چرا وقتی شادیم، زمان به سرعت می‌گذرد؟

«تابناک با تو» - وقتی ما در حال گذراندن اوقات خوشی هستیم، احساس می‌کنیم زمان، به سرعت می‌گذرد، اما زمانی که خسته و بی‌حوصله هستیم، زمان کُند می‌گذرد، ممکن است تعجب کنید اگر بدانید که دلیل علمی برای این مسأله وجود دارد.

وقتی ما در حال گذراندن اوقات خوشی هستیم، احساس می‌کنیم زمان، به سرعت می‌گذرد، اما زمانی که خسته و بی‌حوصله هستیم، زمان کُند می‌گذرد، ممکن است تعجب کنید اگر بدانید که دلیل علمی برای این مسأله وجود دارد.

دانشمندان چگونگی عملکرد احساس ما از زمان را مطالعه کرده‌اند و دریافته‌اند، در حالی که اندازه‌گیری اولیه زمان ثابت و دقیق است (دقیق‌ترین ساعت‌های جهان با سرعت ثابتی کار می‌کنند و هر ۳۰۰ میلیون سال فقط یک ثانیه خطا می‌کنند)، ادراک مغز ما از زمان، مانند یک ساعت معمولی نیست و این امر به دلیل عوامل گوناگونی از جمله دقت، حافظه، احساسات، ریتم‌های بیولوژیکی و سن است.

ساعت درونی بدن

درک انسان از زمان بسیار منعطف است و مانند تیک تاک ساعت مکانیکی، سفت و سخت نیست. ادراک درونی ما از زمان، قادر است در پاسخ به وضعیت روحی و عاطفی ما، محیط و حتی شرایط فیزیولوژیکی، کشیده یا فشرده شود.

تجربه این که زمان در حال افزایش یا کاهش است، یک تجربه‌ی رایج است، تا جایی که به بخشی از شرایط روزمره ما تبدیل شده است که از طریق آن، می‌توانیم میزان علاقه‌ی خود به شخصی را می‌توانیم بسنجیم؛ آیا زمانی که در کنار او هستیم، زمان به سرعت می‌گذرد یا زمان، آنقدر کسل‌کننده است که مغز ما تقریباً متوقف می‌شود؟

اما چه چیزی باعث این درک عجیب از زمان می‌شود؟ چه چیزی باعث می‌شود احساس کنیم زمان، سرعت می‌گیرد یا کند می‌شود؟

دانشمندان علوم اعصاب دریافته‌اند که مغز ما دارای یک «ساعت داخلی» سازگار است که می‌تواند زمان را بر اساس تجربیات و حالات هوشیاری ما منقبض یا منبسط کند.

بر پایه‌ی این مدل «ساعت مغزی»، مغز ما در فواصل زمانی معینی، پالس یا «ضربه» تولید می‌کند که ما آن را «گذر زمان» در نظر می‌گیریم. هنگامی که هیجان‌زده یا ترسیده‌ایم، مغز ما در یک دوره معین، تکانه‌های بیشتری تولید می‌کند و باعث می‌شود، زمان کندتر به نظر برسد و زمانی که ما آرام یا حواس‌پرت هستیم، مغز تکانه‌های کمتری تولید می‌کند و باعث می‌شود زمان به نظر، تندتر شود.

وقتی افراد، احساسات یا حالات مثبت را تجربه می‌کنند، احساس می‌کنند زمان سریعتر از زمانی که احساسات منفی را تجربه می‌کنند، می‌گذرد. ​​با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد، همه‌ی حالات مثبت، یکسان ایجاد نمی‌شوند.

مطالعه‌ای که نتایج آن در سال ۲۰۱۲ در مجله علوم روانشناسی وابسته به انجمن علوم روانشناسی منتشر شد، نشان داد که وقتی می‌خواهیم به چیزی نزدیکتر شویم، زمان به نظر، سریعتر می‌گذرد.

