چگونه میلیاردر‌های جهان، فرآیند پیری را معکوس می‌کنند؟

اختصاصی تابناک باتو ـــ در تابستان ۲۰۱۹، ماه‌ها قبل از ورود کلمه «کرونا» به گفتمان روزانه، دیلجیت گیل در حال بررسی مجدد داده‌های آخرین آزمایش خود بود. گیل در پی آن بود تا بفهمد اگر سلول‌های پیر پوست انسان مجددا برنامه‌ریزی شوند، چه اتفاقی می‌افتد؟ (برنامه ریزی مجدد سلول ها، فرآیندی است که در آزمایشگاه‌های سرتاسر جهان برای تبدیل سلول‌های تمایز یافته اندام‌های مختلف همچون قلب، مغز، عضله و... به سلول‌های بنیادی استفاده می‌شود).

گیل، دانشجوی دکترا در موسسه بابراهام کمبریج، برنامه ریزی مجدد سلول‌ها را در اواسط این فرآیند متوقف کرده بود تا واکنش سلول‌ها را مورد ارزیابی قرار دهد. او با اطمینان از یافته‌های خود، آن را نزد سرپرست خود، ولف ریک، یک مرجع برجسته در حوزه علم اپی ژنتیک برد. نتایج حاصل از پژوهش‌های گیل بسیار قابل توجه بود؛ سلول‌های پیر پوست، به طور چشم گیری جوان‌تر شده بودند. به بیان دقیق تر، سلول‌های مورد مطالعه، خصوصیات سلول‌های ۲۵ سال جوان‌تر را نشان می‌دادند. ریک بیان داشت: «آن لحظه، یک لحظه باورنکردنی بود. از شدت خوشحالی و شگفتی سه بار از روی صندلی افتادم.»

از آن زمان تاکنون اتفاقات بسیاری رخ داده است. تابستان سال گذشته، ریک از مدیریت مؤسسه بابراهام استعفا داد تا مؤسسه جدید ساخته شده توسط آزمایشگاه‌های آلتوس را که مدعی کسب عنوان درخشان‌ترین استارت‌آپ تاریخ است، مدیریت کند. آزمایشگاه آلتوس با حمایت میلیاردر‌های سیلیکون ولی به مبلغ ۳ میلیارد دلار (۲.۲ میلیارد پوند)، یک تیم رویایی متشکل از دانشمندانی همچون گیل و چندین برنده جایزه نوبل را گرد هم آورده است. این تیم خُبره کار خود را در بهار پیش رو، در دو آزمایشگاه ایالات متحده و یک آزمایشگاه بریتانیا، با مشورت و همفکری محققان ژاپنی آغاز خواهند کرد. هدف این تیم جوان‌سازی سلول‌های بدن انسان است. اگرچه برخی از گزارش‌ها مدعی آن هستند که این آزمایشات با چشم‌داشتن به هدف غایی جاودانگی صورت می‌گیرد، اما طبق بیان تیم تحقیق، هدف اصلی، جلوگیری از بیماری‌های دوران پیری است که انسان را به طور اجتناب‌ناپذیری به گور می‌کشاند.

پروفسور دام لیندا پارتریج در موسسه Healthy Ageing دانشگاه کالج لندن می‌گوید: «زمان این کار فرا رسیده است. به نظر من تلاش‌ها و تحقیقات آزمایشگاه آلتوس نهایتاً نشان می‌دهند که آیا کشف معکوس سازی فرآیند پیری در انسان امکان پذیر است یا خیر. ممکن است شاهد موفقیت‌هایی در حوزه آزمایشات بالینی باشیم.»

پروفسور جانت لرد، مدیر موسسه التهاب و پیری در دانشگاه بیرمنگام نیز از کلید خوردن این آزمایشات بسیار مسرور است. او بیان داشت: «این تحقیقات در رابطه با توسعه اولین انسان ۱۰۰۰ ساله در جهان نیست. به بیان دقیق تر، این تحقیقات به منظور اطمینان از لذت بردن از دوران پیری و عدم تحمل بیماری‌های جانبی آن صورت می‌گیرد. اگر افزایش طول عمر به معنای تحمل ۳۰ سال بیشتر بیماری‌ها باشد، هیچکس به فرآیند افزایش طول عمر علاقه‌مند نخواهد بود. پس می‌توان گفت که این تحقیقات با هدف افزایش کیفیت عمر صورت میگیرد، نه کمیت آن.

