«تابناک با تو» - خوش‌بین بودن بهتر است یا بدبین بودن؟ جواب این سوال به اندازه‌ای که فکر می‌کنید روشن و صریح نیست. با وجود اینکه تحقیقات نشان می‌دهند که افراد خوش‌بین خوشحال‌تر و سالم‌تر هستند و سطح عملکرد بهتری در مدرسه و فعالیت‌های ورزشی دارند، اما بدبین بودن هم مزایایی دارد که ممکن است باعث تعجبتان بشود. در این مطلب به بررسی تاثیر ذهنیت، خوش‌بین بودن و بدبین بودن بر زندگی می‌پردازیم.
به عنوان مثال افراد بدبین در ارزیابی‌های خود نسبت به افراد خوش‌بین دقیق‌تر هستند. به همین دلیل آن‌ها همیشه خودشان را واقع‌بین خطاب می‌کنند. از سوی دیگر افراد خوش‌بین ممکن است میزان کاری که در مدت کوتاهی می‌توانند انجام دهند را بیش از اندازه تخمین بزنند. این مساله می‌تواند منجر به امیدواری بیش از حد و ایجاد استرس هنگام رسیدن به کار‌هایی که از آن‌ها عقب هستیم شود.
اما در حالت کلی خوش‌بینی بهتر از بدبینی است. در ادامه دلایل این مساله را بیان می‌کنیم.
تفاوت فرد خوش‌بین و فرد بدبین
پیش از اینکه دلایل برتری خوش‌بینی بر بدبینی را بررسی کنیم در ابتدا به بررسی تفاوت خوش‌بینی و بدبینی می‌پردازیم. یک فرد بدبین جهت‌گیری منفی دارد و بر این باور است که حتی زمانی که هیچ ایده‌ای از خروجی و نتیجه‌ی کار هم نداشته باشد باز هم کار‌ها مطابق میلش پیش نخواهد رفت.
اما فرد خوش‌بین از سوی دیگر تمایل دارد حتی بدون داشتن سند و مدرک هم باور کند همه چیز خوب پیش می‌رود. اما در حقیقت داستان چیزی فراتر از این موضوع است.
نقش انتظار‌ها
تحقیقات حاکی از آن هستند که انتظار‌ها و توقعات در نتیجه‌ی کار نقش دارند. افراد خوش‌بین تمایل دارند در هر موقعیتی بهترین نتیجه را بگیرند. در نتیجه نگرش آن‌ها به زندگی اثر پلاسیبو یا دارونما دارد.
اثر پلاسیبو یا دارونما به تحقیقی باز می‌گردد که در آن قرصی که هیچ اثر دارویی‌ای ندارد باعث شفا و بهبود افرادی شده که از آن انتظار بهبودی داشتند. در مقابل دیدگاه افراد بدبین اثر نوسیبو دارد که به نتیجه‌ی منفی‌ای اشاره دارد که فرد انتظار دارد چیزی خوب پیش نرود.
تاب‌آوری در افراد خوش‌بین و بدبین
مارتین سلیگمن (Martin Seligman)، محقق کلیدی خوش‌بینی در برابر بدبینی می‌گوید افراد خوش‌بین تاب‌آوری‌ای دارند که منجر به موفقیت بیشتر می‌شود. به عنوان مثال اگر اتفاق بدی رخ دهد فکر می‌کنند که این یک شکست موقتی بوده و به جای تمرکز کردن روی آن شکست به زندگی عادی قبل از آن باز می‌گردند.
این نگرش به خوبی می‌تواند به فرد در زمین ورزش یا کلاس درس کمک کند. فرد خوش‌بین یک بازی بد یا عملکرد ضعیف امتحان را فراموش می‌کند. آن‌ها این رخداد‌های تصادفی را موقتی دانسته و آن‌ها را با عوامل خارجی مرتبط می‌دانند.
از سوی دیگر افراد منفی‌نگر تمایل دارن همان شرایط را به صورن دائمی و همیشگی ببینند. علاوه بر این آن‌ها خودشان را بیشتر از عوامل بیرونی برای شکست خوردن سرزنش می‌کنند. همین مساله باعث می‌شود از بین بردن و فراموش کردن اشتباهات دشوارتر شده و اثر منفی‌ای بر عزت نفس فرد می‌گذارد.
افراد خوش‌بین و بدبین افکار متفاوتی درباره‌ی شرایط مثبت و منفی دارند. کسی که ذهنیت مثبتی دارد بحران را به شکل چیزی که عمر کوتاهی دارد و خارج از کنترلش است می‌بیند، اما فرد منفی‌نگر همان اتفاق را به صورت چیزی که ماندگار بوده، کاملا تقصیر خودش است و می‌تواند سایر جنبه‌های زندگی را تحت تاثیر قرار دهد می‌بیند.
