. این اطلاعات از بررسی ۱۴ فضانورد در ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) به دست آمد.
اندازه‌گیری‌ها از طریق آزمایش خون آهن و آزمایش تنفس بر اساس مونوکسید کربن انجام شد.
به ازای بازدم هر یک مولکول مونوکسید کربن، یک مولکول رنگدانه موجود در گلبول‌های قرمز نیز از بین می‌رود، که آن را به یک تقریب مفید برای از دست دادن گلبول‌های قرمز تبدیل می‌کند.
در حالی که فضانوردان در این مطالعه هنوز روی زمین مستقر بودند، حدود ۲ میلیون گلبول قرمز را در ثانیه ایجاد و نابود می‌کردند. با این حال، در طول مدتی که در مدار بودند، بدن آن‌ها تقریباً ۳ میلیون سلول خونی را در ثانیه از بین می‌برد.
در ریزگرانش، بدن انسان حدود ۱۰ درصد از مایعی را که در رگ‌های خونی ما جریان دارد، از دست می‌دهد، زیرا خون در سر و قفسه سینه ما جمع می‌شود. به همین دلیل است که گاهی فضانوردان در ویدئو‌های خود از ایستگاه فضایی بین‌المللی متورم به نظر می‌رسند.
سال‌ها، تنها همین توضیح کم خونی فضایی بود و تصور می‌شد شاید از دست دادن گلبول‌های قرمز خون راه بدن ما برای جبران کاهش حجم خون باشد.
اما حالا از دست دادن گلبول‌های قرمز خون به صورت پیوسته در طی ماموریت‌های فضایی، علت اصلی پنداشته می‌شود.
حتی پس از ۱۲۰ روز، زمانی که تمام گلبول‌های قرمز در بدن یک فضانورد در فضا دوباره‌سازی می‌شود، از بین رفتن گلبول‌های قرمز خون با سرعت مشابهی ادامه یافت.
به این ترتیب فضانوردان به تدریج به کم خونی می‌افتادند که می‌تواند به خفیف، متوسط و شدید طبقه‌بندی شود.
جالب است بدانید که هنگامی که فضانورد‌ها به زمین بازگشتند، پنج فضانورد از ۱۳ فضانورد؛ کم خون بالینی تشخیص داده شدند.
حدود سه یا چهار ماه پس از فرود، سطح گلبول‌های قرمز خون آن‌ها به حالت عادی بازگشت. اما حتی یک سال پس از انجام پرواز فضایی، بدن فضانوردان هنوز ۳۰ درصد بیشتر از قبل از سفرشان به فضا گلبول‌های قرمز خون را از بین می‌برد.
این مطالعه تولید گلبول‌های قرمز خون را اندازه‌گیری نکرد، اما با توجه به اینکه هیچ فضانوردی با وجود از دست دادن قابل توجه گلبول‌های قرمز، از کم خونی شدید رنج نمی‌برد، احتمالا به صورت موازی میزان تولید گلبول‌های قرمز هم بیشتر شده بود.
اگر این تحقیق تایید شود، رژیم غذایی فضانوردان باید مطابق با آن تنظیم شود. افزایش تولید گلبول‌های قرمز خون می‌تواند فشار بیشتری بر عملکرد مغز استخوان وارد کند و این لزوما نیاز به مصرف انرژی بالاتری دارد.
اگر فضانوردان به درستی محافظت نشوند، در هنگام بازگشت به زمین ممکن است دچار آسیب قلب، ریه‌ها، استخوان‌ها، مغز و سیستم عضلانی شوند.
ترودل توضیح می‌دهد: «خوشبختانه، داشتن گلبول‌های قرمز کمتر در فضا وقتی بدن شما بی وزن است مشکلی ایجاد نمی‌کند.»
«اما هنگام فرود بر روی زمین و به طور بالقوه در سیارات یا قمر‌های دیگر، کم خونی که بر انرژی، استقامت و قدرت تأثیر می‌گذارد می‌تواند اهداف ماموریت را تهدید کند. اثرات کم خونی تنها زمانی که فضانوردان روی زمین فرود می‌آیند و باید دوباره با گرانش مقابله کنند، ظاهر می‌شود.»
منبع: یک پزشک