با این حال، این نخستین باری نیست که میلیاردر‌های سیلیکون ولی ثروت خود را در حوزه درمان پیری سرمایه گذاری می‌کنند. در سال ۲۰۱۳، گوگل شرکتی تحت عنوان Calico را با استخدام افراد برجسته‌ای راه اندازی کرد. با سرمایه گذاری ۱ میلیارد دلاری، این شرکت به صورت مخفیانه شروع به مطالعه روی گونه‌ای از موش‌ها با میانگین عمر ۶ سال و موش‌های خال برهنه با طول عمر ۳۰ سال کردند که ظاهراً برای بررسی فرآیند پیری نمونه‌های مناسبی محسوب می‌شدند. اگرچه هدف این شرکت ترسیم روند پیری و افزایش طول عمر است، اما هنوز هیچ محصولی تولید و ارائه نکرده است.

با این حال، عدم پیشروی در این پروژه ها، سیلیکون ولی را نا امید نکرد و انتظارات آن‌ها را کاهش نداد. در دنیای کوچکی که توسط فناوری‌های بزرگ شکل گرفته است، پیری همچون کدی است که می‌توان آن را هک کرد و مرگ صرفا یک مشکل است که باید حل شود. پیتر تیل، یکی از بنیانگذاران PayPal و پالانتیر و تحلیلگر کلان داده ها، میلیون‌ها دلار را در تحقیقات معکوس سازی پیری سرمایه گذاری کرده است. به علاوه، بنیاد Methuselah به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی نیز با شعار" تبدیل ۹۰ سالگی به یک ۵۰ سالگی جدید تا سال ۲۰۳۰" در این تحقیقات سرمایه گذاری کرده است. تیل، با توجه به محاسبات قدرتمندی که در حوزه علم زیست شناسی انجام می‌شود، ادعا کرده است که «معکوس کردن همه بیماری‌های انسانی به همان روشی که می‌توانیم باگ‌های یک برنامه کامپیوتری را برطرف کنیم، ممکن است. مرگ در نهایت از یک راز به یک مشکل قابل حل تنزل می‌یابد.»

البته اگر نگاه دقیق تری به این موضوع داشته باشیم، مرگ بیشتر از معضل پیری رخ می‌دهد. از لحظه‌ای که هومو ساپینس‌ها (گونه‌ای از انسان‌های اولیه) به وجود آمده است، انسان‌های زیادی پیش از ورود به دوران پیری توسط اعمال خشونت آمیز، تصادفات، گرسنگی و بیماری از بین رفته اند. حل مشکل مرگ بسیار بیشتر از رفع پیری زمان می‌برد، با این حال به نظر می‌رسد که میلیاردر‌ها در مورد حل فقر، جنگ، قحطی، مرگ و میر نوزادان، اعتیاد به مواد مخدر و... که جزو عوامل اصلی مرگ محسوب می‌شوند، اشتیاق فراوانی ندارند.

پارتریج بیان عباراتی مانند «حل کامل مشکل پیری» و «رفع مسئله مرگ» را اشتباه می‌داند. او جدا از اینکه در حال حاضر این امور را احمقانه میداند، پیامد‌های اجتماعی ناشی از این کار را نیز بیان می‌دارد: «به نظر من این کار از نظر اخلاقی مشکلاتی به همراه خواهد داشت. این گونه دخالت‌ها در فرآیند‌های طبیعی سبب رخنه پیامد‌های بزرگی در جامعه می‌شود و امید به زندگی در اثر مداخله انسان افزایش می‌یابد. انسان حال حاضر طولانی‌تر از انسان‌های قرون گذشته زندگی می‌کند. با این حال، مردم به دلیل افزایش سن، از ناتوانی و از دست دادن کیفیت زندگی رنج می‌برند. این چیزی است که ما باید برای رفع آن تلاش کنیم. ما باید سعی کنیم تا افراد سلامت خود را حتی در زمان پیری حفظ کنند. سالم بمانید بعد بمیرید، حتی در خواب بمیرید. من فکر می‌کنم این چیزی است که بیشتر مردم در آرزوی آن هستند.»