هنگامی که اتفاق مثبتی روی می‌دهد فرد خوش‌بین فکر می‌کند این همان راهی است که همیشه وجود خواهد داشت و بر این باور هستند که استعداد و سخت‌کوشی اش منجر به گرفتن آن نتیجه شد. در مقابل فرد بدبین می‌گوید این فقط یک اتفاق بود و من این بار خوش‌شانس بودم. در حالی که آن‌ها هنگام انجام اشتباه کار‌ها خودشان را مقصر می‌دانند، اما وقتی موفقیتی کسب می‌کنند خودشان را علت موفق شدن نمی‌دانند.
آیا یک فرد می‌تواند هم خوش‌بین و هم بدبین باشد؟
هیچ فردی به صورت کامل خوش‌بین یا بدبین نیست. برای ادامه‌ی زندگی نیاز به توازنی از هردوی آن‌ها وجود دارد. افرادی که آن‌ها را بدبین می‌نامیم به سادگی جهت‌گیری منفی بیشتری دارند، اما افراد خوش‌بین بیشتر انتظار دارند اتفاق‌های خوب رخ دهند.
بدبینی خالص باعث ایجاد زندگی بدی می‌شود که ارزش زیستن ندارد. خوش‌بینی صد در صد هم منجر به رفتار‌های پرخطری می‌شود که می‌تواند امید به زندگی را کاهش دهد. علاوه بر این منجر به اخذ تصمیم‌های مالی ناسالمی هم می‌شود که روی کیفیت زندگی تاثیر می‌گذارند.
علاوه بر این هر فردی می‌تواند در برخی قسمت‌های زندگی‌اش مثبت‌اندیش و در برخی دیگر منفی‌نگر باشد. به عنوان مثال ممکن است افراد انتظار داشته باشند که روابطشان موفق باشد، اما امید کمی در رابطه با مسائل مالی داشته باشند.
تفاوت خوش‌بینی، بدبینی و واقع‌بینی
اگرچه افراد بدبین ممکن است فکر کنند واقع‌بین هستند، اما افراد واقع‌بین ترکیبی از ویژگی‌های افراد خوش‌بین و بدبین را با هم دارند. فرد خوش‌بین عقیده دارد که همه چیز بهتر می‌شود. فرد بدبین باور دارد که همه چیز بدتر می‌شود و فرد واقع‌بین همه چیز را همانطور که هستند می‌پذیرد و قبول دارد.
افراد واقع‌بین ایدئال‌گرایی کمتر و انتظارات غیرواقع‌بینانه‌ی کمتری دارند. این افراد بیشتر علاقه‌مند به حل مشکلات هستند تا اینکه به این فکر کنند که چرا این مشکلات اتفاق افتادند یا تظاهر کنند که همه چیز بهتر از واقعیت است.
فرد واقع‌بین منتقدانه و هدفمند فکر می‌کند. این افراد درک کرده‌اند که زندگی می‌تواند دشوار باشد، اما این موضوع نباید باعث شود از نظر احساسی زمین بخورند. افراد واقع‌بین می‌توانند مانند نیروی محرکه به افراد خوش‌بین کمک کرده و به افراد بدبین در رهایی از افکار منفی کمک کنند.
خصوصیات مشترک بین افراد بدبین و واقع‌بین بیشتر از افراد خوش‌بین و واقع‌بین است. دلیل این موضوع این است که دو گروه اول از اتفاق‌های سخت زندگی دوری نمی‌کنند.
چگونه داشتن ذهنیت مثبت‌نگر یا منفی‌نگر بر زندگی تاثیر می‌گذارد؟
فرض کنید یک دانشجو هستید و نمره‌ی پایینی در یک امتحان گرفته‌اید. در چنین شرایطی به خودتان می‌گویید این فقط یک امتحان بود و برای امتحان بعدی تلاش خود را بیشتر می‌کنید. به احتمال زیاد بر این باور خواهید بود که استاد امتحان را خیلی سخت طراحی کرده و بیشتر از اینکه خودتان را سرزنش کنید استاد را مقصر می‌دانید.
در نتیجه عزت‌نفس شما در همان حالت قبلی باقی مانده و تلاش خود را برای آزمون بعدی بیشتر می‌کنید. دیدگاه مثبت‌نگرانه‌ی شما باعث شد که عملکرد کلی‌تان بهبود پیدا کند.
در شرایط مشابه اگر دانشجوی منفی‌نگری باشید نمره‌ی پایین گرفتن را به عنوان یک اتفاق جدا نمی‌بینید. ممکن است اینگونه فکر کنید که به اندازه‌ی کافی برای موفقیت در این امتحان باهوش نبوده‌اید. در این حالت خودتان را برای عادت‌های اشتباه مطالعه یا کمبود استعداد بیشتر از نقش استاد در طراحی امتحان سرزنش کرده و مقصر می‌دانید.
