«تابناک با تو» - پس از یک برخورد متوسط تا جدی، کبود شدن می‌تواند محتمل باشد. اما اگر بدون هیچ دلیل قابل توجهی دچار کبودی شویم، چه؟ چه چیزی ممکن است عامل آن باشد؟ آیا باید نگران باشیم؟
حدود ۱۸ درصد از بزرگسالان کبود شدن آسان را گزارش می‌کنند.
خون به صورت مایع در رگ‌های خونی ما جریان دارد و گلبول‌های قرمز را با محموله‌های اکسیژن و سلول‌های ایمنی حفاظت‌کننده در برابر عفونت‌ها را حمل می‌کند. همچنین خون حاوی موادی است که به دقت متعادل شده‌اند تا در صورت آسیب دیدگی از ما در برابر خونریزی محافظت کنند و در عین حال خطر تشکیل لخته خون خطرناک را به حداقل برسانند.
اگر رگ خونی آسیب ببیند، خون لخته ایجاد کند تا از دست دادن خون به حداقل برسد تا زمانی که رگ خودش را ترمیم کند. برای رسیدن به این هدف، قطعات سلولی ریز به نام پلاکت که در خون در حال گردش هستند به دیواره رگ خونی آسیب دیده متصل می‌شوند.
مجموعه‌ای از پروتئین‌ها (عوامل انعقادی) که توسط پلاکت‌ها و دیواره رگ آسیب دیده جذب می‌شوند، سپس ترکیب می‌شوند تا خون در محل آسیب، غلیظ شود و یک لخته خون تشکیل شود. مانند تمام سلول‌های خونی، پلاکت‌ها در مغز استخوان ساخته می‌شوند، اما فاکتور‌های لخته شدن بیشتر در کبد ساخته می‌شوند.
پس اگر در فاکتور‌های انعقادی، پلاکت‌ها یا دیواره‌های رگ‌های خونی‌مان مشکلی داشته باشیم، می‌توانیم به راحتی دچار کبودی یا حتی خونریزی مشکل‌ساز شویم.
البته آسان کبود شدن، لزوما به معنی مشکل‌دار بودن نیست.
پزشکان خون معمولاً زمانی که یک فرد دارای مجموعه‌ای از مشکلات مربوط به خونریزی باشد، محتاط‌تر می‌شوند. به عنوان مثال، اگر کبودی گسترده با کبودی‌های بزرگ، همراه با خونریزی‌های مکرر از بینی، پریود‌های شدید، مشکلات ناشی از خونریزی پس از کار‌های بزرگ دندان‌پزشکی، جراحی یا زایمان یا حتی خونریزی شدید خود به خودی در مفاصل یا مغز وجود داشته باشد، امکان وجود مشکل بیشتر است.
چند آزمایش ساده می‌تواند به ما کمک کند تا بفهمیم که آیا احتمال وجود مشکل جدی وجود دارد یا خیر.
اولین کاری که در هر فرد دچار کبودی آسان باید انجام شود، شمارش کامل خون است. این شامل اندازه‌گیری تعداد پلاکت‌ها می‌شود و نشان می‌دهد که آیا تعداد پلاکت‌ها طبیعی است یا خیر.
پلاکت‌های ما می‌توانند به دلایل مختلفی کاهش یابند مثلا به این دلیل که در مغز استخوان به‌طور مناسب یا به مقدار کافی تولید نمی‌شوند، یا به این دلیل که خیلی سریع مصرف می‌شوند یا به دلایل مصرف دارو یا بروز یک عفونت.
یک بیماری شایع به نام پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایمنی را هم باید در نظر گرفت. این عارضه می‌تواند کودکان یا بزرگسالان را به طور ناگهانی یا به دنبال عفونت ویروسیرخ دهد. بیماران ممکن است دچار کاهش شدیدی در تعداد پلاکت‌های خود شوند و ضایعات پوستی ریزی داشته باشند که در واقع کبودی‌های کوچک است.
در کودکان، معمولاً (نه همیشه) دوره این بیماری کوتاه است و حتی ممکن است خود به خود بهبود یابد. اما در بزرگسالان، موارد شدید ممکن است نیاز به درمان با دارو‌هایی داشته باشند که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند یا تولید پلاکت را افزایش می‌دهند. گاهی اوقات بزرگسالان برای برداشتن طحال نیاز به جراحی دارند.
فاکتور‌های انعقادی – همان پروتئین‌هایی که قبلاً ذکر شد – می‌توانند تحت تأثیر طیف وسیعی از علل ارثی یا اکتسابی قرار گیرند.
برخی از افراد با سطوح پایینی از عوامل انعقادی به دنیا می‌آیند. هموفیلی A تقریباً به طور انحصاری در مردان دیده می‌شود و به دلیل کاهش ژنتیکی فاکتور ۸ (یک عامل کلیدی لخته شدن) ایجاد می‌شود.
هم مردان و هم زنان ممکن است به بیماری فون ویلبراند مبتلا شوند که در آن کاهش تولید یا عملکرد یک عامل کلیدی انعقادی دیگر رخ می‌دهد.
بیماری کبد نیز می‌تواند باعث مشکلات لخته شدن خون شود.
پس دومین آزمایشی که برای هر فردی که کبودی آسان دارد، اندازه‌گیری عملکرد لخته است. اگر ناهنجاری پیدا شود، با آزمایش سطوح فاکتور‌های کلیدی انعقاد پیگیری خواهد شد.
مشکلات رگ‌های خونی
کمبود شدید ویتأمین C امروزه بسیار نادر است. اما اگر وجود داشته باشد معمولاً باعث کبودی آسان و خونریزی لثه یا همان بیماری اسکوروی می‌شود و که کبودی پوست یکی از علایم آن است.
همچنین چندین بیماری می‌توانند باعث نازک شدن یا التهاب رگ‌های خونی شوند، از جمله پورپورای هنوخ شوئن‌لاین.
افراد مسن ممکن است پوست و رگ‌های خونی شکننده داشته باشند که احتمال کبودی را بیشتر می‌کند.
دارو‌ها و مکمل‌ها
آسپرین می‌تواند عملکرد پلاکت‌ها را کاهش دهد. دارو‌هایی مانند کلوپیدوگرل (برای جلوگیری از لخته) و دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن) می‌توانند عملکرد پلاکت‌ها را کاهش دهند.
رقیق‌کننده‌های خون مانند وارفارین، آپیکسابان و ریواروکسابان، که برای افرادی که خطر لخته شدن خون منجر به سکته مغزی دارند، تجویز می‌شوند، می‌توانند بر کبودی اثر بگذارند.
افرادی که برای مدت طولانی از کورتیکواستروئید‌های خوراکی یا استنشاقی استفاده می‌کنند، ممکن است به دلیل نازک شدن پوست و ضعیف شدن دیواره رگ‌های خونی متوجه کبودی بیشتر شوند.
مکمل‌های بدون نسخه از جمله جینکو و ویتأمین E و یا برخی از دارو‌های ضد افسردگی نیز می‌توانند باعث کبودی آسان پوست بدن شوند.
احتمال سوء استفاده و تروما
همچنین پزشکان باید با دقت در مورد مواردی مانند کودک‌آزاری یا خشونت خانگی هم سوال بپرسند و از احتمال آن‌ها آگاه باشند.
در نهایت اگر سابقه خونریزی بیش از حد ندارید و شمارش خون و آزمایش‌های عملکرد لخته شدن شما طبیعی است، احتمال وجود مشکل جدی اندک است.
منبع: یک پزشک