تیل، که امیدوار است تا ۱۲۰ سالگی زندگی کند، یکی از کنجکاوترین طرفداران درمان‌های ضد پیری است. یکی از نتایجی که توجه او را به خود جلب کرده است (اگرچه مشخص نیست که آیا او آین آزمایشات را انجام داده است یا خیر) آن است که یک سری آزمایشات نشان می‌دهند، ماهیچه ها، مغز و اندام‌های موش‌های پیر زمانی که خون یک حیوان جوان به آن‌ها تزریق می‌شود تا حدی جوان شده اند - و حتی به نظر می‌رسد حیوانات جوان‌تر در عوض پیرتر شده‌اند. دانشمندان همچنان در تلاش هستند تا مشخص کنند کدام یک از اجزای خون عامل اصلی این فرآیند است تا بدین سبب زوال عقل و سایر بیماری‌های مرتبط با افزایش سن را کاهش دهند. مشکلات اخلاقی این گونه آزمایشات مانع از آن نشد که تعدادی از شرکت‌های آمریکایی، خون جوانان را با هزاران دلار خرید و فروش کنند؛ تا زمانی که سازمان غذا و داروی ایالات متحده مداخله کرد و به مصرف‌کنندگان هشدار داد که "هیچ نتیجه مثبت بالینی " برای این کار ثابت نشده است.

رویکرد دیگری که سرمایه‌گذاران خصوصی را جذب کرده است، پاک کردن سلول‌های فرسوده از بدن است. وقتی سلول‌ها به هر دلیلی آسیب می‌بینند (به عنوان مثال، توسط سموم یا تشعشعات) می‌توانند به حالت زامبی‌مانندی به سلول‌های پیر تبدیل شوند. این فرآیند فوایدی دارد؛ برای مثال، پیری می‌تواند سلول‌های دارای DNA غیر طبیعی را از بین ببرد و از تبدیل شدن آن‌ها به تومور جلوگیری کند. اما سلول‌های پیر نیز مشکلاتی را ایجاد می‌کنند؛ آن‌ها مانند مواد زائد در بدن ما تجمع می‌کنند و موادی را آزاد می‌کنند که التهاب را افزایش می‌دهند. در نتیجه این امر به نوبه خود می‌تواند سبب بیماری‌های دوران سالمندی شود.

در سال ۲۰۱۶، یکی از استارت آپ‌های سیلیکون ولی به نام Unity Biotechnology ۱۱۶ میلیون دلار سرمایه از سرمایه‌گذارانی از جمله تیل و جف بزوس را جمع‌آوری کرد تا رویکرد‌هایی برای از بین بردن سلول‌های پیر ارائه کند. ند دیوید، یکی از بنیانگذاران یونیتی، معتقد است که این دارو‌ها می‌توانند یک سوم بیماری‌های انسانی توسعه یافته در جهان را از بین ببرد. شواهد تا کنون دلگرم کننده بوده است. در سال ۲۰۱۸، جیمز کرکلند، محققی در مایو کلینیک مینه‌سوتا، نشان داد که دارو‌های «سنولیتیک» که سلول‌های پیر را از بین می‌برند نه تنها توانایی‌های فیزیکی موش‌های مسن را بهبود می‌بخشند، بلکه طول عمر آن‌ها را نیز افزایش می‌دهند. در این باره، بیش از دوازده کارآزمایی بالینی بر روی انسان در حال انجام است که آرتروز، آلزایمر و ضعف را مورد هدف قرار می‌دهند.

در صورتی که مرگ طرف برنده این آزمایشات باشد و تحقیقات با شکست رو به رو شود، تیل و سایر محققان همچنان از دیدگاه خود قاطعانه دفاع می‌کنند. برای اثبات این موضوع، آن‌ها در بنیاد تمدید زندگی Alcor که از سال ۱۹۷۶ اجساد و مغز مردگان را منجمد می‌کند، ثبت نام کرده‌اند. این شرکت مستقر در آریزونا با شعار "یک زندگی رضایت بخش لازم نیست به پایان برسد" جسد شما را در تا زمانی که علم بتواند شما را دوباره زنده کند، در مخازن یخ نگهداری می‌کند. این شرکت، برای کسانی که از امکانات و بودجه کمتری نیز برخوردارند، پیشنهادات شگفت انگیزی دارد؛ Alcor تنها سر مرده شما را نیز به قیمت ۸۰۰۰۰ دلار منجمد می‌کند!

