سوگول دانائی: شهیندخت اولین استکان چای را برای خودش ریخته بود که صدا را شنید. روی یکی از مبل‌هایی که حالا چشم دیدن‌شان را ندارد، نشسته بود و چای سیاه را از توی نعلبکی هورت می‌کشید که صدا نزدیک‌تر شد. آنقدر نزدیک که از پشت پنجره هم می‌شد صدایش را شنید و دید. به چشم به‌هم‌زدنی، سیل توی خانه نشست. اول از ایوان رد شد و بعد آمده بود جلو. جلوی چشم شهیندخت، کنار یک نعلبکی و استکان چای. سیل نشسته بود زیر تخت، کمد و صندلی.
«خانم ببینید، قربونتون برم. من الان از پیش شهردار میام، هیچ‌کس جواب منو نمیده. من مستاجرم، حتی صاحبخونه هم جواب منو نمیده.» شهیندخت مستاجر خانه‌ای ۱۰۰متری در آستاراست. خانه‌ای در طبقه همکف انتهای محله‌ای که به رستمیان معروف است. سیل آستارا هیچ وسیله سالمی در خانه شهیندخت باقی نگذاشته است: «حتی سمساری هم وسیله‌هام‌رو قبول نکرد، گفت این‌هارو باید بریزی دور.» شهیندخت می‌گوید از لحظه‌ای که سیل آمده، دستشویی خانه پر شده و دست به دست گل و لای داده و کف خانه را پر کرده است. شهیندخت سه سال است که با دخترش در همین خانه ساکن است، یک خانه مثل چند ده خانه در آستارا که هرچند سرپرست جمعیت هلال‌احمر گیلان می‌گوید زندگی به آن‌ها بازگشته است اما ساکنان‌شان روایت‌های دیگری دارند. شهیندخت بعد از سیل راهی خانه برادرش شد، مثل باقی سیل‌زده‌ها که دنبال خانه و کاشانه‌ای می‌گشتند که آب به درون آن نفوذ نکرده باشد. شهیندخت می‌گوید از روز اول که سیل آمد، فامیل با کاسه و لیوان سیلاب را از جلوی در خانه جمع می‌کردند: «آب از دیوارها هم بالا اومده بود، همه دیوارها خیس بود. کمدم، دراورم، تخت‌خوابم و مبل‌ها خیس شده. اومدن مبل‌ها رو خشک کردن اما بوی بدی میده، خیلی بد.»
نامه‌ها و درخواست‌های شهیندخت به شهرداری و بنیاد مسکن بدون پاسخ مانده است. او حتی نمی‌داند باران بی‌امان چقدر به خانهاش ضربه زده: «درخواست نوشتم که بیایند خانه من را ببینند، نیامدند. فقط بیان ببینن. حتی صاحبخانه هم تماس مرا رد می‌کند.» خانه شهیندخت هنوز خیس است.
سیل راه‌ها را با خود برد
۲۷شهریورماه امسال باران در آستارا بی‌امان بارید. هیچ‌کس باورش نمی‌شد که باران، سیل شود و گل و لای در خیابان‌ها، کوچه‌ها و خانه‌ها بنشیند. همان روز مدیرکل مدیریت بحران گیلان گفت، این سیل پس از بارش بی سابقه در 100سال اخیر در آستارا آمده است. به گفته امیر مرادی، براساس آخرین گزارش‌ها در آن روز، ۲۷۱میلی‌متر باران در آستارا باریده که در ۱۰۰سال اخیر سابقه نداشته است. او با اشاره به سرریز شدن آب رودخانه به داخل کمربندی و داخل شهر گفته بود که با قایق‌های هلال‌احمر مردم را جابه‌جا کرده‌اند. مرادی آن زمان از اسکان ۱۰۰نفر از مردم که عمدتاً مسافرند هم خبر داد و گفت تاکنون ۲۰نفر دچار آسیب شدند که به‌صورت سرپایی تحت مداوا قرار گرفتند و خوشبختانه با اقدامات پیشگیرانه فرماندار آستارا برای انتقال مردم از مناطق حادثه‌خیز، تلفات جانی نداشتیم.
