طرح خاص ساعت کراش یک افسانه پشت سر خودش دارد. داستان از ۱۹۶۷ در لندن آغاز میشود وقتی یک مشتری وارد بوتیک کارتیه در خیابان نیو باند میشود و ساعتی را که در حادثه رانندگی آسیب دیده برای تعمیر به آنجا می‌برد. آنطور که روایت شده قاب بیضی این ساعت در اثر ضرباتی که در تصادف به آن وارد شده ذوب شده بود. ژان ژاک کارتیه نوه بزرگ لویی فرانسوا کارتیه موسس کارتیه، آنقدر شیفته‌ی شکل این ساعت میشود که تصمیم می گیرد آن را تولید کند.
این داستان عده کمی را متقاعد کرده است. یکی از کسانی که این داستان را باور ندارد، فرانچسکا کارتیه نوۀ ژان ژاک است. او در کتاب «کارتیه‌ها» که سال ۲۰۱۹ منتشر شد نوشته است که پدربزرگش و روپرت امرسون طراح، مدل بیضی کارتیه را برای مشتریان بسیار ثروتمند میساختند؛ مشتریانی که به دنبال ساعت‌های منحصربفرد و سفارشی بودند.
در جریان همین ساخت ساعت‌های سفارشی بود که کارتیه و همکارش به این نتیجه رسیدند که میشود فلز را طوری طراحی کرد که انگار در تصادف له شده است. فرانچسکا در ادامه توضیح داده که می‌توان این کار را با باریک کردن بالا و پایین ساعت و یک پیچ‌خوردگی در وسط انجام داد.
صرفنظر از چگونگی پیدایش این ساعت، این داستان به حافظه فرهنگی آن افزوده شدهاست. در نخستین تولید، ظاهراً فقط دوازده عدد یا کمی بیشتر از این نسخه تولید شده است. شکل غیرعادی آن کار ساخت را به فرایندی پیچیده و دشوار تبدیل کرده بود.
فرانچسکا از زبان پدربزرگش نقل میکند: «نخستین ساعت کراش سردردهای زیادی به همراه داشت. می‌بینید که طرح زیبایی از آب درآمد اما باید کار اصلی‌اش را هم انجام میداد (گفتن زمان!). از آنجا که طرح صفحه عقربک‌دار غیرعادی بود، اعداد در جای استاندارد خودشان قرار نمی‌گرفتند.»
این ساعت تا موفقیت فاصله زیادی داشت. یکی از ستارگارن سینمای آن زمان، استوآرت گرانجر جزو نخستین مشتریان بود اما ساعت سفارشی خودش را ظرف یک هفته پس داد چون از نظرش بیش از حد غیرعادی بود.
(نقاشی «تداوم حافظه» اثر سالوادور دالی)
«فکر می‌کنم این طرح آن زمان به درستی درک نشده بود؛ در واقع برای مشتریان آن زمان، این طرح بیش از حد افراطی بود.» با این حال، این طرح برای شعبه لندن شرکت پیشرفت مهمی بود که آن زمان فقط ساعت‌های کارتیه فرانسه و سوئیس را به مجموعه خود می‌افزود. ژان ژاک واقعاً مایل به پیشرفت بود. افزودن کراش به مجموعه، منجر به شهرت شعبه بریتانیا برای این طرح شد. از دیدگاه هندسی، این طرح تفاوت زیادی با طرح‌های دیگر داشت.
قیمت‌های سرسام‌آور
نخستین کراش حدود ۱۰۰۰ دلار فروخته شد (معادل ۹۰۰۰ دلار امروزی) اما ارزش این مدل در سالهای اخیر در بازار فروش مجدد افزایش یافته است. سال ۲۰۲۱، یک مدل سال ۱۹۷۰، ۸۰۶۰۰۰ فرانک سوئیس (۹۰۸۰۰۰ دلار) در حراجی ساتبیز ژنو فروش رفت و رکورد زد. کمتر از یک سال بعد، یک مدل اصل کمیاب سال ۱۹۶۷ این رکورد را با قیمت ۱.۶۵ میلیون دلار دوباره شکست.
این قیمت‌های نجومی را تا حدی می‌توان به کمیابی مدل در بازار کلکسیون‌دارها نسبت داد. اگرچه کارتیه شمار کلی مدل ساخته‌شده را علنی نکرده است، کارشناسان باور دارند تعداد آن صدها عدد است نه هزاران عدد.
شعبه جدید خیابان نیو باند، ۱۹۷۸
پس از نخستین تولید، کارتیه به تولید کراش بر اساس تقاضا ادامه داد و نسخه‌های جدیدی با طلای سفید، طلای صورتی و پلاتین تولید کرد. سال ۲۰۱۸، دو کراش جدید تولید کرد که در شعبه خیابان نیو باند در سال ۲۰۱۸ در دسترس بود: یکی با قاب طلایی زرد ۱۸ قیراطی و دیگری با طلای سفید و پوشیده از الماس. این دو به طور متوسط ۲۷۰۰۰ یورو (۳۰۰۰۰ دلار) و ۶۵۰۰۰ یورو (۷۲۰۰۰ دلار) قیمت‌گذاری شدند، اگرچه بیشتر برای مشتریان رده‌بالا رزرو میشدند.
کمیاب بودن به تنهایی توجیه افزایش ناگهانی قیمت‌ها نیست. کمتر از ده سال پیش، دلال‌ها فرصت‌های خرید کراش‌های ۶۰۰۰۰ پوندی (۶۵۰۰۰ دلاری امروزی) را رد می‌کردند، با اینکه در حال حاضر، کراش چندین برابر بیشتر از آن قیمت دارد.
نقطه عطف این مدل سال ۲۰۱۸ بود، زمانی که کانیه وست یکی از این ساعت‌ها را در برنامه دیوید لترمن پوشید و می‌توان گفت این کانیه وست بود که کراش را دوباره وارد صحنه کرد.
(جی زی در اولین نمایش فیلم «The Harder They Fall» در لندن)
جذابیت کراش میان کلکسیون‌دارها شاید نمایانگر ترندهای زیباشناسی گسترده‌تری باشد و شاید تصادفی نباشد که ثروت احیاشده آن با علاقه‌ی احیاشده به جنبش سورئالیسم مصادف است؛ جنبشی که سوژه نمایشگاه‌های اخیر در موسساتی از جمله موزه متروپولیتن هنر، تِیت مدرن و موزه طراحی لندن است.
اینکه ژان ژاک کارتیه و امرسون تا چه حد متاثر از نقاشی سال ۱۹۳۱ دالی به نام «تداوم حافظه» بودند ممکن است در تاریخ گم شود. تمام ساعت‌های مچی مهم حتی نسبت به سه سال پیش، توجه بیشتری را به خود جلب کردند. بنابراین وقتی در حوزه فرهنگ اتفاقی می‌افتد نظیر علاقه احیاشده به سورئالیسم، برای مردم ایجاد ارتباط میان این علاقه احیاشده و چیزی مثل کارتیه کراش آسانتر میشود.
جذابیت کراش بین کلکسیون‌دارها شاید به دلیل شکل ناکامل و بسیار کمیاب آن باشد، خاصیتی که تولید انبوه آن را تقریباً غیرممکن میکند. این ساعت تقریباً مایع به نظر می‌رسد. وقتی یکی از آن‌ها را در دست می‌گیرید، احساس می‌کنید ممکن است تکان بخورد یا جابجا شود و برخلاف بسیاری از تولیدات امروزی، می‌توان به سادگی تشخیص داد که این ساعت دست‌ساز است.
فرادید