موسسه آلتوس ماه گذشته از مخفی کاری دست برداشت و معلوم شد که یوری میلنر، میلیاردر روسی-اسرائیلی حوزه فناوری، حامی این موسسه است. شایعه شده است که بزوس نیز در این ماجرا نقش داشته است. با این حال، پر واضح است که هدف نهایی آن‌ها تجارت است.

اما موضوع ورود میلیاردر‌های میانسال به تحقیقات ضد پیری چیست؟ آیا آن‌ها نیز فهمیده اند که روزی از بین خواهند رفت؟ آیا علم جوانسازی آماده است تا ثروت آن‌ها را بیشتر کند؟ یا اگر به شوخی نیز بیان کنیم، آیا نیت خیری پشت این موضوع است؟

بیل گیتس در پاسخ به سوالی درباره روند پس از راه‌اندازی Calico، بیان داشت: «به نظر می‌رسد در حالی که جهان همچنان با مالاریا و سل در جدال است، پول به کمک افراد ثروتمند آمده است تا عمر طولانی تری داشته باشند. این امر بسیار خود محور به نظر می‌رسد.» لرد می‌گوید: «ما جمعیت سالخورده‌ای داریم؛ اما بدون اینکه سالم‌تر زندگی کنیم، بیشتر زندگی می‌کنیم. اگر قرار است کاری با پول هایتان انجام دهید، هدف خوبی است.»

پروفسور لورنا هریس، متخصص ژنتیک مولکولی در دانشکده پزشکی دانشگاه اکستر، با این موضوع موافق است و بیان می‌دارد: «فکر کردن به معضل افزایش سن، دقیقا چیزی است که نشان میدهد شما از مرگ خود آگاه هستید. اما خوشحالم که آن‌ها پول خود را صرف چیزی می‌کنند که به نظر من مزایای بسیار ملموسی در آینده خواهد داشت. اگر واقعاً در مورد وارد کردن این چنین اهداف به حوزه کلینیک و درمان جدی باشیم، این چیزی نیست که ما بتوانیم با کمک هزینه‌های تحصیلی انجام دهیم و نیازمند سرمایه گذاری‌های کلان هستیم.»

مؤسسه علوم کمبریج آلتوس در گرانتا پارک در حال ساخت است. محوطه آن به مساحت ۱۲۰ هکتار در جنوب شهر قرار دارد که دقیقا محل استقرار AstraZeneca، Pfizer و Illumina (یک شرکت توالی یابی ژن) نیز هست. قرار است اولین محققان در ماه مه به این موسسه وارد شوند و کار خود را آغاز کنند. دو مؤسسه دیگر نیز در سن دیگو و منطقه خلیج سان فرانسیسکو با حمایت بیشتر از پروفسور شینیا یاماناکا، دانشمند حوزه سلول‌های بنیادی برنده جایزه نوبل در دانشگاه کیوتو در ژاپن، راه اندازی می‌شوند.

یکی از اهداف آلتوس، بررسی پاسخ استرس یکپارچه (ISR) است. هنگامی که سلول‌های بدن تحت فشار قرار می‌گیرند، مثلاً یک عفونت ویروسی، کمبود اکسیژن، یا تجمع پروتئین‌های ناقص رخ می‌دهد، ISR می‌تواند ماشین‌های پروتئین‌ساز سلول را دوباره راه‌اندازی کند. این فرآیند بیولوژیکی دقیقا معادل" turn it off and on again" حوزه فناوری اطلاعات است. اگر این فرآیند به درستی در سلول رخ ندهد، ISR به سلول دستور می‌دهد تا خود را تخریب کند.

در دهه گذشته، دانشمندان کشف کرده‌اند که ISR در بسیاری از بیماری‌های مرتبط با سن، از جمله آلزایمر نقش دارد. در دسامبر ۲۰۲۰، پیتر والتر، که مؤسسه Altos's Bay Area را اداره خواهد کرد، نشان داد که دارو‌ها می‌توانند ISR را دوباره تنظیم کنند و به سرعت قدرت‌های شناختی جوانی را به موش‌های مسن بازگردانند.