در ساعت‌های اولیه بارش باران، راه اصلی هشتپر و آستارا مسدود شد. رسانه‌ها نوشتند، سیل به پل احمد در آستارا رحم نکرده و پل شیبلی در محدوده لوندویل آسیب جدی دیده است. یک روز بعد از سیل، محمد دادرس، مدیرکل هواشناسی گیلان از بارش بی‌سابقه در آستارا گفت، طی ۴۸ساعت گذشته، ۲۷۱میلی‌متر باران در آستارا ثبت شده است. ۲۸شهریورماه، هشدارهای سطح زرد هواشناسی در بخش کشاورزی صادر شد. دمای هوا بین ۶ تا ۱۰درجه کاهش پیدا کرد و فعالیت‌های دریانوردی در تمام استان گیلان ممنوع شد.
سیل به زبان‌‌بسته‌ها رحم نکرد
«گاوها خفه شدند.» بابک ندافی، همان روزی که سیل آمد، ماشین آفرودش را آتش کرد و راهی روستاها شد. آفرود، مسیل‌هایی که بسته بود را باز می‌کرد و بابک به ۱۲روستا، نان و غذا می‌رساند: «هم روستاها و هم داخل شهر، یکسری مناطق آبگرفتگی شدید داشتند. فرش‌ها و موکت‌ها خیس آب بود، لوازم برقی خیلی از خانواده‌ها سوخت. آسیب‌ها در داخل خانه‌های روستایی بیشتر بود. آب، گاوها را برده بود یا توی طویله رفته بود و گوسفندها را خفه کرده بود.» مرگ گاوها و گوسفندها وجه مشترک دیالوگ‌های بابک ندافی است. این اولین‌بار نیست که سیل به حیوانات رحم نمی‌کند. اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۱ سیل در آذربایجان شرقی ۸۵۰گوسفند و ۵سایت پرورش ماهی را تلف کرده بود. سال ۹۷ سیل در بخش خرائق استان فارس هم ۱۶۰راس گوسفند را تلف کرد: «کمک‌های اهالی برای نجات دام‌ها موثر نبود.»
تا چند روز بعد از سیل، آنطور که بابک ندافی می‌گوید آب داخل شهر را گرفته بود: «قسمت بازارچه ساحلی کاملاً داخل آب بود، خانه‌های اطراف و حومه شهر هم تا گردن در آب بود و بین ۵۰ تا ۶۰سانتی‌متر داخل شهر را آب گرفته بود. داخل روستاها هم در مغازه‌های زیادی -آن‌هایی که اطراف رودخانه بودند- آب پر شده بود. او می‌گوید بارش سیل دسترسی به آب و نان را سخت کرده است: «در برخی نقاط آب وصل است اما چون آب چاه است و چاه‌ها هم سطحی است، آب حالت گل‌آلوده دارد و آلوده است.»
سیل بازهم بی‌خبر آمد
زهرا سه‌سال پیش هم سیل را به‌چشم خود دیده بود. وقتی که آب توی جلد دیوارهای سنگی و کابینت‌های چوبی رفته بود: «تازه کابینت‌ها را رنگ کرده بودیم.» همه‌چیز در آن واحد اتفاق افتاد. زهرا می‌گوید شهریورماه امسال توی خانه نشسته بود که زیر پایش پر از آب شد: «انگار که چیزی ترکیده باشد، آمد توی خانه. ارتفاع آب تا یک‌متر هم می‌رسید.» وسایل خانه زهرا در آب و گل مانده است: «یخچال سوخته، جاروبرقی سوخته، ماشین لباسشویی سوخته.» زهرا بعد از هر روایت از خانهاش، به کابینت‌ها می‌رسد: «کابینت‌ها را رنگ زده بودیم، همه باد کرده است.» زهرا می‌گوید در تمام روزهای سیل فقط یک‌نفر برای‌شان آب و نان آورده است: «هیچ مسئولی برای شست‌وشوی وسایل نیامده، دیوارها کپک زده، کابینت‌ها باد کرده است.»
