«تابناک با تو» - اختلال حرکت کلیشه ای اختلالی است که قبل از ۳ سالگی در بسیاری از کودکان نمایان می‌شود. اما فقط درصد کمی از افراد تا سنین نوجوانی و بزرگسالی نیز از آسیب‌های مرتبط با آن رنج می‌برند.
اختلال حرکت کلیشه ای (SMD) یک اختلال عصبی است که با حرکات تکراری و بی‌هدف شناخته می‌شود. این حرکات می‌تواند ساده باشد، مانند تکان دادن دست، تکان دادن بدن، یا کوبیدن سر، یا پیچیده، مانند تکان دادن انگشت یا چرخش بدن. اختلال حرکت کلیشه ای معمولا در دوران کودکی ظاهر می‌شود و می‌تواند تا نوجوانی و بزرگسالی ادامه یابد.
اختلال حرکت کلیشه ای به چه دلیلی اتفاق می‌افتد؟
علت دقیق اختلال حرکت کلیشه ای ناشناخته است، اما اعتقاد بر این است که با رشد یا عملکرد غیر طبیعی مغز مرتبط است. عوامل ژنتیکی، آسیب های مغزی یا اختلالات رشد عصبی مانند اختلال طیف اوتیسم از علل این اختلال به شمار می‌روند.
افراد مبتلا به اختلال حرکت کلیشه ای اغلب این حرکات تکراری را به عنوان راهی برای تسکین، مدیریت اضطراب یا مقابله با هیجانات حسی انجام می‌دهند. این حرکات در محیط‌های مختلف، از جمله در خانه، مدرسه یا در جمع رخ داده و در فعالیت‌های روزانه و تعاملات اجتماعی افراد مبتلا اختلال ایجاد می‌کند.
درمان‌های موجود برای اختلال حرکت کلیشه ای
درمان اختلال حرکت کلیشه ای بر مدیریت علائم و بهبود عملکرد کلی مغز تمرکز دارد. درمان‌های رفتاری، مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) و تحلیل رفتار کاربردی (ABA) به افراد کمک می‌کنند تا راهبردهای مقابله‌ای جایگزین را بیاموزند و دفعات یا شدت حرکات تکراری را کاهش دهند. در برخی موارد، استفاده از دارو برای از بین بردن علائم مرتبط با اضطراب یا تحریک‌پذیری تجویز می‌شود.
برای افراد مبتلا به اختلال حرکت کلیشه ای مهم است که از طرف خانواده، معلمان و ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی مورد حمایت و درک قرار گیرند. با مداخلات و حمایت مناسب، افراد مبتلا به اختلال حرکت کلیشه ای می‌توانند کیفیت زندگی خود را بهبود بخشیده و علائم خود را به طور موثر مدیریت کنند.
برخی از جزئیات بیشتر در مورد اختلال حرکت کلیشه ای (SMD):
انواع حرکات کلیشه ای حرکات تکراری که در اختلال حرکتی کلیشه ای دیده می‌شود می‌تواند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد. برخی از نمونه‌های رایج عبارتند از تکان دادن دست، تکان دادن بدن، ضربه زدن به سر، تکان دادن انگشتان، ضربه زدن با پا، چرخیدن یاگاز گرفتن خود. این حرکات اغلب در یک الگوی ریتمیک رخ می‌دهند و کنترل یا توقف آنها بریا فرد مبتلا بسیار دشوار است.
تشخیص و معیارها
برای تشخیص SMD، حرکات تکراری باید کانون اصلی اختلال باشد و باید باعث ناراحتی یا اختلال قابل توجه در عملکرد روزانه شود. اختلال حرکت کلیشه ای معمولأ قبل از ۳ سالگی در دوران کودکی ظاهر می‌شود و در پسران شایع‌تر از دختران است. منشأ دقیق اختلال حرکت کلیشه ای هنور به طور کامل مشخص نشده است و به عنوان یک اختلال نسبتأ نادر در نظر گرفته می‌شود.
