اگر بخواهیم سه آرزوی بزرگ بهداشتی را برای دنیای معاصر بشماریم؛ قطعا درمان یا ساختن واکسنی برای ایدز یکی از آنهاست.
اگر بخواهیم سه آرزوی بزرگ بهداشتی را برای دنیای معاصر بشماریم؛ قطعا درمان یا ساختن واکسنی برای ایدز یکی از آنهاست.
پس از دو دهه تلاش گسترده دانشمندان برای رام کردن این بیماری مرگبار، آرام آرام نتایج پژوهش های گوناگون در این زمینه به صفحه های نشریات علمی راه پیدا می کنند.
درست یک سال پیش خبرها از پروژه تحقیقاتی دکتر برتون و همکارانش برای ساختن واکسن ایدز حکایت داشتند. امروز اما، نوبت به مرکز ملی تحقیقات بیماری عفونی و آلرژیک آمریکا رسیده است؛ مرکزی دولتی که بودجه تحقیقاتی آن در زمینه ایدز یک تنه با مجموع بودجه تمام سازمان های تحقیقاتی جهان برابری می کند.
دکتر آنتونی مافوچی، مدیر این مرکز ایمان دارد که تا رسیدن به واکسن ایدز راه چندانی باقی نمانده است. هر چند ویروس HIV مرموزتر از این حرفهاست و برای رسیدن به یک جواب قطعی باید همچنان منتظر ماند.
تا بیش از دهه هشتاد میلادی، ایدز نامی نا آشنا برای مردم جهان بود. در روزگار ما اما، 33 میلیون نفر در جهان به ویروس این بیماری آلوده هستند. از سالهای آغازین دهه 80 تا به امروز 25 میلیون نفر در جهان بر اثر این بیماری جان سپرده اند.
طبق آمارهای آژانس ایدز سازمان ملل (UNAIDS) سالانه دو میلیون نفربه دلیل ابتلا به این بیماری و عوارض آن می میرند. در حال حاضر کشورهای جنوبی صحرای آفریقا بالاترین آمار ابتلا و مرگ و میر ناشی از این بیماری را به خود اختصاص داده اند. در عوض شیوع آلودگی به ویروس HIV و بیماری ایدز در ایالات متحده و اتحادیه اروپا در یک دهه گذشته با کاهش چشمگیری همراه بوده است. آگاهی رسانی عمومی، آموزش هوشمندانه روشهای پیشگیری و به کار بردن جدیدترین شیوه های درمانی باعث شده است تا دیگر ایدز اولین دغدغه بهداشتی کشورهای پیشرفته نباشد. با وجود این اداره کنترل و پیشگیری بیماریهای آمریکا در سال گذشته اعلام کرد که سالانه 40 هزار مورد جدید این بیماری در این کشور شناسایی می شود.
چرا ساختن واکسن ایدز شبیه یک معجزه است؟
ویروس HIV مرموزترین و غیر قابل منتظره ترین عامل بیماری زایی است که دانشمندان تا امروز با آن مواجه بوده اند. این ویروس از هر وسیله ای استفاده می کند تا سیستم دفاعی بدن را گمراه کند.
از طرف دیگر ویروس ایدز با سرعتی باور نکردنی جهش پیدا می کند و دایما تغییر چهره می دهد. چنانکه به گفته دانشمندان تنوع ویروس های جهش یافته تنها در بدن یک فرد مبتلا به این بیماری با تمام انواع گوناگون ویروس آنفولانزا در سراسر جهان در طول یک فصل سال برابری می کند.