امدادرسانی تمام شده است
از خانه‌ها وسایل زیادی سالم نمانده است و آب هنوز در برخی پستی و بلندی‌های خانه‌ها جریان دارد. هادی سلیمی، سرپرست هلال‌احمر گیلان در گفت‌وگو با «هم‌میهن» اما می‌گوید که تقریباً امدادرسانی تمام شده است. او آخرین وضعیت امدادرسانی را شرح می‌دهد: «ما در این سیل اصلاً اسکان چادری نداشتیم، در روزهای ابتدایی برخی در اماکن و مساجد اسکان داده شده بودند و بعد هم که منازل‌شان آماده شد، در مناطق خودشان ساکن شدند.» او می‌گوید تقریباً عملیات امدادرسانی در شهر تمام شده است: «درمجموع ۳۲تیم عملیاتی در منطقه داشتیم و ۴۰نیروی جهادی هم بحث شست‌وشوی منازل، فرش‌ها و مبل‌ها را عهده‌دار بودند.» سلیمی می‌گوید امدادرسانی در ۶منطقه داخل شهر و روستایی به‌نام کانرود ادامه داشت: «بیش از هزار و چهارصد بسته غذایی، ۲هزار پتو و ۱۰هزار قرص نان توزیع شد.» سلیمی می‌گوید زندگی در شهر آستارا جریان پیدا کرده است و تیم‌های سحر حمایت روانی برای کودکان را انجام می‌دهند: «این اقدامات به این معنا نیست که بچه‌ها دچار تروما شدند، این موضوع جزو پروتکل‌های جمعیت هلال‌احمر است که تیم‌های سحر حمایت روانی برای بچه‌ها انجام دهند، با آن‌ها بازی‌های کودکانه می‌کنند، برای‌شان نقاشی می‌کشند و حالا که مدارس هم فعال شده، برای آن‌ها اقلام و لوازم‌التحریر دادیم.»
همه‌چیز به گردن بارش باران است؟
«ما دو هفته پیش ۱۵۸میلی‌متر بارش باران داشتیم اما به دلیل اینکه رودخانه لایروبی شده بود، هیچ آبگرفتگی‌ای در سطح شهر نداشتیم.» اینها را محمدرضا شهاب‌زاده، فرماندار آستارا می‌گوید. او به «هم‌میهن» توضیح می‌دهد که چرا باران سیلاب شد: «هم میزان بارش‌ها زیاد بوده، هم مشکلات زیرساختی در شهر وجود دارد. شهر فاضلاب شهری ندارد، بعضی رودخانه‌ها لایروبی نشدند، البته اگر هیچ‌کدام از این مشکلات زیرساختی هم نبود بازهم شهر این میزان بارش در کمتر از ۲۴ساعت را نمی‌توانست تخلیه کند.» فرماندار می‌گوید در چندسال گذشته چنین بارشی بی‌سابقه بوده است. او می‌گوید در روستاها و شهرها همچنان آمارگیری در حال انجام است. سیل کسی را نکشته اما مصدوم به‌جا گذاشته است: «درباره حیوانات هم تعدادی آسیب دیدند و تعداد دیگری هم پیدا شدند، هنوز آمارگیری ادامه دارد.» فرماندار آستارا می‌گوید امدادرسانی از اولین ساعت‌های ریزش سیل در دو شهر و دو بخش ادامه داشت. در شهر هشت‌نقطه درگیر بودند. او می‌گوید برای پاکسازی خانه‌ها، کوچه‌ها و خیابان‌ها چند گروه کمک می‌کردند: «برای امدادرسانی چند گروه تشکیل شد. چون حجم زیاد بود، چند گروه از شهرداری آستارا، شهرداری‌های شهرهای صومعه‌سرا، پره سر، انزلی و گروه‌های امدادی و نظامی و گروه‌های جهادی و اکیپ 80نفره از شهرداری رشت، سپاه شهرستان، گردان امام‌حسین و مرزبانی شهرستان دست‌به‌دست هم دادند.» او می‌گوید وسایل برخی از خانه‌ها سوخته است: «سوختند درست است. در بعضی خانه‌ها پمپ آب که پایین بود سوخت، بعضی خانه‌ها که کف‌شان پایین بود، یخچال‌ها، تلویزیون و ماشین‌های لباسشویی‌شان سوخت اما خانه‌ای که داخل آب باشد، وجود ندارد، همه خانه‌ها از روز سوم تخلیه و آبگیری شدند.»
