«تابناک با تو» - تاریکی مطلق و فشار شدید حاکم بر گودال ماریانا، چهره‌ای خشن و خصوصیاتی عجیب به آبزیان ساکن آن داده است. با ترسناک‌ترین موجودات اعماق دریا آشنا شوید.
درازگودال ماریانا، ژرفترین گودال اقیانوسی دنیاست که در بخش غربی اقیانوس آرام قرار دارد. رسیدن به آنجا چنان طاقت‌فرساست که تعداد انسان‌های سفر کرده به فضا از آن‌هایی که کف این گودال را به‌چشم دیده‌اند، بیشتر است. پس عجیب نیست که این مکان، میزبان برخی از ترسناک‌ترین موجودات اعماق دریا باشد. البته محققان فقط موفق به شناسایی برخی از گونه‌های ساکن آن شده‌اند و احتمالا هنوز ناشناخته‌های بسیاری هست.
ترسناک‌ترین موجودات اعماق دریا
درباره جایی صحبت می‌کنیم که تاریکی و فشاری غیر قابل تصور دارد. روی سطح زمین، ما فشار اتمسفری ۷ کیلوگرم بر اینچ مربع (۷PSI) را تجربه می‌کنیم. ولی اگر ناگهان به کف گودال ماریانا تله‌پورت شوید، این فشار به ۱۶ هزار PSI می‌رسد. همین اختلاف فشار، شکل و ظاهر خاصی به موجودات ساکن آن داده که اقتضای زیستن در چنین مکانی است.
اژد‌ها ماهی (Stomidae)
طول این ماهی خوفناک، بیشتر از ۱۵ سانتی‌متر نیست؛ ولی دارای آرواره‌ای بزرگ به نسبت جثه‌اش است که قابلیت کم‌نظیری برای باز شدن و طعمه‌گیری دارد. درون این آرواره، پر شده از دندان‌های نیش‌مانندی که حتی تیزتر از دندان‌های ماهی پیرانا هستند.
اژد‌ها ماهی، اندام کوچک نورزایی برای به‌دام انداختن طعمه دارد؛ ولی این دندان‌های بزرگ اگر نور تولید شده را بازتاب دهند، می‌توانند باعث گریختن شکار شوند؛ بنابراین دندان‌های آن طوری تکامل یافته‌اند تا بی‌رنگ و شفاف باشند. در واقع اژد‌ها ماهی نه تنها یک شکارچی قهار؛ بلکه استاد اختفا هم است.
دیو کوسه (Mitsukurina owstoni)
حدود ۱۰۰ سال از کشف این گونه می‌گذرد؛ اما هنوز ناگفته‌های فراوانی دارد. به‌دلیل زیستن در عمق بسیار زیاد، نمونه چندانی از آن‌ها برای تحقیقات وجود ندارد. معدود نمونه‌های موجود هم به‌طور اتفاقی در دام ماهیگیران افتادند؛ هر چند که این کوسه‌ها معمولا دور از دسترس صیادان هستند.
به‌هرحال، دیو کوسه‌ها تنها بازماندگان از خانواده Mitsukurinidae هستند که قدمت آن به ۱۲۵ میلیون سال می‌رسد.
خصوصیت قابل توجه آن‌ها، داشتن یک سیستم حسگری پیشرفته است که می‌تواند امواج الکتریکی ضعیف در آب را شناسایی کند. اگر طعمه‌ای در محدوده گیرنده الکتریکی یک دیو کوسه باشد، شانس زیادی برای فرار ندارد. آخرین چیزی که طعمه می‌بیند یا حس می‌کند، حمله انفجاری آرواره‌هایی مسلح به دندان‌های تیز و سوزن‌مانند است.
کوسه چین‌دار (Chlamydoselachus anguineus)
این کوسه، نامش را از زواید چین‌داری گرفته که روی بدن مار-مانندش وجود دارند و جزئی از دستگاه تنفسی آن هستند. گمان می‌رود این ساختار برای میلیون‌ها سال بدون تغییر باقی مانده باشد؛ گواهی بر مرفولوژی بی‌نقص این جانور برای زندگی در اعماق آب!
دهان بزرگ کوسه چین‌دار، با چندین ردیف دندان چنگالی‌شکل پر شده که برای به‌دام انداختن و رها نشدن طعمه، مثل چنگک خمیدگی دارند. با داشتن حدود ۳۰۰ دندان این‌چنینی، گریختن طعمه‌های به‌دام افتاده تقریبا محال است.
دیو ماهی سیاه (Melanocetus)
با ظاهری شبیه به موجودات فضایی و دندان‌های فوق‌العاده تیز، دیو ماهی سیاه شاید یکی از ترسناک‌ترین موجودات اعماق دریا باشد. البته با وجود ظاهر مخوف، این آبزیان فقط حدود ۲۰ سانتی‌متر طول دارند.
جالب اینکه در سال ۲۰۱۴، موسسه پژوهشی آکواریوم خلیج مونتری، برای نخستین بار موفق به ثبت تصویری از یک دیو ماهی سیاه زنده شد.
ماهی مرکب خون‌آشام (Vampyroteuthis infernalis)
این ماهی مرکب با آن پوست شنل‌مانند بین بازو‌های خود، اسمش را از موجودات نامیرا و افسانه‌ای، خون‌آشام‌ها گرفته است. البته ماهی مرکب خون‌آشام، نامیرا نیست؛ اما به‌دلیل چرخه زندگی آهسته‌ای که دارد، بیشتر از اغلب سرپایان (cephalopods) عمر می‌کند.