جوانسازی سیستم ایمنی، زمینه دیگری است که آلتوس امیدوار است در آن به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یابد. با افزایش سن، سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود و انسان را مستعد ابتلا به سرطان و عفونت می‌کند. بخشی از این امر ناشی از تغییرات در غده تیموس (غده‌ای به اندازه صدف که بین ریه‌ها و پشت استخوان جناغ قرار دارد) می‌باشد. تیموس جایی است که سلول‌های T سیستم ایمنی به بلوغ می‌رسند، اما پس از دوران بلوغ، تیموس کوچک می‌شود و به طور پیوسته با چربی جایگزین می‌شود.

استیو هوروات، پروفسور ژنتیک انسانی که از دانشگاه کالیفرنیا به آلتوس نقل مکان می‌کند، در یک مطالعه بالینی کوچک، به شواهدی دست یافت که نشان می‌دهد مصرف یک هورمون رشد همراه با دو داروی ضد دیابت می‌توانند تیموس را بازسازی کند و سن بیولوژیکی فرد را معکوس کند. درمان مبتنی بر این یافته‌ها ممکن است به پیشگیری از سرطان کمک کند و افراد مسن را در برابر عفونت‌ها انعطاف پذیرتر کند.

اما اصلی‌ترین هدف آلتوس، برنامه ریزی مجدد سلول هاست. با هر تولد انسان، طبیعت با تبدیل سلول‌های قدیمی والدین به بافت‌های جوان یک نوزاد، قدرت جوان‌سازی خود را نشان می‌دهد. در سال ۲۰۰۶، یاماناکا اثر مشابهی را در آزمایشگاه ایجاد کرد. او دریافت که فعال کردن چهار ژن در سلول‌های تمایز یافته پوست، آن‌ها را به حالت جنینی تبدیل می‌کند و از این طریق می‌تواند سلول‌های بنیادی ایجاد شده را به بافت‌های متعدد بدن تبدیل کنند. این کار موجی از علاقه به رشد و توسعه بافت‌های پیوندی برای بیماران را برانگیخت، اما این روش خطرات خود را نیز به همراه دارد؛ برای مثال، فعال کردن "فاکتور‌های یاماناکا" در داخل حیوانات زنده می‌توانند تراتوم (تومور‌هایی که به دلیل سردرگمی وحشتناک انواع سلول‌های مختلف ایجاد می‌شوند) را ایجاد کنند.

دانشمندان در حال اصلاح این روش هستند و سعی بر آن دارند تا سلول‌ها در عین جوان شدن، تمایلی به سرطانی شدن نداشته باشند. در یک مطالعه برجسته، خوان کارلوس ایزپیسوآ بلمونته، زیست شناس رشد که مؤسسه آلتوس در سن دیگو را رهبری خواهد کرد، نشان داد که روشن کردن فاکتور‌های یاماناکا موش‌های پیر را جوان کرده و طول عمر آن‌ها را نزدیک به یک سوم افزایش می‌دهد. او می‌گوید: «با مدولاسیون دقیق، امکان معکوس سازی فرآیند پیری وجود دارد.»

انجام این چنین آزمایشاتی در انسان بسیار سخت‌تر خواهد بود؛ با این حال، امید به یافتن مسیر‌های بیولوژیکی جدید برای افزایش کیفیت طول عمر انسان، این کار را برای محققان بسیار جالب کرده است؛ به گونه‌ای که در صورت هدف قرار دادن این مسیر‌ها با دارو، سلول‌های پیر را بدون ایجاد سرطان جوان‌سازی کنند. دانشمندانی مانند ریک و گیل قصد دارند این مکانیسم‌ها را به تفصیل بررسی کنند و از ساعت‌های بیولوژیکی پیچیده استفاده کنند تا زمان را در سلول‌های پیر به عقب برگردانند. زیبایی هدف قرار دادن خود پیری آن است که درمانی که برای پیشگیری از یک بیماری کمک کننده است می‌تواند اثراتی مثبت بر روی سایر بیماری‌ها نیز داشته باشد.

البته هیچ تضمینی برای موفقیت در این حوزه وجود ندارد، اما این ماهیت تحقیقات پزشکی است. ریک می‌گوید: «آنچه که من را در مورد آلتوس هیجان زده می‌کند این است که روش جدیدی برای اجرا و توسعه علم فراهم آورده است. این تحقیقات برای من جذاب است، زیرا با حضور در چنین تیم گسترده و حاذقی می‌توان به دستاورد‌های بزرگی دست یافت.»

منبع: گاردین
مترجم: شایسته کوکبی حمیدپور