آخرین وضعیت خسارت‌ها
۵مهرماه، نشست ستاد مدیریت بحران شهرستان آستارا برگزار شد. هرچند شهاب‌زاده، فرماندار آستارا به هم‌میهن می‌گوید سیل بیش از ۶۰۰ میلیارد تومان خسارت به آستارا وارد کرده است اما در این نشست برآوردهای کلی‌تری ارائه شد. آنطور که ایرنا از این جلسه نوشته است: «برآوردهای اولیه مجموع میزان خسارت ریالی سیل به بخش‌های مختلف ۶هزار میلیارد اعلام شد که ازجمله شامل سه‌هزار و ۶۰میلیارد ریال خسارت به ابنیه و راه‌ها و ۸۷۰ میلیارد ریال خسارت به باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی بود.»
خبرگزاری فارس، ۲۹شهریورماه به نقل از مدیرکل ستاد مدیریت بحران استانداری گیلان اعلام کرد که به بیش از ۴هزار واحد مسکونی خسارت وارد شده که این میزان از ۵ تا ۳۰درصد متفاوت است. بعد از گذشت زمان اما این آمار کمتر شد. فرماندار آستارا می‌گوید به هزار و ۱۳۶خانه خسارت وارد شده است. صحبت‌های او را مدیر بنیاد مسکن انقلاب اسلامی آستارا هم تایید می‌کند. او به ایرنا گفته است: «بازدید از یک‌هزار و ۱۳۶واحد مسکونی در بخش نظارت و ارزیابی انجام شده که شامل ۸۴۲مورد در ۲شهر و ۲۹۳مورد در ۲۱روستا، همچنین ۷۵۸مورد در شهر آستارا و ۸۵مورد لوندویل، ۱۱۴مورد مربوط به بخش مرکزی و ۱۷۹مورد بخش لوندویل بوده است.» مهدی گرویان گفته بود که لوندویل بیشترین بارش را داشته و روستاهای کانرود هم بیشترین تخریب خانه‌ها را شاهد بودند: «۷۸۵مورد معیشتی مسکونی و ۱۲۷مورد تجاری و بقیه واحدهای بازدید شده تنها مسکونی بودند.» غیر از خانه‌ها، زمین‌های کشاورزی زیادی هم در جریان سیل آسیب دیدند. حقیقت میرزایی، مدیر جهاد کشاورزی آستارا گفته است که از حدود ۳هزار و ۲۰۴هکتار شالیزار در شهرستان، ۳۳۶هکتار دچار آبگرفتگی شدند و بیش از 6/1هکتار به‌طورکامل از بین رفتند. رئیس اداره صنعت و معدن و تجارت آستارا از خسارت‌های واردشده به واحدهای تجاری در سیل امسال هم گفت: «تاکنون ۱۱۷واحد آسیب‌دیده از سیل ثبت شده است. باتوجه به اینکه تعداد زیادی خودرو نیز در جریان سیل آستارا آسیب دیده بودند و حجم خسارت‌ها نیز بسیار بالاست، اقدامی برای شناسایی آسیب‌دیدگان واقعی انجام شد.» او همچنین گفت ۵۰دستگاه خودرو به دو پارکینگ منتقل شدند: «اما از آنجایی که بیشتر خودروهای به‌روز، سیستم‌شان به‌طورکامل برقی بوده، میزان خسارت‌ها بالا رفته است.»
