سفر و آشنایی با مناطقی که بخشی از تاریخ را در دل خود جای داده، می‌تواند تجربه‌ای تکرارنشدنی برای افراد باشد. وجود چنین تاریخی در کشور ایران تعداد زیادی از افراد و بازدیدکنندگان را به وجد می‌آورد.
شهر تاریخی ایزدخواست در بخش مرکزی شهرستان آباده استان فارس واقع شده که به عنوان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان نیز شناخته می‌شود. این شهر به چند نام از جمله «یزدخواست»، «ایزدخواست»، «یزدخاست» و «ایزدخاست» خوانده و نوشته می‌شود.
فرهنگ دهخدا نیز در وصف این شهر چنین گفته که «نام قلعه‌ای است در اراضی ولایت فارس که به اصفهان اقرب است و آن را ایزدخواست گویند. سبب تسمیه‌اش را نوشته‌اند که لشکری بدانجا مقام کرده بودند؛ چندان برف ببارید که بیشتر آن‌ها در زیر برف بمردند. فردا که سوال و گفت‌وگو شد که چرا چنین وهنی اتفاق افتاد، بزرگ ایشان گفت: ایزد خواست و در آنجا توقف کردند و اموات را دفن کرده، قریه‌ای بنا نمودند به این نام معروف و موسوم شد».
گفته می‌شود قدمت این شهر به دوره ساسانیان باز می‌گردد. البته بناهایی از دوران صفوی نیز در آن به چشم می‌خورد که اهمیت این شهر در گذشته را به تصویر می‌کشد. ایزدخواست اما به جاذبه‌های تاریخی‌اش نیز شهرت دارد که از جمله آن می‌توان قلعه ایزدخواست، پل، سد قوسی(با سابقه تاریخی ۱۷۰۰ ساله)، کاروانسرای شاه‌عباسی و حمام سربینه که از دوران صفویه باقی مانده، اشاره کرد.
از جاذبه‌های دیدنی این شهر می‌توان به قلعه ایزدخواست اشاره کرد که قلعه‌ای تسخیرناپذیر است. از آنجایی که قلعه از سه طرف به پرتگاه منتهی می‌شود، صفت تسخیرناپذیری برای آن انتخاب شده است. این قلعه روی صخره‌ای با مساحت نسبتا کم ساخته شده که همین مورد باعث شده است سازندگان آن برای اسکان جمعیت بیشتر، اغلب خانه‌ها را ۲ یا سه طبقه طراحی کنند.
این قلعه به نام‌هایی چون «قلعه سرسنگ» و «قلعه کهنه» نیز شهرت دارد و به عبارتی می‌توان گفت برای نخستین بار در جهان آپارتمان‌نشینی در این قلعه توسط مردم تجربه شده است. نکته دیگری که در مورد این قلعه می‌تواند برای بازدیدکنندگان آن مورد توجه باشد، شباهت آن با ارگ بم کرمان است. قلعه ایردخواست پس از ارگ بم بزرگترین قلعه خشتی دنیا به شمار می‌آید. این قلعه همچنین در سال ۱۳۸۲ با شماره ۹۸۰۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در تیر ماه ۱۳۹۶ بودجه‌ای برای مرمت اضطراری قلعه ایزدخواست در نظر گرفته شد.
زیبایی‌های تاریخی این شهر تنها محدود به قلعه آن نمی‌شود. این شهر همچنین میزبان کاروانسرا و پلی است که در مجاورت قلعه معروف جا خوش کرده‌اند. کاروانسرای شاه‌عباسی شهر ۴۰۰۰ متر زیربنا دارد و استادکاران و معماران به نام دوران صفوی به زیبایی هر چه تمام آن را ساخته‌اند. یکی از زیباترین تزئینات به کار رفته در این بنا، کتیبه زیبای سردر آن است که با خط ثلث سفید روی زمینه لاجوردی آن نگاشته شده است. در اطراف حیاط مستطیل شکل این کاروانسرا، سنگ قبرهای ارزشمندی وجود دارد که هر کدام نمونه‌های ارزشمندی از هنر حجاری ایرانیان است.
درست رو به روی کاروانسرای شاه‌عباسی و بر روی شیاری که زمانی رودخانه‌ای پرآب از آن عبور می‌کرده، پلی وجود دارد که قدمت آن را هم دوران صفوی اعلام کرده‌اند. این پل ۶۵ متر طول و ۴۲ متر ارتفاع دارد و از معدود پل‌های قوسی ایران در دوارن گذشته است. پل قوسی در ۱۱ شهریور ماه ۱۳۸۲ در فهرت آثار ملی به ثبت رسیده است.
آتشکده چهارطاقی ایزدخواست نخستین آتشکده ایران که به مسجد تبدیل شد
یکی دیگر از جاذبه‌های این شهر مسجد تاریخی آن بوده که یکی از قدیمی‌ترین مساجد احداث شده در ایران است. نکته قابل توجه در مورد این مسجد این است که بنای آن روی یک آتشکده ساسانی بر پا شده است. در واقع چهار طاقی آتشکده ساسانی را با پوشاندن سه ضلع از چهار ضلعش به مسجدی کوچک تبدیل کرده‌اند. تغییر کاربری آتشکده که محلی برای عبادت بزرگان، درباریان و طبقه اشراف بود به مسجد، پس از مسلمان شدن ساکنان منطقه رخ داد. گفته می‌شود آتشکده چهارطاقی ایزدخواست نخستین آتشکده ایران بوده که به مسجد تبدیل شده است.
شهرت قلعه ایزدخواست در حدی است که بسیاری از جهانگردان به واسطه آن نامی از این شهر در سیاحت‌نامه خود آورده‌اند. به عنوان مثال افرادی چون چارلز هیث در سال ۱۸۱۵، اوزن فلاندن در سال ۱۸۴۰ و هارولد وستون در سال ۱۹۲۰ تصاویری از قلعه این شهر در سیاحت‌نامه‌های خود نقاشی کرده‌اند؛ همچنین ارنست هولتسر در سال ۱۸۷۳ از قلعه شهر برای ثبت نام آنعکاسی کرده است.
ایسنا
