محققان به تازگی قدمت نقاشی‌های با زغال بر دیواره‌های غار گوآ سیره (Gua Sireh) در بورنئو را حدود قرن هجدهم پس از میلاد تخمین زده‌اند؛ آن‌ها معتقدند فحوای این اثر هنری مربوط به درگیری‌ها دوران استعمار است.
دیوارهای آهکی غار گوآ سیره پر از صدها نقاشی با زغال چوب است که افرادی با پوشش‌های خاص، چاقو، حیوانات و طرح‌های انتزاعی را به تصویر کشیده‌اند. اما تفسیر این صحنه‌ها به دلیل عدم‌اطمینان محققان در مورد زمان خلق آن‌ها قبلا امکان‌پذیر نبود. حالا نتایج قدمت‌سنجی و تجزیه و تحلیل تیم جدید از دو پیکر بزرگ انسان در این غار، در نشریۀ PLoS ONE منتشر شده است.
پل تاچون (Paul Taçon)، انسان‌شناس دانشگاه گریفیث استرالیا می‌گوید: ما بر اساس حیواناتی که به تصویر کشیده شدند به سرنخ‌هایی در مورد قدمت آن‌ها رسیدیم.
محققان در این مقاله نوشته‌اند گوآ سیره شامل دست‌کم ۴۰۶ موتیف و نقاشی می‌شود که در طول ۳۴ سال گذشته مستند شده‌اند. نقاشی‌های غار از حدود ۱۰ سانتی‌متر تا ۱.۵ متر ارتفاع دارند. دو پیکره‌ی انسان‌نما که توسط این تیم تحقیق مورد قدمت‌سنجی قرار گرفته‌اند، بزرگ‌ترین نقاشی‌های غار هستند.
قدمت این نقاشی‌ها بین سالهای ۱۶۷۰ و ۱۸۳۰ پس از میلاد تخمین زده شده است؛ دوره‌ای که مردم محلی بیدایو (Bidayuh) از غار به عنوان پناهگاهی برای فرار از خشونت‌های منطقه‌ای استفاده می‌کردند که بیشتر آن‌ها از جانب افراد سرشناس مالایی بود که منطقه را کنترل می‌کردند. محققان بر این باورند که این تاریخ‌گذاری رادیوکربنی، نخستین موردی است که برای هنر صخره‌ای مالزی انجام شده است.
جیلیان هانتلی از سرپرستان این تحقیق و انسان‌شناس دانشگاه گریفیث گفته است: «نقاشی‌های سیاه این منطقه قدمت هزاران‌ساله دارند. اما کار ما در گوآ سیره نشان می‌دهد این شکل هنری تا همین گذشته نزدیک برای ثبت تجربیات مردم بومی از استعمار و خشونت منطقه‌ای استفاده می‌شده است.»
محققان مرکز تحقیقات اجتماعی و فرهنگی گریفیث استرالیا، هنر صخره‌ای برخی دیگر از نقاط جنوب شرقی آسیا را نیز قدمت‌گذاری کرده‌اند. در سال ۲۰۲۱، محققان دریافتند نقاشی خوک‌ها در جزیره سولاوِسی احتمالاً قدیمی‌ترین اثر هنری فیگوراتیو شناخته‌شده باشد که قدمت آن به ۴۳۹۰۰ سال می‌رسد.
تیم اخیر خاطرنشان کرد قدمت سایر پیکره‌های انسان‌نما در منطقه بسیار قدیمی‌تر است. قدمت یک پیکره در مجموعه غارهای پِنابلانکا در فیلیپین تقریباً ۳۵۰۰ سال است و یک پیکره‌ی انسانی در غاری در سولاوسی حدود ۱۵۰۰ سال قدمت دارد.
در مقایسه، پیکره‌های گوآ سیره کاملاً جوان هستند. اما همین نکته آن‌ها را بیشتر جالب می‌کند از این جهت که هنر صخره‌ای تا همین گذشته‌ی نزدیک، وسیلۀ داستان‌سرایی برای بیدایوها (Bidayuh) بوده است. محمد شِرمان صفی ویلیام، متصدی موزه ساراواک و از نوادگان اقوام بیدایه می‌گوید: گروهی از بیدایه‌ها اوایل قرن نوزدهم 300 مرد مسلح را در از غار دور کردند و به بقیه قبیله اجازه دادند از پشت غار فرار کنند.
ویلیام می‌گوید: «این پیکره‌ها در حالی به تصویر کشیده شدند که سلاح‌های متمایزی مانند پاندات در دست دارند که منحصراً برای جنگ یا حفاظت از آن‌ها استفاده می‌شد، همینطور دو Parang Ilang تیغه کوتاه که اصلی‌ترین سلاح‌های مورد استفاده در طول جنگ بود و نشان‌دهنده‌ی نخستین دهه‌های حکومت سفیدپوستان در بورنئو است.
مستندات بیشتر از این پیکره‌ها به محققان کمک می‌کند اهمیت آن‌ها را درک کنند، به ویژه زمانی که فحوای زمانی آن‌ها مشخص شود. همه هنرهای صخره‌ای باستانی نیستند و داستان‌های مدرن هم به همان اندازه ارزش گفتن دارند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
فرادید
