«تابناک با تو» - در ماموریت‌های مختلف آپولو ۹۶ کیسه ضایعات انسانی ازجمله کیسه‌های ادرار، مدفوع و استفراغ روی ماه باقی ماند. چرا فضانوردان آن‌ها را به زمین برنگرداندند؟
شاید فکر کنید که اگر به قدر کافی خوش‌شانس باشید، می‌تواند سفر در فضا را تجربه کنید و از این طریق، تجربه‌ای متحول‌کننده را به‌دست آورید. احساس بی‌وزنی، حس شما نسبت به بدنتان و نیرو‌هایی را که از بدو تولد روی آن اعمال شده‌اند، به‌طور کامل تغییر می‌دهد. درمقابل، تماشای زمین به صورت جواهری آبی و سبز از پنجره‌ی فضاپیما که دربردارنده‌ی کل بشریت به جز شما و همسفرانتان است، قطعا حیرت‌انگیز خواهد بود.
اما همان‌طور که فضانوردان واقعی بیان کرده‌اند، مسائل مهم زیادی در فضاپیما وجود دارد که به‌طرز ناخوشایندی عادی محسوب می‌شوند. مثلا خاراندن بینی در داخل کلاه ایمنی به راه‌حل نیاز دارد. فضانوردان چسب‌های پارچه‌ای ولکرو را به داخل شیشه‌ی کلاه چسبانده بودند و بینی خود را به آن می‌مالیدند. همچنین در اوج مسابقه‌ی فضایی، ناسا و اتحاد جماهیر شوروی تصمیم گرفتند که مداد معمولی را به نفع خودکار مخصوص گرانش صفر که ساخت شرکت قلم فضایی فیشر بود، کنار بگذارند.
اما مشکل کوچک بزرگ مایعات بدن نیز در فضا وجود دارد. البته با توجه به حجم تلاشی که برای ابداع کارآمدترین، ایمن‌ترین و راحت‌ترین روش برای دفع فضولات انسانی در گرانش صفر صرف شده است، این مسئله احتمالا معضلی بزرگ محسوب می‌شود. بااین‌حال، هرچند احتمالا منطقی به‌نظر می‌آید که مواد زائد دفع‌شده از فضانوردان را به درون فضا پرتاب کرد، در بیشتر موارد این مواد در فضاپیما نگهداری یا در مورد سفر‌های قمری، روی ماه رها می‌شوند. بله درست خواندید؛ درحال‌حاضر بسته‌هایی از مدفوع فضانوردان روی ماه وجود دارد که به دلایلی در آنجا به جا مانده‌اند.
فیزیک پیچیده مدفوع در فضا
شاید تا به حال فیلمی از فضانوردان در گرانش صفر دیده‌اید که درحال تعقیب گلوله‌های مایع در اطراف کابین فضاپیما هستند. خوشبختانه، در این گونه موارد آن مایع آب آشامیدنی است. از همان روز‌های اولیه‌ی سفر‌های فضایی طولانی‌مدت، بیشتر فضاپیما‌ها دارای توالت‌های مخصوص خلاء بوده‌اند. بااین‌حال طبق گزارش‌ها، استفاده از اولین توالت‌های طراحی‌شده آن‌قدر‌ها راحت نبوده است. مثلا فضانوردان آپولو مجبور بودند ایستاده ادرار کنند؛ درحالی‌که برای دفع مدفوع، باید خود را با بند به نشیمنگاه توالت می‌بستند. مواد دفع‌شده سپس در طرف دیگر درون کیسه جمع‌آوری می‌شد. اما این روش اجابت مزاج، همیشه از نظر بهداشتی موثر نبود.
با گذشت سال‌ها، ناسا تصمیم گرفت تا میلیون‌ها دلار برای ساخت توالت‌های مناسب‌تر سرمایه‌گذاری کند. در گزارشی از ناسا که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد، آمده است هدف ساخت توالتی است که نیازمند صرف زمان کمتر از سوی خدمه باشد، تمیزی بهتر داشته باشد و حجم و وزن مواد دفع‌شده را درمقایسه با سامانه‌ی پیشین جمع‌آوری ضایعات در دهه‌ی ۱۹۹۰، تا ۷۵ درصد کاهش دهد. این پروژه تقریبا ۲۳ میلیون دلار برای سازمان فضایی آمریکا هزینه داشت.
محموله مخصوص.