به عنوان یک دانشجوی بدبین به احتمال کمتری انگیزه‌ی بیشتر برای مطالعه‌ی بیشتری برای امتحان بعدی پیدا خواهید کرد. عزت نفس شما به دلیل سرزنش خود برای گرفتن نمره‌ی پایین و نادیده گرفتن عوامل خارجی ضربه خواهد خورد. در این شرایط منفی‌گرایی شما تاثیر مخربی بر عملکرد و کاراییتان خواهد داشت.
نتایج مشابه را می‌توان به کار، روابط و سایر جنبه‌های زندگی تعمیم داد. در صورتی که با والدین خود دعوا کنید و یک فرد منفی‌نگر باشید ممکن است فکر کنید همه‌ی رابطه دچار مشکی شده است. اما فرد مثبت‌نگر دعوا را یک اتفاق جدا می‌بیند که هیچ اثری روی بقیه‌ی رابطه ندارد.
چگونه ذهنیت خود را تغییر دهیم؟
در صورتی که بدبین هستید خبر خوب این است که می‌توانید نگرش خود را به زندگی تغییر داده و مثبت نگر شوید. برخلاف باور برخی افراد خوش‌بینی و بدبینی ویژگی‌های رفتاری ثابتی نیستند و می‌توانند با کمی کار کردن تغییر کنند. دکتر سلیگمن (Seligman) این کار را یادگیری مثبت‌اندیشی نامیده و چندین روش برای تنظیم دیدگاه معرفی می‌کند.
* لذت را در چیز‌های کوچک بیابید؛ بیشتر از محدود کردن خوشحالی به اتفاق‌های بزرگ، لذت را در چیز‌های کوچک‌تر و روزمره بیابید تا شادتر باشید.
* چیزی که می‌خواهید را تصویرسازی کنید؛ به جای اینکه بدترین چیز ممکن را انتظار داشته باشید، چیزی که می‌خواهید را مجسم کنید تا دستیابی به آن امکان‌پذیرتر شود.
* واقع‌بین باشید؛ خوش‌بینی واقع‌بینانه بهترین مدل است، زیرا از فرد در برابر خطر‌های خوش‌بینی بی حد و اندازه محافظت کرده و فرد را برای اتفاق‌هایی که جهان برای فرد پیش می‌آورد آماده می‌سازد.
* شکرگزاری و قدردانی را تمرین کنید؛ به چیز‌هایی که دارید بیشتر از چیز‌هایی که ندارید توجه کنید. این کار به سادگی تغییر تمرکز امکان‌پذیر است و نیازی به تظاهر به چیز‌ها به گونه‌ای متفاوت از آنچه هستند وجود ندارد.
* یک کار خلاقانه پیدا کنید؛ خلاقیت یک تجربه‌ی مثبت و لذت‌بخش است که می‌تواند الهام‌بخش ذهن بهبود یافته باشد.
* با خودتان مهربان باشید؛ منتقد درونی خودتان را با مهربانی کردن به خود به چالش بکشید. سرزنش خودتان را متوقف کرده و از خودتان با مکالمه‌ی مثبت با خود حمایت کنید.
* ذهن‌آگاهی را تمرین کنید؛ ذهن‌آگاهی به زبان ساده به معنای توجه به زمان حال است. هر فکر و احساسی که دارید را بدون قضاوت بپذیرید.
* هدف خود را پیدا کنید؛ چرا اکنون اینجا هستید؟ داشتن زندگی معنادار باعث بهبود حال روحی، جسمی و به صورت کلی بهبود سلامتی می‌شود.
در پایان
تفاوت بین خوش‌بینی و بدبینی نه تنها واضح و شفاف نیست بلکه پیچیده است و نکات ظریف بسیار زیادی دارد. خوش‌بینی برای کیفیت و کارایی زندگی بهتر است. البته خوش‌بینی غیرواقع‌بینانه می‌تواند منجر به رفتار‌های پرخطر و انتخاب‌های ضعیف مالی شود.
واقع‌بینی سومین دسته‌بندی پس از خوش‌بینی و بدبینی است که دیدگاه مستقل‌تری نسبت به زندگی دارد. یک فرد واقع‌نگر همه چیز را همانطور که هست می‌پذیرد. افراد واقع‌بین هر کاری که برای حل کردن مشلات زندگی لازم باشد را انجام می‌دهند و روی اینکه چرا اتفاق‌های بد رخ دادند تمرکز نمی‌کنند.
خوش‌بینی و بدبینی هر دو حالت‌های انعطاف‌پذیری هستند. با انجام تمرین‌های ساده‌ی بالا، یک فرد بدبین به سرعت می‌تواند از مزایای خوش‌بینی آموخته شده لذت ببرد. از جمله مزایای خوش‌بینی می‌توان به سلامتی، خوشحالی و تاب‌آوری بیشتر اشاره کرد.
منبع: دیجی کالا مگ
