«تابناک باتو» ـ در سال ۱۹۹۵ کنفرانس جهانی زنان، که بزرگ‌ترین گردهمایی دولت‌ها و سازمان‌های غیردولتی در حوزه‌ی زنان بود، در پکن برگزار شد. در این کنفرانس بحث آزار و اذیت جنسی و تجاوز به عنوان، یکی از محورهای چارچوب اقدامی بود که دولت‌ها متعهد به پیشبرد آن شدند.
کنفرانس پکن یکی از مهم‌ترین فضاهای عمومی بود که سرانجام در آن به صراحت از ارتباط مستقیم بین «آموزش» و «آزار جنسی» صحبت شد. تا پیش از آن، نگاه غالب و نادرست اغلب این بود که تجاوز و آزار و اذیت جنسی، مسئله‌ای نادر است که به دست «بیماران روانی»، «مجرمان خطرناک» و «آدم‌های مطرود» رخ می‌دهد. در کنفرانس پکن، به تفصیل به این پرداختند که خشونت جنسی بسیار رایج است، در نیم قدمیِ ما رخ می‌دهد و اغلب زیر فرش پنهان می‌شود. اذیت و آزار جنسی نه به دست «بیماران و مجرمان» بلکه به دست مردان و پسرانی رخ می‌دهد که همسر، برادر، پدر و فرزند، دوست و هم‌کلاسیِ خود ما هستند. آدم‌هایی که چه بسا موفق و محبوب‌اند، دوستان خوبی‌اند و زندگی معمولی مثل بقیه دارند. در پکن این بحث به شکل جدی مطرح شد که برای تغییر این رویه، به آموزشی گسترده، ریشه‌ای و فراگیر نیاز داریم که به دختران و، به‌ویژه، پسربچه‌ها از دوران مدرسه، زیر و بم مسائل جنسی، لزوم و اهمیت «رضایت» و اَشکال مختلف آزار و اذیت جنسی را آموزش دهد.
یک سوم زنان جهان، آزار و اذیت جنسی را تجربه میکنند. رقمی که آشکارا بلای فراگیری را نشان می‌دهد که زنان جهان را مبتلا کرده است. به رغم اینکه در لزوم و اهمیت آموزش مباحث جنسی و آزار جنسی در مدارس تردیدی باقی نمانده، کماکان در بسیاری از کشورهای جهان هیچ شکلی از آموزش رسمی درباره‌ی مسائل جنسی وجود ندارد. حتی در کشوری مثل آمریکا نیز آموزش مسائل جنسی تنها در ۲۲ ایالت به اضافه‌ی واشنگتن دی‌سی اجباری است و بس. همچنان آشناییِ اصلی اکثر کودکان و نوجوانان با هر شکلی از مباحث جنسی، نه در خانه و مدرسه بلکه از طریق رسانه‌ها، اینترنت، بازی‌های رایانه‌ای و فیلم و سریال شکل می‌گیرد. اغلب این اطلاعات نادرست، عاری از پیچیدگی‌های آموزش به نوجوان، سوگیرانه، ابژه‌انگارانه و در راستای بازتولید فرهنگ تجاوز و فرهنگ مدافع متجاوز است.
شمار فزاینده‌ای از کارشناسان و مربی‌های آموزش جنسی به این نتیجه رسیده‌اند که دبیرستان و دوران نوجوانی برای شروع این آموزش‌ها دیر است و آموزش را باید خیلی زودتر و از دبستان آغاز کرد. استدلال اصلی این است که در همان عنفوان نوجوانی، پسران و دختران در معرض رسانه و اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای قرار می‌گیرند و مبانی فکری‌شان درباره‌ی روابط و رضایت و آزار جنسی دیگر شکل گرفته است. تحقیقات دانشگاهی نشان می‌دهد که هر قدر این دست آموزش‌ها دیرتر و در نوجوانی شروع شود، تأثیرگذاری‌اش کمتر خواهد بود و احتمال اینکه نوجوان تعریف و مرزهای دقیق مباحث را یاد نگیرد، بیشتر می‌شود.
«مرکز اطلاعات و آموزش شورای سکسوالیته‌ی آمریکا» یکی از مدافعان و مروجان این ایده است که آموزش جنسی به کودکان باید از مهدکودک آغاز شود. می‌توان با مثال‌های کاملاً ساده‌ای برای بچه‌ها، مسائلی را توضیح و آموزش داد. یکی از این مسائل این است: «اگر طعم بستنی مورد علاقه‌ات شکلات باشد و کسی که می‌خواهد بهت بستنی بدهد طعم توت‌فرنگی را ترجیح دهد و بخواهد به تو هم توت‌فرنگی بدهد، چه کار می‌کنی؟» بعد توضیح می‌دهند که باید این‌جا درباره‌ی ترجیح‌ات و آن‌چه می‌خواهی حرف بزنی و توضیح بدی، اگر کماکان آن فرد خواست به تو هم بستنی با طعم توت فرنگی بدهد چه؟ و به بچه‌ها یاد می‌دهند که خب، این آدم مناسبی برای شما نیست و باید از او دوری کنید.