به گفته دکتر بنیس برتون، استاد ایمونولوژی موسسه تحقیقاتی اسکریپ، کشف واکسن یا ساختن دارویی برای مبارزه با این ویروس به منزله تیر اندازی به یک «هدف متحرک» است. با وجود این دانشمندان سال هاست که به دنبال پاشنه آشیل این ویروس هستند؛ بخشی که طی جهش های متعدد این ویروس کم و بیش ثابت باقی بماند. در حال حاضر دانشمندان برای ساختن واکسن ایدز در دو جناح متفاوت در برابر این ویروس موضع گرفته اند. گروهی از پروژه های تحقیقاتی سال هاست که روی تولید واکسن هایی بر پایه پادتن های مشخص متمرکز شده اند، پادتن های پر قدرتی که توانایی نا بودی طیف وسیعی از گونه های متناوب ویروس ایدز را دارا باشند.
در مقابل گروه دیگری از دانشمندان به فکر ساختن واکسن هایی هستند که سیستم ایمنی بدن را از طریق تحریک، تولید و تکثیر سلولهای دفاعی T تقویت کند. هر دوی این رویکردها، تا امروز به شیوه آزمایش و خطا پیش آمده اند و شیوه های پیشنهادی آنها با موفقیت و شکستهایی همراه بوده است. مثلا یکی از بزرگترین پروژه های تحقیقاتی با نام AIDSVAX در تایلند و هند نتوانست نتایج امیدوارکننده ای به دنبال داشته باشد. واکسن مورد استفاده در این پروزه تحقیقاتی بر پایه چند پادتن موثر ساخته شده بود و در سال 2003 میلادی به طور گسترده ای در ساکنان این مناطق مورد استفاده قرار گرفت. 4 سال بعد در سال 2007 میلادی شرکت دارو سازی مرک، واکسن تولیدی خود را به طور آزمایشی معرفی کرد. واکسنی که بر پایه تقویت و تحریک سلولهای Tساخته شده بود. هر چند این پروژه پر سر و صدا زودتراز آن چیزی که تصور می شد متوقف شد.
دانشمندان طی این پروژه تحقیقاتی متوجه شدند که افراد دریافت کننده این واکسن حتی نسبت به افراد معمولی بیشتر در خطر ابتلا به بیماری ایدز قرار دارند.
ایدز درمان قطعی ندارد
پاسخ به این سوال که آیا ایدز درمان قطعی دارد یا نه منفی است. درمانی که بتواند ویروس را از بدن فرد مبتلا حذف کند نداریم. روش مراقبت از افراد مبتلا به اچ آی وی (HIV) روشی است که به آن HAART میگویند که مخفف کلمات Highly Active Antiretroviral Therapy می باشد. (به مفهوم درمان ضد ویروسی بسیار مؤثر) که یک روش درمانی سخت است که مستلزم همکاری مداوم و فعال فرد بیمار می باشد.
ارزش علمی داروی ایرانی ضدایدز
تاکنون هیچ درمان قطعی در جهان برای عفونت اچ آی وی شناخته نشده است. اما داروی جدید (آیمد) کیفیت زندگی وطول عمر عمر مبتلایان به ایدز را افزایش می دهد و از این نظر داروی ارزشمندی است. داروهایی که درحال حاضر برای درمان ایدز تجویز می شوند همه خاصیت ضد ویروسی دارند. از سال ها پیش، محققان به این فکر می کردند که اگر دستگاه ایمنی بیماران تقویت شود، چون هدف اصلی ویروس ایدز سلولهای دستگاه ایمنی یعنی لنفوسیت های کمک کننده CD4 هستند، کیفیت زندگی بیماران بهتر می شود و حتی می توان از پیشرفت عفونت وشروع مرحله علامت دار بیماری ایدز جلوگیری کرد.
آیمد تحریک کننده و تنظیم کننده بسیار قوی دستگاه ایمنی است. داروهای ضد ویروس معمولا پس از ورود ویروس به داخل سلول آنزیم لازم را برای تکثیر ویروس در داخل مهار می کنند، اما اصلا نباید اجازه دهیم که ویروس وارد سلول شود. اما در آیمد شاهدیم که این دارو، ورود ویروس به داخل را کاهش می دهد. البته فعلا فقط خاصیت تنظیم کنندگی دستگاه ایمنی این دارو از نظر علمی تایید شده است.