بیماری‌های مرتبط
اختلال حرکت کلیشه ای ممکن است به صورت مجزا رخ دهد یا با سایر اختلالات عصبی رشدی یا روانی همراه باشد. این اختلال اغلب در افراد مبتلا به اوتیسم، ناتوانی‌های ذهنی، اختلال نقص توجه/ بیش فعالی (ADHD) و تاخیر در رشد دیده می‌شود. همچنین افراد مبتلا به بیماری های ژنتیکی مانند سندرم رت یا سندرم X شکننده این علائم را از خود نشان می‌دهند.
تأثیر بر زندگی روزمره
حرکات تکراری در افراد مبتلا به اختلال حرکت کلیشه ای در جنبه های مختلف زندگی روزمره تداخل ایجاد می‌کنند و یادگیری، تعاملات اجتماعی و مشارکت در فعالیت‌ها را مختل می‌کنند. در برخی موارد، این حرکات می‌تواند باعث آسیب فیزیکی مانند آسیب به خود یا آسیب به اطرافیان شود. رویکردهای درمانی برای اختلال حرکت کلیشه ای بر پرداختن به عوامل زمینه‌ای که به حرکات تکراری کمک می‌کنند و عملکرد کلی را بهبود می‌بخشند، تمرکز دارند. بسته به نیازهای فردی درمان شامل ترکیبی از مداخلات رفتاری، درمان یکپارچگی حسی، گفتار درمانی، کاردرمانی و دارودرمانی خواهد بود.
توجه به این نکته مهم است که هر فرد مبتلا به اختلال حرکت کلیشه ای منحصر به فرد است و برنامه درمانی آنها باید متناسب با نیازها و شرایط خاص آنها باشد. مشاوره با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی واجد شرایط، مانند یک متخصص مغز و اعصاب، روانپزشک، یا متخصص اطفال برای تشخیص دقیق و مدیریت مناسب اختلال حرکت کلیشه ای بسیار مهم است.
اختلالات حرکت کلیشه ای (SMD) در کودکان
این اختلال در کودکان با حرکات تکراری، ریتمیک و بی‌هدف در بازوها، دست ها، انگشتان، سر یا سراسر بدن خود را نشان می‌دهد و کنترل یا توقف آن برای کودک دشوار است. نکته کلیدی در مورد اختلال حرکت کلیشه ای در کودکان تأثیر این اختلال در رشد کودکان است. این حرکات بر تعاملات اجتماعی، یادگیری، توجه و تمرکز کودک و مشارکت او در فعالیت‌های جمعی تأثیر می‌گذارند. برخی از کودکان همچنین ممکن است با رفتارهای خودآزاری به خود آسیب جسمی وارد کنند.
درمان در کودکان مبتلا به اختلال حرکت کلیشه ای بستگی به عوامل بسیار زیادی دارد و در برخی موارد، حرکات ممکن است با گذشت زمان کاهش یا برطرف شوند، در حالی که در برخی موارد دیگر تا نوجوانی و بزرگسالی ادامه پیدا می‌کنند. مداخله زودهنگام و مدیریت مناسب می‌تواند تأثیر اختلال حرکت کلیشه ای بر رشد و کیفیت زندگی کودک را به حداقل برساند.
نتیجه‌گیری
مثل تمام اختلال‌های اضطرابی، درمان اختلال حرکت کلیشه ای نیز نیازمند تشخیص و درمان سریع است. بهتر است بدانیم بیشتر اختلالاتی که از کودکی آغاز می‌شوند، از قبیل اوتیسم، وسواس و بیش‌فعالی همه و همه قابل درمان زودهنگام هستند. این بیماری‌ها در صورت ادامه‌دار شدن مزمن شده و دردسرهای زیادی برای بزرگسالان مرتبط با این اختلالات به همراه خواهند داشت. استفاده از روش‌های درمانی از قبیل بازی درمانی، گفتار درمانی و دارو درمانی روش‌هایی مناسب برای جلوگیری از شدت گرفتن این اختلالات خواهند بود.
