۱۳ تا ۱۵ سالگی زمان گوشیهای تلفن همراه، شبکههای اجتماعی مثل فیس بوک، توییتر و... و در نهایت ابزار مختلف ارتباط جمعی است. همهٔ اینها به منظور برقراری ارتباط با گروه دوستان صورت میپذیرد. برقراری ارتباط با دیگران و میل به بودن در جمع ایشان، از ویژگیهای بارز این بازهٔ سنی است.
نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله امروزه علاقهٔ بسیار زیادی به استفاده از آنچه که از آن تحت عنوان زبان پیام کوتاه (Le langage SMS) تعبیر میشود، دارند. آرور که در حال حاضر در سال اول دبیرستان مشغول به تحصیل است، خاطرهٔ اولین گوشی تلفن همراهش را به یاد میآورد: «اولین گوشی تلفن همراه من برایم به منزلهٔ آزادی و استقلال بود. دوستانم اگر میخواستند میتوانستند ساعت ۲ صبح با من تماس بگیرند. والدینم از این مساله اطلاعی نداشتند، گوشی تلفن همراه برای من بود، در اتاق من بود و هر کاری که میخواستم با آن میکردم.»
در دنیای امروزی، اولین گوشی تلفن همراه بدل به آیینی برای عبور از دنیای کودکی و ورود به دنیای نوجوانی گشته است.
چی کار میکنی؟
گوشی تلفن همراه این امکان را برای نوجوان پدید میآورد تا اندکی از پدر و مادر خود فاصله گرفته و به دوستانش نزدیک شود. آیا باید گوشی و دوستان را زوجی جدایی ناپذیر قلمداد کرد؟ کلومب، چهارده ساله، در پاسخ به سوالات سلین متون (Céline Metton)، جامعهشناس، میگوید: «من دائما پیام کوتاه میفرستم، به خصوص شبها... دریافت کردن این پیامها هم به من احساس خوبی میدهد... هر چه قدر بیشتر پیام دریافت کنی یعنی محبوبتر هستی». ماری با افتخار گوشی خود را نشان میدهد و میگوید: «ببینید، من ۸۰ مخاطب در گوشیام دارم، این یعنی خیلی محبوب هستم.»
به راستی چنین است، برای نوجوان، دریافت پیام کوتاه بیشتر به مثابه محبوبیت بیشتر در مدرسه و نزد دوستان است، این مساله به آنها نشان میدهد که به خوبی توانستهاند جای خود را بین دوستانشان باز کنند.
یکی دیگر از ویژگیهای بارز این ردهٔ سنی، علاقهٔ بسیار به گوش دادن به موسیقی – به خصوص پاپ، رپ و هیپ هاپ – است. برای همه پیش میآید که در خیابان بسیاری از این افراد را ببینید که هدفونی در گوش گذاشته و به موسیقی مورد علاقهٔ خود گوش فرا میدهند. مطابق آخرین تحقیق صورت گرفته، بیش از نیمی از ۱۳ تا ۱۵ سالهها، هر روز به موسیقی گوش میدهند. گوش دادن به موسیقی و شبکههای رادیوییای که سایرین در مدرسه یا گروه دوستان به آنها گوش میدهند، سبب میشود تا نوجوان بهتر بتواند جای خود را میان آنها باز کند.
مارین با دوستانش موسیقی گوش میدهد، کلمان هر روز صبح قبل از رفتن به مدرسه و در حین صرف صبحانه، به برنامهٔ رادیویی مورد علاقهاش گوش فرا میدهد. در ردهٔ سنی ۱۳ تا ۱۵ سال، اینترنت تنها تفریحیست که بر گوش دادن به موسیقی سایه میاندازد. ماری، ۱۴ ساله، در خصوص بهرهمندی از شبکههای اجتماعی میگوید: «ما خیلی از شبکههای اجتماعی بهره میبریم، این شبکهها خیلی ما را سرگرم میکنند و به ما اجازه میدهند اتفاقات روز مرهمان را برای دوستان خود تعریف کنیم.» خیلی از نوجوانان هم امروزه با بهره گیری از سایتهای اینترنتی که امکان ساخت وبلاگ را مهیا میکنند، برای خود وبلاگی ساخته و زندگی روزانه، نظرات و حرفهای ناگفتهٔ خود را در آن حکایت میکنند.
شبکهٔ اجتماعی فیس بوک یکی دیگر از تفریحات رایج این ردهٔ سنیست، در همین بین بسیاری از آنها با بهره گیری از سایتهای اینترنتی فیلمها و موسیقیهای مورد علاقهٔ خود را دریافت میکنند.
مطالعه!