65% از بیمارانی که داری آیمد روی آنها آزمایش شد، در عرض 21 ماه پس از قطع دارو، CD4 بالایی داشتند. این امتیاز است که بیمار به مصرف مستمر دارو نیاز ندارد.
این دارو قبل از آنکه بیماری وارد مرحله فعال شود و زمانی که CD4ها بین 200 تا400 هستند، تجویز می شود. عملکرد آن هم به این ترتیب است که CD4 ها را افزایش می دهد و تا مدت ها در همان اندازه نگه می دارد.
داروی ایرانی ضدایدز، گیاهی است
آیمد تنها داروی گیاهی برای مبتلایان به ایدز است که اثر تحریک کنندگی روی دستگاه ایمنی دارد در هر سه مرحله مطالعاتی بدون عوارض بوده است. محققان چینی داروی گیاهی دیگری برای درمان ایدز معرفی کرده بودند که چون اثر بخشی خوبی نداشت به سرعت کنار رفت.
این دارو ترکیبی از سه گیاه است. البته سلنیوم دارد، ولی فقط سلنیوم نیست. شناخت همه این عوامل مشکل است و به زمان نیاز دارد. آنچه مشخص شده، این است که این دارو عملکرد دستگاه ایمنی را به شدت تقویت می کند. اینکه دقیقا کدام ترکیب موثر بوده نمیدانیم. ساخت آیمد این طور نبوده که گیاه را بجوشانند وعصاره اش را بگیرند. مکانیسم تهیه اش بسیار پیچیده است. ابتدا گیاه را برای مدت طولانی انکوبه می شود، یعنی تحت شرایط مساعدی برای رشد قرار می گیرد. سپس آن را در میدان مغناطیسی خاصی قرار می دهند.
در این دارو صدها ماده موثر وجود دارد و پیدا کردن تک تک آنها بسیار مشکل است. معمولا در مورد داروهای گیاهی چندان به دنبال مکانیسم اثر نمی گردند و بیشتر به نتیجه مصرف دارو توجه می کنند. این دارو CD4ها را افزایش میدهد، گاما اینترفرون را هم بالا می برد. در نتیجه، برای درمان بسیاری از بیماری های مزمن میتوان از آن سود جست. البته هنوز در درمان بیماری دیگری ازاین دارو استفاده نشده است.
نقش محقق روسی در ساخت داروی ایدز
یک شیمیدان روسی ایده ساخت داروی ایدز را پیشنهاد کرد ولی چیز زیادی در مورد بیماری ایدز نمی دانست. احساسش این بود که این گیاه قابلیت های ارزشمندی دارد. در اتیران مشخص شد که چطور باید از آن استفاده کرد. تمام فعالیتهای تحقیقاتی مربوط به این دارو در ایران انجام شد و دانش فنی ساخت آن متعلق به محققان کشور مان است. آیمد یک داروی ایرانی است وباید از نظر علمی قبولش کنیم، هر چند که برخی افراد ابعاد سیاسی به ساخت آن داده اند.
در حال حاضر جهت ساخت و تولید آیمد از وزارت بهداشت مجوز گرفته شده است و تلاش می شود تا از سازمان جهانی بهداشت هم مجوز گرفته شود. در مورد داروهای ضد ایدز، وقتی سازمان بهداشت تاییدیه بدهد، تقریبا برای مصرف در کشورهای جهان کافی است.
در تحقیقات انجام شده، آیمد را همزمان با داروی ضد رتروویروس به بیماران داده شده است وعارضه ای مشاهده نگردیده است. به نظر می رسد که تجویز همزمان آنها حتی موجب افزایش بیشتر CD4ها میشود.