محل زندگی آن‌ها در عمق ۵۰۰ تا ۳۰۰۰ متری اقیانوس است. در چنین عمقی، شنا کردن چندان محلی از اعراب ندارد و با شناور ماندن، چرخ زندگی جانور می‌چرخد. این یعنی ماهی مرکب خون‌آشام به حداقل اکسیژن و یک رژیم غذایی کم‌کالری نیاز دارد که عمدتا متشکل از زئوپلانکتون‌ها است.
این جانوران در قیاس با سایر سرپایان، زندگی جنسی فعال‌تری هم دارند و چند برابر آن‌ها تولید مثل می‌کنند.
اختاپوس دامبو (Grimpoteuthis)
این شما و این ژرف‌زی‌ترین اختاپوس دنیا که دست‌کم با استاندارد‌های این لیست شاید ترسناک که نباشد هیچ، بلکه تا حدی بامزه هم باشد.
اختاپوس دامبو، گوش‌های درازی دارد که کار پره ماهی را برای او انجام می‌دهند و از بازو‌های خود نیز برای تنظیم جهت حرکت استفاده می‌کند.
برای زیستن و بقای نسل در عمق دریا، این جانوران قابلیت‌های خاصی پیدا کرده‌اند و فرصتی را بیهوده از دست نمی‌دهند. جنس ماده اختاپوس دامبو می‌تواند تخم‌هایی را در مراحل مختلف رشد حمل کند؛ این به آن‌ها انعطاف لازم را می‌دهد تا برای بارور کردن تخم‌ها با اسپرم اختاپوس نر، منتظر مساعد شدن شرایط محیطی بمانند.
حلزون ماهی (Pseudoliparis swirei)
با ژرف‌زی‌ترین ماهی دنیا آشنا شوید: حلزون‌ماهی ژلاتینی که در آب‌هایی به عمق ۸۰۰۰ متر یافت شده است.
اگر نمونه‌ای از حلزون‌ماهی را در سطح آب پیدا کنید؛ به‌علت اختلاف شدید فشار، شکل متفاوتی خواهد داشت و بیشتر شبیه به یک بچه وزغ خواهد بود (تصویر پایینی). ولی هنگام شنا در اعماق آب، یک ماهی خوش‌نقش با بدن موج‌دار و پوست مات است (تصویر بالایی).
ماهی چشم خمره‌ای (Macropinna)
در ژرفایی که تقریبا هیچ نوری به آنجا نمی‌رسد؛ یک موجود عجیب و غریب با سر شفاف زندگی می‌کند که ماهی چشم خمره‌ای نام دارد. البته به آن، ماهی سر شیشه‌ای هم می‌گویند.
این سر شفاف و شیشه‌ای، مانند سانروف عمل می‌کند و به آن امکان می‌دهد دید بهتری به اطراف خود داشته باشد. البته چشم‌های این ماهی، آن دو فرورفتگی روی صورتش نیستند؛ بلکه آن دو جسم گرد سبز رنگ درون سرش هستند. دو چیزی که شبیه چشم به‌نظر می‌رسند، در واقع بخشی از اندام بویایی ماهی‌اند.
چشم‌های این جانور با آن موقعیت عجیب و شکل خاص، حساسیت خارق‌العاده‌ای دارند و در همان تاریکی، مثل عقاب می‌بیند. پیش‌تر تصور می‌شد این چشم‌ها همیشه رو به بالا هستند؛ ولی حالا مشخص شده که هنگام غذا خوردن، ماهی سرشیشه‌ای می‌تواند چشم‌های خود را به سمت جلو بچرخاند.
تبرماهی مهمیزدار (Argyropelecus hemigymnus)
با بدنی شفاف و چشم‌های از حدقه بیرون‌زده، این شاید عجیب‌الخلقه‌ترین آبزی این لیست باشد. ولی همین چشم‌ها، با مردمک بزرگی که دارند، تبرماهی را قادر می‌سازند حتی جانوران استتارکرده را هم ببیند.
خود این ماهی نیز استاد استتار است. ساختار و رنگ بدن آن، باعث می‌شود نور اندکی که از بالا به عمق آب می‌رسد را پخش کند و توسط جانوران دیگر، دیده نشود.
کرم استخوان‌خوار (Osedax)
کرم زامبی یا استخوان‌خوار که نخستین بار در عمق ۳۰۰۰ متری آب شناسایی شد، طرفدار درجه یک لاشه جانوران آبزی است؛ به‌ویژه نهنگ‌ها!
همان‌طور که از اسمشان پیداست، این کرم‌ها به لاشه غرق شده حیوانات نفوذ می‌کنند تا به لیپید‌های چرب درون اسکلت آن‌ها برسند.
البته موفقیت این کرم‌ها برای بقای نسل، در گرو کار گروهی آن‌هاست. کرم‌های ماده بخش اعظم کار را برعهده دارند. آن‌ها با ترشح اسید، استخوان حیوانات را سوراخ و لیپید‌های درون آن را آزاد می‌کنند. بخشی از این فرآیند هم به‌کمک باکتری‌ها انجام می‌گیرد. اما نقش نر‌ها چیست؟ شاید فقط اسپرم‌سازی!
در واقع کرم‌های استخوان‌خوار نر، ارگانیسم‌هایی میکروسکوپی هستند که درون بدن کرم ماده قرار دارند؛ شاید ۱۰۰ تا از آن‌ها درون یک ماده!
از جانورانی ترسناک با دندان‌های تیز و یک اختاپوس گوش‌دراز بامزه، تا این داستان عشقی عجیب بین یک کرم ماده و صد‌ها شریک زندگی‌اش؛ وجود این گونه‌ها در گوال ماریانا نشان می‌دهد چگونه پروسه تکامل، جانوران را قادر به زیستن در سخت‌ترین شرایط محیطی کرده است.
منبع: برترین‌ها