اما چرا فضانوردان آپولو کیسه‌های مدفوعشان را با خود به زمین نبردند؟ برخی ممکن است استدلال کنند که باقی‌ماندن آن زباله‌ها روی ماه، یک عمل خرابکارانه‌ی بین‌سیاره‌ای است. اما این ضایعات زمینی دراصل با هدف پیگیری اهداف علمی ماموریت‌ها روی ماه رها شدند. وزن عامل مهمی در هر سفر فضایی است و در تصمیم فضانوردان آپولو برای رهاکردن زباله‌های انسانی در ماه نقش اصلی را داشت. فضانوردان علاوه‌بر دستیابی به موفقیت بزرگ فرود روی ماه، وظیفه داشتند که نمونه‌هایی از سنگ و خاک ماه را جمع‌آوری کنند و برای مطالعه‌ی علمی به زمین بیاورند.
حاشیه‌ی خطای مربوط به محاسبه‌ی چگونگی برخاستن ایمن ماه‌نشین از روی سطح ماه، ناسا را بر آن داشت تا مقدار مناسبی از مواد را به نفع محموله‌ی گران‌بهای قمری رها کند. پس از ماموریت‌های آپولو، تجهیزات زیادی ازجمله دوربین‌ها، چندین جفت چکمه، تلسکوپ و توپ‌های گلف روی ماه باقی ماندند. در بین این وسایل، ۹۶ کیسه‌ی حاوی فضولات انسانی نیز قرار داشت.
هرچند رهاکردن مدفوع در محیط بیگانه نمونه‌ای از تفکر سبز نیست، این بقایا اثر دائمی بر محیط ماه نخواهد داشت. هیچ میکروارگانیسمی که در ضایعات انسانی وجود دارد، نمی‌تواند در شرایط نامساعد سطح ماه رشد کند. اگرچه، ممکن است برخی از آن‌ها بتوانند برای مدتی به شکل اسپور‌های غیرفعال باقی بمانند. پس از گذشت ۵۰ سال از آخرین حضور انسان روی سطح ماه، ضایعات انسانی که احتمالا اکنون فقط کیسه‌هایی از غبار هستند، ممکن است دارای اطلاعات مهمی درباره ماندگاری میکروارگانیسم‌ها در فضا باشند.
مدفوع انسان روی ماه (به همراه کیسه‌های ادرار، ضایعات غذایی، استفراغ و سایر ضایعاتی که ممکن است حاوی حیات میکروبی باشند) نشانگر آزمایشی طبیعی هرچند ناخواسته است. این آزمایش تلاش می‌کند تا بفهمد که حیات در رویارویی با محیط خشن ماه چقدر مقاوم است. اگر میکروب‌ها بتوانند در ماه بمانند، آیا آن‌ها می‌توانند از سفر‌های بین‌ستاره‌ای جان سالم به در ببرند و این امر موجب می‌شود بتوانند حیات را در سراسر جهان، ازجمله مکان‌هایی مانند مریخ بپرورانند؟
در محیط‌های بسیار نامساعد زمین مثلا در حاشیه چاه‌های گرمابی اعماق اقیانوس‌ها، میکروب‌ها می‌توانند زنده بمانند و ما هنوز محدودیت‌های آن‌ها را نمی‌دانیم. مدفوع برجای‌مانده روی ماه ممکن است به پژوهشگران در درک این محدودیت‌ها کمک کند. روی زمین، برخی از باکتری‌ها می‌توانند وارد حالت خفته شوند که به آن‌ها اجازه می‌دهد دهه‌ها (و خیلی بیشتر) به شکل کاملا غیرفعال بمانند تا اینکه شرایط محیطی مساعدتری پیدا شود و آن‌ها را از حالت خفته خارج کند. برخی دیگر مقاوم‌تر هستند و حتی در شرایط سخت قدرت تکثیر دارند تا وقتی که چیزی به کلی آن‌ها را از بین ببرد.
بنابر گزارش‌ها، ناسا می‌خواهد کیسه‌های مدفوع و سایر ضایعات آلی را که فضانوردان شش ماموریت سرنشین‌دار در کره ماه رها کرده‌اند، بازیابی و بررسی کند. اخترزیست‌شناسان می‌خواهند ببینند که آیا هریک از آن میکروارگانیسم‌ها به دلیل شرایط سخت ماه دستخوش جهش‌های ژنتیکی شده‌اند یا در حالت خفته مانده‌اند یا خیر. آزمایش‌ها ممکن است به حقایق جدیدی منجر شود و به انسان کمک کند برای ماموریت‌های طولانی‌مدت آماده شود.
البته، در ماموریت آپولو ۱۶ فضانوردان آزمایشی را انجام دادند که در آن نمونه‌ای از ۹ گونه میکروب را در خارج از فضاپیما نگه داشتند و آن‌ها را درمعرض شرایط فضا قرار دادند. بسیاری از آن‌ها زنده ماندند. اگرچه، چند روز در فضا معادل ۵۰ سال حضور در این محیط نیست.
منبع: صبح من
