«تابناک با تو» - ساس از کجا میاد، این پرسشی است که در گفتار عامیانه خیلی مورد استفاده قرار میگیرد، زیرا این حشرات در نوع خود یک دردسر بزرگ هستند...
ساس حشرهای از راسته نیم بالان و خانواده بسترساسان (Cimicidae) است. این حشره از کَک بزرگتر است و بین درز تشک، بالش و شکاف وسایل چوبی مخفی میشود تا شب هنگام خارج شده و انسان را نیش بزند.
ساسها بیشتر در ساعات شب فعال هستند، اما اگر یک هفته از خانه دور باشید، همین که شروع به استراحت کنید یا روی مبل بنشینید به سراغ شما خواهند آمد. روشن گذاشتن چراغها در مورد این خون آشامهای کوچک، خصوصا زمانی که گرسنه هستند چندان تاثیری نخواهد داشت.
ساس از خون انسان و دیگر جانداران خون گرم تغذیه میکند. دو نوع این حشره از نظر بهداشتی برای انسان اهمیت دارند: ساس معمولی (ساس تختخواب، Cimex lectularius) و ساس گرمسیری (Cimex hemipterus).
ساس از کجا میآید و نشانههای هجوم آن چیست؟
برای آنکه بدانیم ساس از کجا میاد، لازم است منبع و محل زندگی ساس را کشف کنیم. علت پیدایش، نحوه فعالیت و تکثیر همگی در رشد این حشره موثر هستند. آنها در محل سکونت انسان مانند منازل، هتل ها، خوابگاه ها، زندان ها، سرباز خانهها، بیمارستانها و سرای سالمندان یافت میشوند.
در زبان انگلیسی، این حشرات «bedbug» یا همان حشره تختخواب نام گرفته اند، زیرا تختخواب بهترین مکان برای زندگی این موجودات است.
این انگلها در شکاف دیوار، کف خانه، اثاثیه، لای کارتن ها، پشت کاغذ دیواری، کمدها و درهای چوبی، قفسههای کتابخانه، مبلمان، تشکها و پشتیها مخفی میشوند و در شب و نور کم فعالیت خود را شروع میکنند. آنها از میزبان خوابیده یا نشسته در حال تماشای تلویزیون تغذیه و اگر هیچ انسانی در دسترس نباشد از سایر حیوانات خونخواری میکنند.
لازم به ذکر است که ساس روی بدن انسان زندگی نمیکند بلکه در محلی نزدیک به جای نشستن و خوابیدن انسان حضور دارد.
این حشره را میتوان به کمک لکههای ناشی از مدفوع آن تشخیص داد. ساس معمولا در نزدیکی محل مخفی شدن خود مدفوع میکند. علاوه بر این لکههای تیره یا خون روی وسایلی مانند تشک، لباس، چوب و تجربه گزیدگیهای مکرر و سوزش دار که اثری از نیش بر پوست به جای نمیگذارند هم میتواند از جمله نشانههای هجوم ساس باشد. در این راستا حتی میتوان به خارش شدید پوست بدن هنگام مواجهه با وسایلی که قبلا هیچگاه حساسیتی برای فرد نداشته اند نیز اشاره کرد.
ساسها جثه بسیار ریزی دارند و به سرعت تخمک گذاری میکنند. آنها تخمهای خود را در محلهای تاریک مانند درزها و شکافهای در و دیوار، عمق فرش، زیر تختخواب و لای ملحفه قرار میدهند تا بتوانند به خوبی رشد کنند.
حشرات تازه متولد شده که با نام شفیره (نیمف) شناخته میشوند، بسیار کوچک، ولی قابل مشاهده اند و تقریبا به اندازه دانه خشخاش هستند. ساسهای بالغ در حدود ۶ میلی متر طول دارند و شکل بدن آنها در صورتی که در حال غذا خوردن نباشند، بیضی و تخت است. بعد از غذا اندازهی آنها تقریبا دو برابر میشود. نیمف ها، تخم ساس و حشرههای بالغ با چشم غیر مسلح به وضوح قابل رویت هستند.
ساسها چه مشکلاتی برای سلامتی انسان ایجاد میکنند؟
آلرژی شدید، مشکلات تنفسی، بیماریهای پوستی به خصوص در کودکان، به جای ماندن آثار زخم ناشی از خارش و جوشهای ریز حساسیتی همگی از مشکلاتی هستند که در اثر حضور ساس و عدم مقابله مناسب با آن به وجود میآیند.
