چرا بدن ما دچار کمبود ویتأمین D3 است؟

ویتأمین D3، تنها، با تابش نور مستقیم خورشید بر سطح بدن برهنه، بدون واسطه نظیر شیشه، ضمن فعل و انفعالات شیمیایی در بدن ساخته می شود و به مصرف می رسد. مهمترین منبع تأمین ویتأمین D3 بدن، استفاده از نور خورشید است. وقتی که نورخورشید مستقیم بر پوست بتابد، بدن به مقدار مورد نیاز، ویتأمین D3 را تولید می کند.

در این باره باید گفت، موادغذایی، منابع خوبی برای تأمین ویتأمین D3 بدن نیست؛ هرچند محصولات غذایی دریایی می تواند دارای این ویتأمین باشند، آن در صورتی است که محصولات دریایی، پرورشی نباشند. بنابراین تنها دو راه برای تأمین این ویتأمین وجود دارد؛

۱- استفاده از حمام آفتاب
* روش انجام

ابتدا، باید بخش هایی از بدن که در طول روز در معرض آفتاب است، مثل صورت و دست با استفاده از چتر یا کرم های ضد آفتاب و یا هر دو باهم، از تابش نور خورشید به آن قسمت ها جلوگیری کرد. زیرا در صورتی که بخشی از پوست، به مدت طولانی در معرض آفتاب قرار گیرد، خطر بروز سرطان افزایش می یابد.

* مدت زمان انجام حمام آفتاب
بستگی به رنگ پوست دارد
افرادی که پوست سفید دارند ۴ تا ۵ بار در هفته و هر بار به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه در برابر تابش نور خورشید مستقیم با قرار بگیرند و بسته به تیرگی پوست این مدت تا ۳۰ دقیقه می تواند افزایش داشته باشد؛ اما زمانی که روزهای آفتابی کم باشد یا افراد، پوست تیره داشته باشند مصرف مکمل ویتنامی D3 ضروری است.

حمام آفتاب بیشتر از سی دقیقه، جایز نیست، زیرا نور آفتاب، همان طور که برای سلامتی بدن بسیار ضروری است، تماس طولانی مدت با آن دو عارضه را در پی دارد.

الف)مشکل کوتاه مدت: سوختگی سطحی و درجه یک پوست
ب) مشکل درازمدت: ریسک ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهد

۲- استفاده از مکمل ویتأمین D3 که در داروخانه ها موجود است.

* نقش ویتأمین D3 در بدن

۱- ویتأمین D3، حیاتی ترین عنصر، برای تقویت استخوان است. از دوران تولد تا زمان پیری، نقش اساسی آن، کمک به جذب کلسیم از مواد غذایی و یا مکمل های مصرفی حاوی کلسیم است.
* در افراد بالغ مصرف روزانه ویتأمین D3 و کلسیم به پیشگیری از شکستگی استخوان و نرمی آن کمک می کند.


* تأثیر ویتأمین D3 درکودکان

الف ) استخوان در نهایت استحکام رشد کند.
ب ) مانع نرمی استخوان شود.
 پ ) از ایجاد پاهای پرانتزی جلوگیری شود.
 ت ) از ناهنجاری زانو جلوگیری می نماید.
 ث ) و پیشگیری از ضعف استخوان.

۲- وجود ویتأمین D3 مقدار کافی در افراد مبتلا به دیابت، به کنترل قند خون کمک می کند.
چربی اضافی در بدن به ویژه چاقی شکمی همراه با کمبود ویتأمین D3 در کنترل نشدن قندخون در این افراد نقش مهمی دارد.

۳ -تحقیقات نشان داده است افرادی که اضافه وزن دارند و نیز کمبود ویتأمین D3 داشته باشند، در صورتی که قصد کاهش وزن دارند اگر همزمان با رعایت رژیم غذایی و کم کردن کالری دریافتی روزانه، سطح ویتأمین D3 را به حد طبیعی برسانند، سریع تر موفق به کاهش وزن می شوند.

۴- ویتأمین D3، در رشد و عملکرد مغز نقش دارد و دیده شده افرادی که دچار افسردگی هستند سطح ویتأمین D3 آنها پایین است، اما تحقیقات هنوز ثابت نکرده که مصرف ویتأمین D3 به تنهایی افسردگی را کاهش دهد.

۵- آخرین تحقیقات پزشکی نشان داده در صورتی که سطح ویتأمین D3 به میزان کافی باشد، بروز سرطان روده بزرگ کاهش می یابد.

الف: امکان استفاده از حمام آفتاب نیست.
ب: مواد غذایی غنی از ویتأمین D3 در دسترس نیست، اکثریت قریب به اتفاق مردم به ویژه خانم ها به دلیل نوع پوششی که دارند دچار کمبود شدید ویتأمین D3 هستند.

* مهمترین راه، برای تأمین نیاز ویتأمین D3 بدن، استفاده از قرص های ویتأمین D است که در داروخانه ها موجود است.

کمبود ویتأمین D3، همراه با فاکتورهای زیر ریسک را بالا می برد:

الف) سن بالای ۵۰ سال
ب) پوست تیره داشتن
پ) وضعیت خانه، شمالی باشد یا امکان تابش نورخورشید در خانه نباشد.
ت) اضافه وزن یا چاقی مرضی.
ث) نداشتن دسترسی به لبنیات و شیر، یا کمبود آنزیم لاکتوز (لاکتوز، آنزیمی است که کار هضم شیر را در سیستم گوارش بر عهده دارد، نبود آن در بدن، موجب می شود، در صورت مصرف شیر، علاوه بر آنکه، امکان جذب آن وجود ندارد، موجب اسهال هم شود).
ج) بیماری های گوارشی و کبدی

* در بزرگسالان
الف) درد استخوان
ب) ضعف عضلات

* در کودکان کمبود شدید موجب
الف) نرمی استخوان
ب) مشکلات اسکلتی.

نکته مهم

ویتأمین D3 همراه با سه ویتأمین دیگر که شامل ویتأمین های E ، A ، K هستند، در شمار ویتأمین های محلول در چربی محسوب می شوند. این ویتأمین ها در صورت نیاز به مصرف آن، به صورت مکمل غذایی باید دو نکته را در زمان مصرف آنها رعایت کرد:

۱-در صورتی این ویتأمین ها از طریق سیستم گوارش جذب شود که، حتما بعد از غذای اصلی خورده شود؛ منظور از غذای اصلی، یکی از سه وعده اصلی غذاست که دو ویژگی دارد؛
الف) حجم آن نسبت به وعده های دیگر بیشتر است.
ب) مقدار چربی موجود در آن از وعده های دیگر بیشتر است.

۲- ویتأمین های محلول در چربی، اگر بیشتر از حد نیاز مصرف شود، در بدن ذخیره می شود، بنابراین امکان مسمومیت با آن وجود دارد. پس باید منظم و با نظر پزشک معالج، میزان این ویتأمین در خون اندازه گیری شود و بر اساس نتیجه آزمایش، مقدار مصرف تعیین شود.
علیرضا، داودی پزشک دانشگاه خوارزمی و مسئول مرکز بهداشت (تهران)