این به آن معناست که وقتی زمان سریعتر می‌گذرد، به جای اثر کلی‌تر، افزایش علاقه یا برانگیختگی فیزیولوژیکی، نتیجه تمایل ما برای نزدیک‌تر شدن یا دنبال کردن چیزی است.

فرضیه‌ی ساعت دوپامین

محققان دریافتند که گروهی از نورون‌ها که انتقال‌دهنده عصبی دوپامین را آزاد می‌کنند ـ یک ماده شیمیایی مهم که در احساس پاداش نقش دارد ـ بر چگونگی درک مغز ما از زمان، تأثیر می‌گذارد. وقتی شما سرگرم هستید، این سلول‌ها فعال‌تر هستند و دوپامین بیشتری ترشح می‌کنند و مغز شما قضاوت می‌کند که زمان کمتری گذشته است. وقتی سرگرم نمی‌شوید، این سلول‌ها به اندازه‌ی کافی دوپامین ترشح نمی‌کنند و به نظر می‌رسد زمان، کند می‌شود.

فرضیه‌ی ساعت دوپامین بیان می‌کند که افزایش ترشح دوپامین، منجر به تسریع حس ذهنی زمان، یعنی ساعت داخلی می‌شود. رویداد‌های غیرمنتظره لذت‌بخش، ترشح دوپامین را افزایش می‌دهند و باعث می‌شوند ساعت داخلی ذهن شما، سریعتر کار کند، بنابراین احساس شخصی شما از زمان، سریعتر از زمان رشد می‌کند.

نقش حافظه

حافظه نقش مهمی در احساس ما از زمان ایفا می‌کند. زمانی که ما اوقات خوبی را سپری می‌کنیم، مغز ما معمولاً خاطرات دقیق را ذخیره نمی‌کند، بنابراین زمانی که بعداً آن را به خاطر می‌آوریم، به نظر می‌رسد زمان به سرعت سپری شده است. برعکس، در طول دوره‌های کسالت، مغز ما تمایل دارد اطلاعات بیشتری را ذخیره کند و این تصور را ایجاد می‌کند که وقتی بعداً آن را به خاطر می‌آوریم، دوره‌ی طولانی‌تری طول می‌کشد.

افزایش سن و پیری

به نظر می‌رسد زمان با افزایش سن، سرعت بیشتری می‌گیرد. وقتی کودک هستید همه چیز جدید است، بنابراین مغز شما شبکه‌های متراکمی را برای یادآوری آن رویداد‌ها و تجربیات ایجاد می‌کند و باعث می‌شود به نظر برسد زمان، کند می‌شود. وقتی بالغ می‌شوید، تجربیات شما تکراری می‌شوند و خاطرات جدیدی رخ نمی‌دهد و به نظر می‌رسد زمان، تندتر می‌شود.

نقش توجه و دقت

یکی از عوامل اصلی درک ما از زمان، میزان توجه ماست، وقتی درگیر کاری هستیم و از آن لذت می‌بریم، کمتر به مرور زمان توجه می‌کنیم که باعث می‌شود زمان، سریعتر بگذرد. وقتی حوصله‌ی ما سر می‌رود یا منتظریم، آنقدر از هر ثانیه آگاه هستیم که به نظر می‌رسد زمان در حال عبور است.

تجربه حیوانات از گذر زمان

تجربه‌ی گذر زمان، تنها معطوف به انسان‌ها نمی‌شود، زیرا تحقیقات نشان می‌دهد که حیوانات نیز درک انعطاف پذیری از زمان دارند. در قلمرو حیوانات، شما حیوانات کوچکی مانند مگس‌ها یا پرندگان را می‌شناسید که سرعت سوخت و ساز سریع‌تری دارند. این زمان کندتر از واقعیت می‌گذرد و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به محرک‌های محیطی سریعتر واکنش نشان دهند.

منبع: صبح من