در جوامع غربی، هلند به عنوان یکی از پیشروترین کشورها در زمینه‌ی آموزش سکسوالیته، طراحیِ برنامه‌های آموزشی بسیار دقیقی برای همه‌ی سنین در این حوزه معروف است. هلند آموزش را از مهدکودک آغاز می‌کند. در هلند به بچه‌های ۸ ساله، «تصویر خود از بدن» و کلیشه‌هایی که از «بدن زیبا» ساخته می‌شود و لزوم نقد این کلیشه‌ها، به بچه‌های ۱۱ ساله شیوه‌های جلوگیری از بارداری و بیماری‌های مقاربتی و به کودکان ۱۴ ساله عشق، دوست داشتن و رابطه را آموزش می‌دهند.
نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که اکثر نوجوانان در هلند (۹ نفر از هر ۱۰ نفر) می‌گویند که در اولین تجربه‌ی جنسی از وسایل پیشگیری از بارداری و بیماری‌های مقاربتی استفاده کردند زیرا درباره‌ی اهمیت و لزوم این مسئله به درستی در مدارس آموزش دیدند. هلند یکی از کشورهایی است که پایین‌ترین آمار بارداریِ دختران نوجوان و مدرسه‌ای در سراسر جهان، و یکی از کمترین آمار ابتلای کل جمعیت به ایدز یا بیماری‌های مقاربتی در دنیا را دارد.
علاوه بر این، باید به‌ویژه به پسران آموزش داد که آموزش این مباحث باید خیلی زودتر از دوران دانشگاه و دبیرستان شروع شود.
به نظر مک‌گوایر، یکی از اشتباهات رایج در آموزش مسائل جنسی این است که آموزش کماکان بر این مبنا پیش می‌رود که دو نفر هر دو دگرجنس‌گرا هستند و قربانی نیز زن است. مسئله‌ی مهمِ تنوع گرایش‌های جنسی و اینکه آزار جنسی در هر گرایش جنسی رخ می‌دهد و قربانیان در بسیاری موارد اتفاقاً اقلیت‌های جنسی‌اند، نادیده گرفته یا کم‌اهمیت شمرده می‌شود. در نتیجه، فرهنگی بازتولید می‌شود که صدای دگرباشان جنسی را هرچه بیشتر حذف و آزار جنسی از سوی/علیه آن‌ها را به حاشیه می‌راند.
در سال ۲۰۰۸ میلادی نیز، نتیجه‌ی تحقیق جامع سازمان ملل متحد نشان داد که کشورهایی که آموزش را از سنین پایین‌تر ــ از دبستان یا قبل از آن ــ و متناسب با هر گروه سنی شروع میکنند، تجربه‌ی موفق‌تری دارند و نه تنها مسائل جنسی و آزار و اذیت جنسی را دقیق‌تر در ذهن کودک و نوجوان جا می‌اندازند بلکه در مجموع نوجوانان در این کشورها مهارت‌های ضروری زندگی برای اتخاذ تصمیم‌های آگاهانه را نیز بهتر می‌آموزند.
از سوی دیگر، متخصصان و تسهیل‌گران تأکید میکنند که کل مسئله‌ی «فرهنگ تجاوز» و «فرهنگ مدافع متجاوز» را باید به شکل دقیق با همه‌ی ابعاد به کودک و نوجوان آموزش داد.
یک مساله‌ی مهم این است که در کشورهای مختلف، تسهیل‌گران و برآوردهای آموزشی و تحقیقاتی نشان می‌دهند که موضوع اساسی این است که آزار و اذیت جنسی و پیچیدگی مسئله‌ی رضایت را به پسربچه‌ها و پسران نوجوان بیاموزیم و برنامه‌های آموزشیِ بیشتری را به آموزش پسران اختصاص دهیم. تحقیقات در برخی کشورها نشان می‌دهد که اکثر خانواده‌ها با دختران خود بیشتر از پسران‌شان درباره‌ی رابطه‌ی جنسی، آزار و اذیت جنسی و مراقبت از خود صحبت میکنند. محور عمده‌ی این صحبت‌ها هم این است که دختران چطور «مراقب باشند» که هدف آزار و اذیت جنسی قرار نگیرند. کمتر به پسران می‌گویند که نباید دست به اذیت و آزار کلامی و جنسی زد و مصادیق این موارد را کمتر به آن‌ها آموزش می‌دهند. تمرکز بر آموزش پسران، به‌ویژه در کشورهایی که آزار و اذیت جنسیِ زنان و دختران فراگیر است، ضرورت و اولویت بیشتری دارد.
