«تابناک با تو» - اگر شخصی با موهای بلوند باشید ممکن است تجربه کرده باشید که موهایتان پس از شنا‌های مکرر در آب کلردار، رنگ سبزی پیدا می‌کند.
این اتفاق هم برای بلوند‌های ذاتی و هم آنهایی که مو رنگ کرده‌اند، رخ می‌دهد. البته در آنهایی که موهای طبیعی تیره دارند و کسانی که مو‌هایشان دکلره شده، کمتر دیده می‌شود.
اما دقیقاً چه چیزی باعث این تغییر رنگ سبز می‌شود و آیا می‌توانیم از آن پیشگیری کنیم؟
بیشتر ما کلر موجود در آب استخر را مقصر می‌دانیم. با این حال، اگرچه کلر نقشی در این کار ایفا می‌کند، اما عامل اصلی تغییر رنگ نیست؟
پس کدام مواد شیمیایی موجود در استخر مو را سبز می‌کند؟
عنصری که در ایجاد رنگ سبز مو مقصر است مس است.
منبع اصلی مس سولفات مس (CuSO4) است، ترکیبی که برای جلوگیری از رشد جلبک‌ها به استخرها اضافه می‌شود.
تماس با جلبک‌ها می‌تواند باعث تحریک پوست و مشکلات تنفسی شود و مصرف آب همراه با جلبک می‌تواند منجر به مشکلات جدی دستگاه گوارش شود. فقط مقدار کمی (حدود 0.5 میلی گرم در لیتر یا 0.5 قسمت در میلیون) سولفات مس برای جلوگیری از رشد جلبک مورد نیاز است.
با این حال، مس نیز از طریق خوردگی لوله‌های آب هم می‌تواند وارد استخر‌های شنا شود، بنابراین غلظت آن ممکن است در برخی از استخرها بیشتر از حد بالا باشد.
کریستال‌های سولفات مس به رنگ سبز مایل به آبی هستند. بنابراین، هنگامی که مو با یون‌های مس تماس پیدا می‌کند، این یون‌ها جذب مو می‌شوند و باعث ایجاد رنگ مایل به سبز می‌شوند.
دانشمندان در دهه 1970 مجذوب پدیده سبز “موی استخر” بودند و توانستند علت آن را پیدا کنند.
در یک آزمایش بسیار جالب در سال 1978 آزمایش‌هایی را با فرو بردن نمونه‌های مو در آب حاوی غلظت‌های مختلف یون مس، کلر و مقادیر مختلف pH (خنثی و پایه) انجام داد. نتایج آن‌ها نشان داد مو‌هایی که در معرض یون‌های مس آزاد قرار گرفته‌اند، سبز می‌شوند.
علاوه بر این، هنگامی که مو توسط کلر اکسید می‌شود (یعنی الکترون‌ها از پروتئین‌های مو حذف می‌شوند)، در واقع به مو آسیب می‌رساند و جذب یون‌های مس را افزایش می‌دهد. اما اگر مسی در کار نباشد، کلر به تنهایی باعث تغییر رنگ نمی‌شود. از سوی دیگر مس به تنهایی و بدون کلر هم می‌تواند موها را سبز کند.
از این رو، کلر به خودی خود نقشی در ایجاد رنگ سبزی که در «موی استخر» می‌بینیم ندارد، اما آن را تشدید می‌کند.
تیم‌های تحقیقاتی دیگر با استفاده از ابزار‌های پیچیده‌تری مانند میکروسکوپ الکترونی «روبشی»، مطالعات گسترده‌تری را برای بررسی نحوه اتصال یون‌های مس به مو انجام داده‌اند.
موهای ما عمدتاً از پروتئینی به نام کراتین تشکیل شده است. کراتین “پروتئین فیبری ساختاری” است و شکلی دراز و ورقه مانند دارد.
ساختار کراتین از گروه‌های شیمیایی مختلف (انواع گروه‌بندی اتمی با خواص مشابه) مانند گروه‌های کربوکسیل، گروه‌های آمینه و گروه‌های دی سولفیدی تشکیل شده است. یون‌های مس این توانایی را دارند که با این گروه‌ها پیوند ایجاد کنند و یک کمپلکس مس-کراتین را تشکیل دهند. این کمپلکس در موها باقی می‌ماند و باعث سبز به نظر رسیدن موها می‌شود.
آخرین مطالعه انجام شده در سال 2020 نشان داد که یون‌های مس عمدتاً به گروه‌های دی سولفید متصل می‌شوند. این مطالعه همچنین نشان داد که سایر یون‌های فلزی مانند روی، سرب، کروم و جیوه نیز به همین روش می توانند به مو متصل می‌شوند.
این یافته در تجزیه و تحلیل پزشکی قانونی بسیار مفید است، زیرا دانشمندان پزشکی قانونی می‌توانند نمونه‌های مو را تجزیه و تحلیل کنند تا مشخص کنند که آیا فرد در معرض فلز خاصی قرار گرفته است یا خیر.
مو‌هایی که رنگ روشن دارند بیشترین تغییر رنگ سبز را دارند، اما تحقیقات نشان داده است که موهای آسیب دیده ناشی از دکلره شدن، صاف شدن یا قرار گرفتن در معرض نور خورشید، هم حساسیت زیاد به اتصال به یون‌های مس دارند. این به این دلیل است که در موهای آسیب دیده گروه‌های دی سولفید دارای “پیوند‌های شکسته” هستند که اتصال یون‌های مس به مو را آسان‌تر می‌کند.
آیا می‌توانم جلوی تغییر رنگ سبز را در استخرها بگیرم؟
برای جلوگیری از سبز شدن موهایتان در استخر، دو گزینه اساسی دارید. اولین راه حل، مانع فیزیکی است. یعنی به سادگی یک کلاه شنا بپوشید.
گزینه دوم شیمیایی است. می‌توانید موهای خود را با یک شامپو قلیایی که از قبل به موهایتان زده‌اید در برابر اتصال یون مس محافظت کنید. مطالعات نشان داده است که در شرایط قلیایی PH، یون‌های مس به مو نمی‌چسبند.
می‌توانید از شامپویی با PH بالاتر از 7 استفاده کنید یا حتی می‌توانید مقداری جوش شیرین را به شامپوی معمولی خود بیافزایید.
اما اگر موهای شما قبلا سبز شده، چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
خوب، می‌توانید موهای خود را با شامپویی که برای رسیدن به این هدف طراحی شده است، بشویید، که معمولاً به عنوان شامپو حذف کلر به بازار عرضه می‌شود. این محصولات حاوی یک ماده شیمیایی به نام EDTA هستند که می‌تواند به یون‌های فلزی (مانند مس) متصل شود و در نتیجه مس را از روی مو جدا کند.
ممکن است شنیده باشید که سس گوجه فرنگی راه خوبی برای از بین بردن رنگ سبز از موهای استخر شما هستند – احتمالاً به این دلیل که رنگدانه‌های قرمز رنگ سبز را از بین می‌برند. با این حال، دلیل علمی برای آن پیدا نشده است.
منبع: یک پزشک