مطالعه، به نسبت فعالیتهای دیگر، در فاصلهٔ سنین ۱۳ تا ۱۵ سالگی کاهش شدیدی پیدا میکند: کمتر از بیست درصد نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله در طول روز مطالعه میکنند؛ آنهایی هم که مطالعهای به جز کتابهای درسی خود در طول روز دارند، تنها متونی معمولی را میخوانند، بر خلاف متون ادبیای که در دبیرستان آموزش داده میشود. هدف اصلی این گروه از مطالعه کسب لذت است؛ آنها بیش از آنکه به دنبال ارزش ادبی اثری که مطالعه میکنند باشند، به دنبال شخصیتهای جذاب، حس تعلیق، هیجان و... هستند... نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله به طور خاص به رمانهای بلندی که به صورت مجموعه چاپ میشوند – مثل هری پاتر، ارباب حلقهها و... – و رمانهای تخیلی مثل آثار استفن کینگ، علاقه دارند. درست است که این کتابها جای آثار شکسپیر یا مولیر را نمیگیرد اما به هر حال مطالعه محسوب میشود.
نسل هری پاتر
کتابهایی مثل هری پاتر، شفق (Twilight)، اراگون (Eragon)، در نظر نوجوانان بسیار والاتر از کتاب داستانهایی معمولی هستند: احساس تعلیق و تخیل به کار رفته در این کتابها به آنها امکان میدهد تا اندکی از زندگی روزمرهٔ خود فاصله بگیرند. در سنی که آنها دارند میتوانند با بهره گیری از شخصیت قهرمان محبوب خود، به خودسازی بپردازند.
در این زمینه چند سوال کوتاه از پاسکال ازان (Pascale Ezan)، استادیار دانشگاه روئن، محقق در حوزهٔ رفتار دانش آموزان ۱۲ تا ۱۵ ساله، کردهایم.
• شما چه گونه موفقیت آثاری مثل هری پاتر، اراگون و شفق را توجیه میکنید؟
نوجوانان برای خود به دنبال الگو هستند، آنها در این مجموعهها به دنبال شخصیتهایی میگردند که شباهتی با خودشان داشته باشند. نوجوانان امروزی خود را نسل هری پاتر میدانند: آنها با هری پاتر بزرگ شدهاند و با تمامی شخصیتهای رمان هفت جلدی جی. کی. رولینگ زندگی کردهاند. آنها در ادبیات او به دنبال یافتن پاسخی برای سوالهای شخصی خود هستند چرا که مطرح کردن سوالات خود از بزرگسالان را امر مشکلی میدانند. آنها به این مساله پی میبرند که سوالهایی که در ذهن دارند مشابه شخصیتهای داستانهای هری پاتر است، چرا که آنها هم مثل ایشان نوجوان هستند و چالشهای یکسانی را با والدین و دوستانشان دارند. از طرفی تخیل به کار رفته در کتابهای هری پاتر به نوجوان امکان میدهد تا اندکی از زندگی روزمرهٔ خود فاصله بگیرد. این داستانها ابعادی مشابه با داستانهای پریان دارد. دختران نوجوان با علاقهٔ بسیاری خود را در جلد شخصیت اول مجموعه داستانهای شفق، یعنی بلا، قرار میدهند. این کار به آنها امکان میدهد که بدانند در عشق هر چیزی ممکن است.
• آیا مطالعهٔ این کتابها – مثل گوش دادن به موسیقی – به نوجوانان این امکان را میدهد تا بهتر در گروه دوستان و همکلاسیهایشان جا بیفتند؟
در اینجا باید کتاب را به سان یک مانع در نظر گرفت چرا که دو دسته مطرح میشوند: گروهی که کتابها را میخوانند و گروهی که نمیخوانند. گروه دوم ممکن است خود را در حاشیه احساس کنند. در بین نوجوانان رفتارهایی رواج دارد که سبب میشود آنها مجبور باشند برای پذیرفته شدن در گروه حتما این کتابها را مطالعه کنند. در طول تحقیقات من، دانش آموزان به من گفتهاند: «من نمیخواستم این کتابها را بخوانم، ولی سرانجام مجبور شدم این کار را انجام دهم تا وقتی دوستانم در جمعشان در مورد آن صحبت میکنند، من هم حرفی برای گفتن داشته باشم.» برخی دیگر هم ترجیه میدهند به جای مطالعهٔ خود کتابها، به نظارهٔ فیلمهایی بنشینند که از روی آنها ساخته میشوند.
کتاب خوانی میتواند سبب شود تا جامعهای کوچک از نوجوانانی شکل بگیرد که کتابهایی یکسان را مطالعه میکنند.
• چه مسالهای باعث میشود تا جذابیت این مجموعه رمانها و فیلمها و سریالهایی که از روی آنها ساحته میشوند، با ورود به دبیرستان تا اندازهای کم شود؟
نوجوانان زمانی به یک مجموعه داستان علاقهمند میشوند که بخشی از زندگی آنها در این رمانها بازتاب داشته باشد، مثل فعالیتهای ورزشی، هنری و یا علمی – تخیلی. برای مثال، برخی از دختران نوجوان علاقهٔ خاصی به مجموعه رمانهای «رقص» دارند چرا که خودشان این فعالیت را انجام میدهند. با ورود به دوران دبیرستان، حجم این فعالیتها کم میشود و در نتیجه از میزان علاقهٔ آنها به این آثار نیز کاسته میشود.
منبع: انسانشناسی و فرهنگ