ماه صفر دومین ماه قمری است که طبق منابع معتبر برای نامگذاری این ماه دو وجه ذکرشده است:
۱- از «صفره (زردی)» گرفته شده، زیرا زمان انتخاب نام، مقارن فصل پاییز و زردی برگ درختان بوده است. ۲- از «صفر (خالی)» گرفته شده، زیرا مردم پس از پایان ماه های حرام، رهسپار جنگ می شدند و شهرها خالی می شد. حال برای تشریح نحسی ماه صفر در ابتدا به روایات و سپس به نظر برخی از علما خواهیم پرداخت: در برخی از منابع آمده است که ماه صفر، معروف به نحوست است؛ به ویژه چهار روز آخر ماه که رحلت رسول الله صل الله علیه و آله در آن واقع شده است. در چرایی منحوس بودن ماه صفر دلایلی ازجمله رحلت پیامبر اکرم (ص)، شهادت امام حسن (ع) و امام رضا (ع) در این ماه را ذکر می کنند. همچنین ابتدای ماه صفر با ورود کاروان اسرای کربلا به شهر شام مصادف است و نیز آغاز جنگ صفین در نخستین روز صفر بوده است. در برخی از روایات اسلامی آمده است که مسلمانان از انجام کارهای مهم در ماه صفر، پرهیز کنند و برای دفع آفات و بلایای این ماه بسیار صدقه دهند. به همین دلیل مسلمانان از این ماه به عنوان ماهی نحس و بدیمن یاد می کنند، چراکه در این ماه وحی قطع می شود. حضرت علی علیه السلام در این مورد فرموده است: با رحلت پیامبر صل الله علیه و آله چیزی قطع شد که با فوت هیچ احدی قطع نشد. شیخ عباس قمی هم در مفاتیح الجنان، در بخش اعمال ماه صفر و هم در وقایع الایام به موضوع نحوست ماه صفر، اشاره کرده است. در اینجا، متن گفتار این محدث بزرگ را از وقایع الایام بیان می کنیم: «بدان که این ماه (صفر) معروف به نحوست است و شاید سبب آن، واقع شدن وفات رسول خدا صل الله علیه و آله است در آن، همچنان که نحوست دوشنبه به این سبب است و یا به جهت آن است که این ماه بعد از سه ماه حرام (ذی القعده، ذی الحجه و محرم) واقع شده که در آن سه ماه حرب و قتال نبوده و در این ماه (صفر)، شروع به قتال می نمودند و خانه و منازل از اهلش خالی می شد.» در ادامه به دیدگاه برخی از علما در خصوص نحوست ماه صفر اشاره خواهیم کرد:
آیت الله مکارم شیرازی: ایام ذاتاسعد و نحس ندارد مگر به خاطر حوادثی که در آن واقع شده و لذا چون در ماه صفر سه تن از معصومین علیهم السلام چشم از جهان بسته اند و همچنین مشکلاتی که برای اسرای کربلا پیش آمد، ممکن است عنوان نحس به خود گرفته باشد به علاوه چون ماه حرام تمام می شده و دوباره جنگ و نزاع در بین قبایل عرب صورت می گرفته است و به هرحال می توان تاثیر آن ها را با صدقه و دعا حل کرد. آیت الله مظاهری: قضیه نحوست برخی ایام و ساعات، ازنظر شرعی، قضیه مشهوری است و انکار اصل قضیه مشکل است. ازنظر عقلی هم برهان قاطع برای انکار آن نداریم، چنان که اثبات آن نیز دلیل عقلی قوی ندارد. آن دسته که قائل به وجود ایام نحس بوده اند، برای اثبات این مطلب به قرآن کریم تمسک کرده اند که می فرماید:
«فارسلنا علیهم ریحا صرصرا فی ایام نحسات»
«إنا ارسلنا علیهم ریحا صرصرا فی یوم نحس مستمر»
و همچنین به آیاتی برای سعد ایام تمسک کرده اند: «إنا انزلناه فی لیله مبارکه»
همچنین روایاتی در این زمینه در خصوص سعد و نحس برخی ماه ها و روزها و ساعات وجود دارد. برخی نیز معتقدند که روز و ساعت نحس وجود ندارد و نحوستی که در قرآن کریم به آن اشاره شده است را به اعتبار مظروف دانسته اند، نه به اعتبار ظرف. بر اساس این نظریه، آن بلای سنگین و نابودکننده که درآیات شریفه ذکرشده، نحس است و به این اعتبار، آن روزها، روزهای نحس نامیده شده اند، ولی انکار سعد و نحس ماه ها و بعضی ایام و ساعات، باوجود روایات، کار مشکلی است. آیت الله علامه طباطبایی: نحوست و سعادت ایام واردشده بیش از این دلالت ندارد که سعادت و نحوست به خاطر حوادثی دینی است، که برحسب ذوق دینی و یا برحسب تاثیر نفوس یا در فلان روز ایجاد حسن کرده و یا باعث قبح و زشتی آن شده و اما این که خود آن روز و یا آن قطعه از زمان متصف میمنت و یا شئامت شود و تکوینا خواص دیگری داشته باشد، سایر زمان ها آن خواص را نداشته باشد و خلاصه علل و اسباب طبیعی و تکوینی آن قطعه از زمان را غیر از سایر زمان ها کرده باشد از آن روایات برنمی آید و هر روایتی که برخلاف آنچه گفتیم ظهور داشته باشد، باید یا حمل بر تقیه کرد و یا به کلی طرح نمود. آیت الله حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی: معروف است که ماه صفر به خصوص چهارشنبه آخر آن نحس می باشد که در این مورد روایتی نداریم. شاید این نحوست به خاطر رحلت پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) در این ماه و نیز این سخن پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) باشد که فرموده اند«کسی که مرا به تمام شدن ماه صفر مژده بدهد، او را به بهشت بشارت می دهم»که به این ترتیب می توان این مطلب را ثابت کرد و هنگامی که نحوست این ماه ثابت گردید باید به انجام اعمال مناسب در آن پرداخته، آن را از مراسم بزرگ مصیبت دانسته و باخدای بزرگ در مورد نبودن آن حضرت (صل الله علیه و آله و سلم) و از دست دادن سعادت های زمان حضور او و گمراهی مردم بعد از وفاتش مناجات نموده و از سرکشی منافقین و ستم ستمکاران و پلیدی دشمنان برای او بگوید.
رسالت