یک سوم زنان جهان، آزار و اذیت جنسی را تجربه میکنند
یکی از نمونه‌های جالب و موفق این دست از برنامه‌ها را اوجاما آفریکا، کنشگر مدنی در نایروبی کنیا، اجرایی کرده است. در کنیا آزار جنسی علیه دختران وضعیتی بحرانی و فراگیر دارد. از هر ۴ دختر در کنیا، یکی از آن‌ها مورد آزار و اذیت جنسی و تجاوز قرار می‌گیرد. بسیاری از این آزارها در مدارس رخ می‌دهد. اوجاما آفریکا وقتی فهمید که بیشتر این موارد تجاوز از سوی دوستان مذکر دختران رخ می‌دهد، برنامه‌ای به اسم «لحظه‌ی فهم واقعیت شما» را طراحی کرد. بررسی‌های اوجاما آفریکا نشان داد که بیش از ۶۳ درصد از پسران دبیرستانی و نوجوان معتقدند که اگر دختری لباس «اغواگر» بپوشد، مردان را به خود می خواند. ۵۸/۵ درصد معتقد بودند که وقتی زنی به پیشنهاد رابطه «نه» می‌گوید، در واقع منظورش «شاید» است. برنامه‌ی آموزشی آفریکا یک دوره‌ی شش هفته‌ای بود. در پایان این دوره و پسرانی که این دوره را تمام کردند، در فهمیدن رفتاری که نشانه‌ی آزار کلامی یا جنسی بود و جلوگیری یا دخالت برای توقف این رفتار، به مراتب موفق‌تر از سایر پسران دبیرستانی بودند. در مجموع، بیش از ۷۰ درصد از این پسران نوجوان گفتند که توانستند وقتی شاهد آزار و اذیت کلامی یا جنسی دختران از سوی پسری هستند، دخالت کرده و مانع از ادامه‌ی وضعیت شوند.
یکی از برنامه‌های بسیار موفق در زمینه‌ی آموزش پسران که تاکنون در ۳۲ کشور از جمله آمریکا، هند، برزیل، بنگلادش، لبنان، مکزیک، افغانستان، پاکستان و کشورهای حوزه‌ی بالکان به کار رفته و نتایج مفیدی داشته، «برنامه‌ی H» است. گروه هدف این برنامه، پسران ۱۵ تا ۲۴ ساله است. این برنامه بعد از یک دوره‌ی طولانی تحقیق و بررسیِ علمی بر روی مردان جوان این گروه سنی در برزیل تدوین شد. این برنامه‌ی آموزشی که به دنبال آموزش نگرش برابر جنسیتی است، پسران و مردان جوان را به نگاه انتقادی به رفتارهای فردی و گروهی خود، و رفتارها و تعاریف مردانگیِ رایج تشویق می‌کند. این نگرش انتقادی را از طریق فعالیت‌هایی مثل تئاتر بازی کردن، خلق موقعیت‌های فرضیِ بحران و دوراهی و واکنش و سپس تحلیل انتقادیِ این واکنش‌ها و بعد معرفی شیوه‌های رفتاریِ جایگزین برای رفتار رایج در این موقعیت‌ها آموزش می‌دهند.
برنامه‌ی مشابهی هم به اسم «برنامه‌ی M» برای آموزش زنان جوان وجود دارد. این برنامه متمرکز بر توانمندسازیِ زنان و آموزش برابریِ جنسیتی، حقوق جنسیتی، بهداشت و سلامت باروری به زنان جوان است. در بخشی از فعالیت‌های هر دو برنامه، معلم‌های مدارسی که در برنامه شرکت میکنند، همگی درباره‌ی مفاهیم برابریِ جنسیتی، حقوق جنسی و شناخت و مداخله برای پیشگیری از آزار جنسی آموزش می‌بینند.
همیشه می‌توان حرکت و تلاش را از سطح کوچک‌تری آغاز کرد. می‌توان با ترجمه‌ی برنامه‌های موفقی مثل «برنامه‌ی H»، آموزش پسران را از حلقه‌های کوچک‌تر دوست و آشنا و همسایه و قوم و خویش شروع کرد. بی‌تردید بدون آموزش‌های جدی و فراگیر در این حوزه که دست‌کم از آغاز نوجوانی شروع شود، پیش نخواهیم رفت و این چرخه شکسته نخواهد شد.
aasoo.org
پسران خودشون قربانی کودک آزارین