اثر این دارو را در کودکان، نوزادان، مبتلایان به نارسایی های کبدی وکلیوی زنان باردار برسی نشده است. البته این مطالعات در برنامه ها ی بعدی گروه تحقیقاتی وجود دارند. در زنان باردار ، برای جلوگیری از انتقال ویروس به جنین، باید داروهای ضد رترو ویروس تجویز شود.
احتمالا در سال 1386، در فاز چهارم روی 5000 بیمار مطالعه صورت خواهد گرفت. پروتکل پیشنهادی در کمیته ای بررسی خواهد شد و در صورتی که موفق به اخذ مجوز شود، وزارت بهداشت این دارو را در اختیار بیماران ایرانی قرار خواهد داد.
دستورالعمل جدید سازمان جهانی بهداشت برای درمان ایدز
سازمان جهانی بهداشت با تغییر رویه خود، استفاده از داروهای ضد ویروسی (داروهای آنتی رترو ویرال) را از اولین روز تشخیص ویروس اچ آی وی ضروری دانست.
به گزارش رویترز، ویروس HIV سلول های CD4+ T را آلوده می کند. این سلول ها نقش مهمی در سیستم ایمنی بازی می کنند و بدن را در مقابل بیماری ها محافظت می کنند.
با پیشرفت HIV، تعداد سلول های T فعال در سیستم ایمنی کاهش می یابد، تا جایی که سیستم ایمنی نمی تواند عملکرد درستی داشته باشد و در این حالت HIV به ایدز (AIDS، مخفف acquired immune deficiency syndrome) تبدیل می شود.
بر اساس دستورالعمل های قبلی سازمان جهانی بهداشت(WHO)، درمان HIV باید زمانی آغاز شود که تعداد سلول های T در خون، از یک سطح معین کمتر شوند. این سازمان در بیانیه جدید با حذف سیاست های قبلی، اعلام کرده است که باید از اولین روز تشخیص اچ آی وی، درمان های ضد ویروسی آغاز شود.
این سازمان در ادامه، استفاده از دارو برای افرادی که در معرض HIV قرار دارند را توصیه کرده است.
بر اساس برنامه سازمان ملل متحد درباره ایدز، با اعمال این تغییرات می توان از 21 میلیون مرگ مرتبط با ایدز و 28 میلیون ابتلای جدید تا سال 2030 میلادی جلوگیری کرد.
بر اساس دستورالعمل جدید WHO، تعداد افراد مبتلا به ویروس HIV واجد دریافت داروهای ضد ویروسی از 28 میلیون تن به 37 میلیون افزایش یافته است. چالش کنونی بر سر این موضوع است که این داروها در دسترس تمام بیماران قرار داشته باشند. آمار نشان می دهد که تنها 15 میلیون نفر به دارو دسترسی دارند.
واقعیت هایی در مورد ایدز
- بدن آلوده به ویروس HIV ، پذیرای بیش از 20 نوع عفونت کشنده و سرطان است.
- بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2013 میلادی، حدود 35 میلیون نفر در سراسر جهان به این ویروس مبتلا هستند که از این میان 3.2 میلیون نفر را کودکان تشکیل می دهند. بیشتر مبتلایان در کشورهای کم درآمد و فقیر زندگی می کنند.
- ویروس HIV یکی از مهمترین دلایل ابتلا به بیماری سل است.
امروزه پیشرفت های علمی چشمگیری در درمان ایدز حاصل شده و قوانینی برای محافظت از بیماران وضع شده است؛ همچنین بشر درک بهتری از این شرایط دارد؛ اما هنوز افراد اطلاعات درستی از نحوه محافظت خود و دیگران از این بیماری ندارند.
مهمترین علل ابتلا به ایدز
رابطه جنسی محافظت نشده، انتقال خون آلوده، به اشتراک گذاشتن سرنگ آلوده، انتقال از مادر به جنین، زایمان و شیردهی، مهمترین علل انتقال بیماری هستند.
خبرآنلاین
