واژه حضانت از ریشه حضن است و به معنای زیر بال گرفتن، در برگرفتن؛در دامن خود پروردن و پروراندن؛ دایگی و پرستاری كودك است. و معنای اصطلاحی آن عبارت است از : نگهداری و مراقبت فرزند توسط افرادی كه قانون تعیین كرده است.
در درجه اول پدر و مادر حضانت فرزند را به عهده دارند.
حضانت از دو دید مختلف
حضانت هم از جنبه مادی مطرح است و هم از جهت معنوی؛ بدین معنا كه نگهداری طفل شامل پرورش جسمی وی و فراهم آوردن امكانات لازم برای رشد اوست؛ از جمله تهیه خوراك ، پوشاك و مسكن و در صورت بیماری تلاش برای گردآوری از پزشك و دارو و درمان، و به طور كلی هر آن چه برای سلامت و بقای طفل لازم است، نگهداری محسوب می شود. هم چنین است که در كنار پرورش و رشد و نمو جسمی، رشد معنوی طفل نیز ضروری است.
شناخت محیط و آداب و رسوم و آشنایی با فرهنگ جامعه ای كه خانواده در آن زندگی می كند ، آشنایی با افتخارات فرهنگی جامعه حاضر ، امكان تحصیل (كه مهم ترین وسیله ی پرورش روحی و روانی طفل است)، به عنوان تربیت و صلاح دید معنوی طفل مطرح می شود…
حضانت طفل با كدام یك از پدر و مادر است؟
قانونگذار ، در مواردی كه والدین با حكم دادگاه متاركه كرده اند و یا زمانی كه پدر و مادر به هر علتی جدا از یكدیگر زندگی می كنند : برای نگاهداری طفل تعیین تكلیف می کند و اجازه دخالت دارد.
دلیل این امر ممكن است اختلافات شدید زن و شوهر باشد ، به حدی كه ادامه زندگی مشترك را برای آنان غیر ممكن كند.
مواردی در قانون پیش بینی شده كه زن می تواند زندگی خانوادگی را ترك و مسكن جداگانه اختیار كند؛ برای مثال سوء رفتار مرد به حدی باشد كه منجر به درگیری فیزیكی شده و زن مورد ضرب و شتم قرار گیرد؛ یا این كه شرافت و حیثیت زن در این زندگی مشترك در مخاطره باشد.
• لازم به ذکر است که اثبات این امر مراحل و قوانینی دارد.
یا این كه خارج از این موارد دادخواست طلاق از جانب زن یا مرد به دادگاه تقدیم شده باشد و تا زمان صدور حكم كه ممكن است مدتی به طول انجامد زوجین جدا از یكدیگر به سر برند.
توافق زن و شوهر مقدم بر حکم دادگاه
اگر پدر و مادر در نگهداری طفل توافق داشته باشند، قانون اجازه ی دخالتی در اراده و اختیار تصمیم آنان ندارد، و آن ها می توانند به نحوی كه صلاح طفل باشد از وی نگهداری كنند؛ مانند این توافق كه نگهداری طفل به عهده مادر باشد و هزینه توسط پدر پرداخت شود.
اما زمانی كه والدین برای نگه داری طفل موافق نبوده و قادر به حل مسالمت آمیز این مسئله نباشند و به دادگاه مراجعه كنند ،در این صورت قاعده كلی و اصل بر این است كه مادر اولویت دارد . فرزند پسر را تا دو سال نگهداری كند و این مدت برای فرزند دختر تا هفت سال افزایش می یابد.
• در این مدت تأمین هزینه به عهده پدر است.
نکاتی مهم درباره ی حضانت فرزند
• بطور کلی ، اگر پدر و مادر در مورد حضانت طفل توافق داشته باشند، قانون دخالتی در تصمیم آنان ندارد و آن ها می توانند طبق ترتیب اطمینان بخشی از طفل نگهداری كنند.
• پس از رسیدن طفل به سن مقرر قانونی كه برای حضانت مادر پیش بینی شده،والدین ادامه حضانت را به مصلحت بدانند می توانند مطابق میل و خواسته خود عمل كنند.
• در مواردی كه حکم دادگاه با رعایت مصلحت طفل مبنای عمل قرار میگیرد،حضانت را به پدر یا مادر محول می كند .
پس از قطعی شدن آن طرفین باید حكم دادگاه را محترم شمارند و مفاد آن را به موقع اجرا كنند؛
• “كسی كه فرزند را در اختیار دارد باید مطابق دستور دادگاه رفتار كند و طفل را در اختیار فردی قرار دهد كه دادگاه تعیین كرده است”
ماده ۶۳۲ قانون مجازات اسلامی مقرر كرده است:
(( اگر كسی از دادن طفلی كه به او سپرده شده در موقع مطالبه اشخاصی كه قانوناً حق مطالبه دارند، امتناع كند
به مجازات از سه تا شش ماه حبس یا به جزای نقدی از یك میلیون و پانصد هزار تا سه میلیون ریال محكوم خواهد شد.))
• هیچ یك از پدر و مادر نمی توانند از حضانت و نگه داری طفل خود خودداری كنند؛ زیرا حضانت حق ، وظیقه و تكلیف آنان است و اگر هر یك از والدین ، كه نگاهداری به عهده اوست از انجام این تكلیف امتناع كند و طرف مقابل یا هر یك از خویشان به مقام قضایی اطلاع دهد ؛ دادگاه پدر و مادری كه را عهده دار حضانت است ملزم می كند تا در این مورد اقدام كند؛ و اگر الزام ممكن نباشد به خرج پدر و اگر پدر فوت شده باشد به خرج مادر حضانت طفل را تأمین می كند.
• هیچ طفلی را نمی توان از پدر و مادر جدا كرد جز به دستور قانون ؛ همان گونه كه والدین نمی توانند فرزند خود را رها نموده و از نگهداری او خودداری كنند.
هرگز نمی توان فرزندی را از والدین جدا كرد؛ مگر این كه درقانون پیش بینی شده و دادگاه در این باره رأی صادر كند؛
((برای مثال پس از طلاق، حضانت فرزندی به مادرش سپرده شده است ، با توجه به این كه به موجب قانون اگر مادر در مدتی كه حضانت با اوست، مبتلا به جنون شود، یا به دیگری شوهر كند، حق حضانت با پدر است.))
چنانچه پدر مراتب فوق را به دادگاه اطلاع داده و خواستار حضانت شود، پس از این كه صحت موضوع برای دادگاه احراز شد و صلاحیت پدر نیز در نگاهداری فرزند تایید شد، حضانت از مادر سلب، و به پدر واگذار می شود.
((مثال دیگر این كه پدر و مادر هر دو دارای انحرافات اخلاقی (برای مثال معتاد به مواد مخدر) باشند
كه در این صورت نیز دادگاه به حكم قانون و رعایت مصلحت می تواند طفل را از والدین جدا كند و به فرد صالحی بسپارد.))
• نكته دیگری كه اشاره به آن ضروریست ، این است كه، طرحی به منظور ارتقای سن حضانت پسر از دو سال
به هفت سال از طرف نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی مطرح گردید
كه پس از تصویب به علت مخالفت شورای نگهبان، در مجمع تشخیص مصلحت نظام مطرح شده و در دست بررسی است.
منبع: موسسه حقوقی پندار