مدارس هم جان سالم به‌در نبردند
سه‌روز قبل از آغاز سال تحصیلی، سیل برخی از مدارس آستارا را تخریب کرده بود. بیژن خالقوردی‌پور، مدیر آموزش‌وپرورش آستارا در نشست ستاد مدیریت بحران استان گفت که بیش از ۲باب مدرسه در جریان سیل آسیب دیدند: «یکی مدرسه رفیعیان بود که پس از هماهنگی با فرماندار تخلیه شد و در حال ترمیم آن هستیم؛ دیگری مدرسه شهید مصطفی خمینی عباس‌آباد بود که محوطه‌اش به‌طور تقریبی درست شده، اما حصارهایش ریخته است.» او تاکید کرده است: «در آنجا یک کانالی وجود دارد که لایروبی نشده و ازاین‌رو حتی با بارش‌های کمتر هم پر شده و موجب بروز سیلاب در آن منطقه می‌گردد که موجب اعتراض و شکایت همسایه‌ها هم شده است.» آنطور که خبرگزاری ایرنا، نوشته است مدیر آموزش‌وپرورش آستارا از وجود مدارس کانکسی خبر می‌دهد: «یک مدرسه کانکسی در بالادست کانرود وجود داشت که یکی از خیران برای ساخت مدرسه‌ای ۲ یا ۳ کلاسه به‌جای آن اعلام آمادگی کرد. تنها یک مدرسه کانکسی دیگر در شهرستان داریم که امید می‌رود آن هم با کمک خیران جمع‌آوری شود.» غیر از مدرسه، خانه و زمین کشاورزی، بهزاد محمودی، مدیر امور برق آستارا، از قطعی برق چندهزار مشترک در جریان سیل هم خبر داده است: «باتوجه به شرایطی که شبکه و تاسیسات برق شهرستان دارد، چه در فصل گرما و چه در فصل سرما همیشه در شرایط بحران هستیم. با وجود این شرایط هنگام وقوع حادثه سیل، برق ۱۲هزار مشترک قطع شد که در همان باران شدید بلافاصله نیروها اعزام شدند و در همان ۲روز نخست، برق بیشتر مشترکان وصل شد.» او گفته است که باید به فکر تعویض و اصلاح شبکه برق آستارا بود: «تاسیسات در آن شرایط زیر آب بود؛ این اداره هم تنها یک جرثقیل مربوط به سال ۱۳۵۴ دارد که بیش از 5/1تن را نمی‌تواند جابه‌جا کند و در آن شرایط امکان فعالیتی نداشت.»
چرا آب همچنان کدر است؟
کدورت و قطعی آب در شهر آستارا، همچنان از زبان برخی شهروندان شنیده می‌شود. امین شهری‌سا، مدیر آبفای آستارا، ۵مهرماه امسال گفت که شبکه آب شهری و روستایی پس از حادثه سیل باید شست‌وشو می‌شد اما یک شکستگی در خط انتقال آب رخ داد: «شکستگی در خط انتقال اصلی رخ داد که در پی تعمیر آن، پنج‌کیلومتر شبکه نیز شست‌وشو داده شد؛ بیشتر قطعی در جنوب‌شهر بود که از عباس‌آباد و درنهایت حتی شهرک مهدی هم ممکن است با قطعی یا افت فشار همراه باشند. برهمین‌اساس در این مدت موادزنی در آب داشتیم که کدورت آب بالا بود؛ باتوجه به اینکه در مواقع بحران میزان موادزنی به حداکثر خود می‌رسد، آثار بوی نامطبوع آب به‌دلیل وجود همان مواد در آب است ولی روزبه‌روز زلالی آب به حدی می‌رسد که نیاز به موادزنی نداشته باشیم.»
حالا دو هفته است که سیل در شهرستان آستارا، از شهرستان‌های ساحلی استان گیلان نشسته است. شهری که سالانه بیش از ۱۳۰۰میلی‌متر در آن باران می‌بارد اما باران اواخر تابستان همه معادلات قبلی را به‌هم زده است. شهرستانی که بیشتر آسیب‌اش برای خانه‌های اطراف رودخانه بود و حالا رودخانه و باران به نگرانی اهالی شهر اضافه شده است.
هم میهن