البته عکس العملها نسبت به گزش ساس در افراد مختلف متفاوت هستند. شماری از افراد حساسیت نداشته، در حالی که در برخی دیگر گزش این حشره دردناک، آزار دهنده و التهاب آور است. در مواردی هم بوی ساس میتواند تهوعآور باشد. زخمهای محل گزش سفت دانههایی هستند که از یکدیگر فاصله کمی داشته و دو تا دو تا یا سه تا سه تا با هم ظاهر میشوند. شکل خوشهای گزشها در تمایز گذاشتن بین زخمها با گزش سایر حشرات اهمیت دارند.
غالبا خارش ناشی از گزش ساس به درمانهای علامتی پاسخ میدهد. برای مثال پماد کالامین جهت خارش یا استروئید ضعیف موضعی برای کنترل التهاب کاربرد دارند. در صورت عفونت محل یا واکنش حساسیتی شدید به گزش حشره باید به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کرد.
روشهای مقابله با ساس
- الکل
ساس حشرهای مقاوم به انواع سموم معمولی محسوب میشود، اما در مقابل الکل به شدت ضعیف است. با اسپری کردن الکل، ساسهای بالغ به سرعت کشته میشوند.
- آب داغ
برای از بین بردن ساسهای مخفی شده در پتو، ملحفه و لباس، کافیست این وسایل را با آب داغ شست و شو دهید. با این کار ساس و تخمهای آن کشته خواهند شد.
- سرما و گرما
تماس طولانی با دمای (-۱۹) منفی نوزده درجه سانتی گراد ساس بالغ را نابود میکند. وسایلی را که امکان سم پاشی آنها وجود ندارد، در کیسههای پلاستیکی آب بندی (درزبندی) شده گذاشته و در فریزر تحت دمای -۱۸ درجه سانتی گراد به مدت ۲۴ ساعت قرار میدهند تا ساسهای آن از بین برود.
ساس بالغ بر اثر تماس با حرارت کشته میشود. حرارت همچنین تخم ساس را از بین میبرد. به طور مثال حرارت آفتاب یا حرارت ایجاد شده توسط یک بخار ساز. به ترتیب در دمای ۴۵ و ۵۰ درجه سانتی گراد، ساس ظرف مدت زمان ۷ و ۱ دقیقه کشته میشود.
- کنترل فیزیکی محیط
از آنجایی که ساس از سطوح چوبی به راحتی بالا میرود، بهتر است پایههای تخت را داخل صفحات فلزی قرار داده و تخت را از دیوار فاصله دهید. همچنین به نظر میرسد که ساس در بالا رفتن از سطوح صاف و لغزان مانند نوار چسب شیشهای نیز دچار مشکل باشد.
برای دفع این حشره یکی از راههایی که میتوان آزمود تاثیر «سیر» در دور کردن ساس از محیط زندگی است. گزارشهای مختلفی از تنفر و آزاردهنده بودن «بوی سیر» بر این حشره وجود دارد. میتوان در تختخواب و مکانهای مشکوک با قرار دادن «سیر» اثربخشی آن را بررسی کرد.
استفاده از جارو برقی هم مفید است، زیرا هم ساس بالغ و هم تخم ساس را از محیط خارج میکند. به شرط آن که از کیسه یک بار مصرف استفاده و پس از اتمام جارو کشی داخل یک نایلون زباله قرار داده و دور انداخته شود یا اینکه بلافاصله در پایان کار سوزانده شود. در صورت استفاده از کیسه دائمی میتوان کیسه را پس از تخلیه داخل کیسه زباله جوشاند. بعضا لباسها هم با جوشاندن پاکسازی میشوند. ملحفهها و روبالشیهای آلوده را میتوان جلوی آفتاب گذاشت چرا که دمای بالا ساس را میکشد. پردهها را نیز با آب داغ مورد شست و شو قرار دهید.
- روشهای شیمیایی
اساس مبارزه شیمیایی با این حشرات انجام سم پاشی در فضاهای داخلی است و باید عمل سم پاشی را صبح زود یا شب انجام داد. همچنین لازم به ذکر است که ساس حشره بسیار مقاومی است و بسیاری از سموم در برابر آن ناکارآمد هستند.
از جمله سموم نسبتا اثرگذار میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیرترین (pyrethrins) و پیرتروئید (pyrethroids) که از گل داوودی به دست میآیند
- مواد خشک کنندهای مثل بوریک اسید و خاک دیاتومه که پوشش محافظ بدن حشرات را از بین میبرند. البته نسبت به خاک دیاتومه نظرات ضد و نقیضی وجود دارد
- مواد زیست شیمیایی همچون روغن چریش که به صورت پرس سرد تولید شده باشند
- نیکوتینوئید (neocotinoids)، نوع مرکبی از نیکوتین که بر سیستم عصبی حشرات تاثیر میگذارد
- اسپری درمین که در داروخانهها موجود است
منبع: عصرایران