گفته اند که ايراني ها در دوران باستان و تا پيش از دوران صفويه چاي نمي نوشيده اند و به جاي آن قهوه خانه داشته اند.درباره منشا گياه چاي هم روايات مختلف است اما آنچه مي توان با اطمينان گفت، اين است که حدود سه قرن پيش از ميلاد، چيني ها چاي را دم مي کرده اند و مي نوشيده اند.
افسانه اي در اين باره مي گويد که يک برگ خشک گياه چاي، در ليوان آب داغ يکي از امپراتوران باستاني چين افتاده و خاصيت رنگ دهي چاي کشف شده که چندان قابل اطمينان نيست اما به هر حال، چاي بايد به نحوي در چين رواج يافته باشد.چند قرن پس از ميلاد مسيح، مصرف چاي به ژاپني ها هم سرايت کرده و تا قرن ها پس از ميلاد، اين دو ملت چاي مي نوشيده اند تا اينکه قرن هفدهم ميلادي فرا رسيده است. بازرگانان و سياحان اروپايي که اغلب پرتغالي و هلندي بوده اند، چاي را در اوايل قرن 17 به اروپا مي برند و مصرف آن را چندي پس از اين که منحصر به اغنيا بوده، رواج مي دهند.
به موازات ورود به اروپا، چاي به روسيه هم مي رسد و چندي بعد، از قاره آمريکا هم سر در مي آورد.چايي که در چين کشت مي شد، در شمال چين "تي" نام داشت و در جنوب چين "چاي" . غربي ها براي اين محصول، لفظ شمالي چين را گرفته اند و شرقي ها لفظ جنوبي را.اکنون چاي به دومين نوشيدني جهان پس از آب تبديل شده است و کشتگاه آن، چين و هند و برخي از کشورهاي آسياي شرقي است.چاي، هم زمان با تسلط انگليسي ها به هند رفت و از هند به ايران آمد. چاي پيش از اين که در ايران کشت شود، به واسطه بازرگانان و تجار، به ايران آمده و به خوبي رواج يافته بود.
گفته اند که با آمدن چاي، قهوه هم در جمع ايرانيان، به فراموشي سپرده شد. دوران ناصرالدين شاه قاجار که فرا رسيد، شاه به چند نفر از درس خوانده ها و سياستمداران اجازه داد که چاي را براي کشت به ايران بياورند.اولين تجربه ها به شکست انجاميد تا سال 1276 شمسي که محمد ميرزاي کاشف السلطنه، هزار نهال چاي را به ايران آورد و علي رغم مشکلات فراوان و حمايت نکردن اهالي در لاهيجان کاشت.
محمد ميرزا، بعدها که در کاشت چاي موفق شد، لقب کاشف السلطنه را گرفت و معروف شد به محمدميرزا کاشف السلطنه چايکار . در ميان مردم اين افسانه رايج است که کاشف السلطنه چند تخم چاي را در عصاي خود مخفي کرد و به ايران آورد که از صحت آن کسي باخبر نيست.
کاشف السلطنه متولد تربت حيدريه بود و در دارالفنون درس خواند و براي ادامه تحصيل به دانشگاه سوربن فرانسه رفت. به ايران که برگشت، ژنرال کنسول ايران در هند شد و در همانجا فکر کاشت چاي در ايران، در ذهنش جوانه زد. کاشف السلطنه، اکنون پدر چاي ايران نام گرفته و مقبره اي دارد در شهر لاهيجان که بر بالاي يکي از تپه هاي مزارع چاي اين شهر، جاي گرفته است. وي در يکي از يادداشت‌هايش اين گونه مي نويسد:
" مي‌روم دنبال چاي... انشاءالله کسان ديگري هم در فکر رفع احتياج ساير کالاها باشند"، و اضافه مي‌کند: "علي‌التحقيق مبلغ ده کرور تومان براي خريد چاي هر ساله از ايران خارج مي‌شود. اگر همين مبلغ در مملکت بماند، شايد جلوگيري از پريشاني و فقر و فاقه مملکت بکند."
منبع: تیک
