سازگاری یک ساختار فیزیولوژیکی یا کالبد شناختی، فرایندی زیست شناختی یا الگویی رفتاری است که در طول تاریخ به بقا کمک کرده است. سازگاری متشکل از دو فرایند است: منطبق کردن خود با شرایط مشخص و تغییر شرایط برای منطبق کردن آن با نیازهای خود. منظور از سازگاری مؤثر، فقدان بحران نیست بلکه وضعیتی است که در آن به طور معمول انتظار می رود که استرس های زندگی مدیریت شده باشند.
دكتر مينا پورفرخ، روان شناس گفت: سازگاری، فرآیندی روان شناختی است که مردم را با تغییرات روزمره هماهنگ می کند. سازگاری عبارت است از توسعه ادراک خودمان و دیگران، رفتار، افکار و احساساتی که برای رشد مناسب لازم است و موجب می شود روش های مورد نیاز برای تغییرات محیطی بروز کند. اما تفاوتی که میان سازگاری و سازش وجود دارد این است که فرد سازشگر، تابع بی چون و چرای اطرافیان بوده و به علت وجود درماندگی و ترس از دست دادن شرایط فعلی به ناچار سازش می کند، در حالی که فرد سازگار، آگاهانه مدارا می کند و میان خود و محیط مادی و اجتماعی اش ارتباط های سالم و درستی برقرار کرده که نتیجه اش استقرار و ثبات عاطفی برای خود او می باشد.
از آنجایی که روابط پر تلاطم اعضای یک خانواده می تواند در هر یک از افراد اختلال سازگاری بوجود آورد باید توجهی ویژه به آن داشت. همچنین بعضی مراحل رشدی خاص مثل آغاز شدن مدرسه، ترک کردن خانه، ازدواج کردن، پدر یا مادر شدن، نرسیدن به اهداف شغلی، ترک کردن خانه از سوی آخرین فرزند و بازنشسته شدن معمولا با اختلالات سازگاری مرتبط هستند.
سازگاری خانوادگی شامل مکانیسم هایی است که توسط آن، فرد احساس امنیت و اعتماد نسبت به اعضای خانواده پیدا کرده و با آنها ارتباط درستی برقرار می کند. این نوع سازگاری از طریق رضایت فرزندان و والدین و ارتباط و تعامل صحیح و موثر با یکدیگر ارزیابی می گردد. خانواده سالم خانواده ای است که اعضای آن کاملا سازگار هستند، قدر یکدیگر را می دانند و از نظر اجتماعی با هم ارتباط داشته و اوقاتی را با هم سپری می کنند.
همچنین الگوهای ارتباطی خوبی دارند و یکدیگر را تشویق و ترغیب می کنند. سازگاری عاطفی در بر گیرنده مکانیسم هایی است که به وسیله آن ها فرد ثبات عاطفی پیدا می کند. مشکلات عاطفی، بخش دیگری از ناسازگاری است که ممکن است بصورت پریشانی روان شناختی، ناراحتی بدنی، عزت نفس پایین، اضطراب و افسردگی آشکار شود.
در مواقع بحرانی، نشانه های هیجانی یا رفتاری در پاسخ به عامل استرس زا مشاهده می شود که به آن اختلالات سازگاری گفته می شود. عوامل استرس زا ممکن است رویدادی تکی باشند مثل خاتمه یافتن یک ارتباط یا امکان دارد عوامل استرس زای متعددی وجود داشته باشند مثل مشکلات کسب و کار و بازنشستگی. عوامل استرس زا ممکن است عود کننده باشند چون بحران های دوره ای در خانواده و روابط زناشویی یا بیماری های دردناک مداوم همراه با ناتوانی فزاینده.
همچنین این عوامل استرس ممکن است مثل بلایای طبیعی بر یک فرد، بر کل خانواده یا گروه بزرگتر یا جامعه تاثیر بگذارد. اختلالات سازگاری را حتی می توان بعد از مرگ فردی عزیز تشخیص داد و این در صورتی است که شدت، کیفیت یا تداوم واکنش های اندوه با در نظر گرفتن هنجارهای فرهنگی، مذهبی از آنچه به طور معمول انتظار می رود بیشتر باشد.
معمولا عامل استرس زا شامل مشکلات مالی، بیماری های جسمی یا اختلافات میان فردی است. تصویر بالینی (مجموعه سمپتوم های) فرد ممکن است شامل عاطفه مضطرب یا عاطفه افسرده باشد یا ممکن است خودش را بصورت آشفتگی یا مختل شدن سلوک نشان دهد.
اختلالات سازگاری ظرف 3 ماه از شروع عامل استرس زا آغاز می شود و بیشتر از 6 ماه بعد از اینکه عامل استرس زا و پیامدهای آن متوقف شده اند، ادامه نمی یابد. اگر عامل استرس زا و پیامدهای آن ادامه یابند، اختلال سازگاری نیز ممکن است ادامه یافته و مداوم شود.
در سبب شناسی اختلالات سازگاری، یک یا چند عامل استرس زا را محرک و جرقه زننده آن می دانند که شدت این عوامل ممکن است با شدت اختلال سازگاری ناشی از آن ارتباط نداشته باشد. شدت استرسور یا عامل استرس زا تابعی است از درجه، مقدار، مدت، برگشت پذیر بودن، محیط و شرایط مشخص. ساختار شخصیت و هنجارهای فرهنگی یا گروهی و ارزش ها نیز در نامتناسب بودن عامل استرس زا با اختلال سازگاری ناشی از آن نقش دارند. عامل استرس زا ممکن است منفرد باشد مثل از دست دادن شغل یا ترکیبی باشد مثل مرگ یکی از عزیزان فردی که خود بیماری جسمی دارد یا شغلش را از دست داده است. عامل استرس زا ممکن است مکرر باشد مثل مشکلاتی که در تجارت های فصلی بوجود می آیند یا ممکن است پیوسته باشد مثل بیماری های مزمن یا فقر.
می دانیم که روبه رو شدن با مسائلی که موجب اختلال سازگاری می شود امری اجتناب ناپذیر است اما آنچه که مورد توجه است نحوه مقابله فرد با این مسائل است و نه خود مسأله که امید است با فراگیری مهارت های لازم و رفع تنش ها، در جهت بالا بردن سازگاری به همراه صبر آگاهانه گام برداریم.
رادیو سلامت
