اختصاصی «تابناک با تو» - دندان قروچه، دندان ساییدن بیش از حد دندان یا فشردن فک است. این یک فعالیت پیش عملکرد دهانی است؛ یعنی ارتباطی با عملکرد طبیعی مانند غذا خوردن یا صحبت ندارد. دندان قروچه یک رفتار متداول است. گزارشات شیوع از ۸ درصد تا ۳۱ درصد در جمعیت عمومی است. چندین علامت معمولاً با دندان قروچه همراه است، از جمله دندان‌های بیش از حد حساس، درد عضلات فک، سردرد، ساییدگی دندان و آسیب به ترمیم دندان (به عنوان مثال تاج و پرکردن دندان). بدون آگاهی بیمار از وضعیت، علائم ممکن است کم باشد.
دندان قروچه اصطلاح فنی برای ساییدن دندان‌های عادی و فشردن فک است. برای بعضی از افراد، گره زدن و سنگ زنی پاسخ طبیعی به استرس و ناامیدی است. دندان ساییدن، اما معمولاً در هنگام خواب اتفاق می‌افتد، به این معنی که مردم اغلب از این مسئله بی اطلاع هستند. نوک تیزدندان‌ها و درد فک از علائم رایج دندان قروچه است. دندان قروچه سایش (سایش دندان ناشی از تماس دندان با دندان) می‌تواند تظاهر دندان قروچه باشد. دندان قروچه دو نوع اصلی دارد: یکی در هنگام خواب (دندان قروچه شبانه) و دیگری در هنگام بیداری (دندان قروچه بیدار) رخ می‌دهد. آسیب دندانی ممکن است در هر دو نوع مشابه باشد.
علایم شایع
انقباض فراوان عضلات در یک طرف صورت و صدا‌های آزاردهنده دندان قروچه در شب. این صدا‌ها ممکن است چنان بلند باشند که دیگران را از خواب بیدار کنند. آسیب به دندان‌ها، لثه و استخوان حمایت‌کننده (در معاینه دندان، واضح است) و سردرد. چون دندان‌قروچه اغلب در طی خواب رخ می‌دهد، بیشتر افراد متوجه آن نمی‌شوند، اما سردرد مداوم یا آرواره (فک) زخمی نشان دهندهٔ دندان‌قروچه است. بعلاوه ساییدگی سطح دندان‌ها از علائم دندان قورچه است.
از کجا بفهمیم دندان قروچه داریم؟
گا‌ها اطرافیان به شما می‌گویند که دندان قروچه در خواب دارید. در زمان خواب صدای فشردن دندان‌هایتان به هم را می‌شنوید.
صبح‌ها پس از برخاستن از خواب، در صورت خود و خصوصا ناحیه گونه‌ها احساس خستگی و گرفتگی و تنش می‌کنید. دندان‌های شما علایم و فرورفتگی‌های مربوط به سایش را نشان می‌دهند.
در حالت باز کردن کامل دهان صدا یا ضربه‌هایی در ناحیه مفصل فک (مقابل سوراخ گوش) یا قفل شدن فک احساس می‌کنید یا در این ناحیه درد دارید.
علت دندان قروچه چه چیزی است؟
علت دندان قروچه هنوز نامشخص است، اما ممکن است چندین عامل در ایجاد آن دخیل باشند. در کودکان، سایش دندان معمولا پس از اولین دندان و بار دیگر هنگامی که دندان دائمی ظاهر می‌شود، اتفاق می‌افتد و معمولا هنگامی که دندان‌های دائمی به طور کامل در می‌آیند، متوقف می‌شود. سایش و فشردن معمولا در زمان استرس، هنگام خشم، نگرانی و تمرکز اتفاق می‌افتد. تحقیقات نشان داده است که فعالیت مغز و ضربان قلب ممکن است قبل از یک دوره دندان قروچه افزایش یابد، که نشان می‌دهد سیستم عصبی مرکزی (CNS) نقش مهمی در این اتفاق دارد.
دلیل دندان قروچه هنوز نامشخص است، اما ممکن است چندین عامل در ایجاد آن دخیل باشند.
دندان قروچه ممکن است با یک ناهنجاری غیر طبیعی مرتبط باشد: یکی از این اختلالات این است که دندان‌ها هنگام بسته شدن فک، درست به یکدیگر نرسند. اگر دندان‌های بالا و پایین به درستی به یکدیگر نرسند، بیمار مبتلا به اختلال جفت شدن (Occlusal) است. با این حال، طبق آکادمی پزشکی دهان آمریکا (AAOM)، تحقیقات علمی ارتباط این اختلال با آن را ثابت نکرده اند.
گرفتگی عضلات: در برخی افراد، عضلات صورت در طول خواب دچار گرفتگی می‌شود.
اختلالات دندان و فک: داشتن دندان‌هایی که افتاده‌اند یا کشیده شده اند نیز از جمله اختلالاتی است که می‌تواند باعث آن شود و آزردگی ناشی از آن می‌تواند یک عامل باشد.
دارو ها: دندان قروچه می‌تواند اثر جانبی دارو‌های خاص، از جمله برخی از دارو‌های ضد افسردگی و آنتی سایکوتیک و آمفتامین باشد.
بیماری ها: بیماری‌های اعصاب مانند بیماری هانتینگتون یا بیماری پارکینسون نیز می‌تواند باعث ایجاد آن شود.
سایر عوامل: عوامل مرتبط دیگر، عبارتند از خستگی، مصرف الکل، سیگار کشیدن، آپنه خواب و خروپف.
دندان قروچه در دوران کودکی شایع است. پایین‌ترین میزان شیوع در افراد بالای ۶۵ سال است. در کودکان کوچک، دندان قروچه ممکن است در پاسخ به دندان درد یا استرس ایجاد شده باشد. کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی نیز ممکن است دندان قروچه داشته باشند.
علل دندان قروچه و قفل شدن دندان‌ها در کودکان
دندان قروچه کودکان هیچ دلیل شناخته‌شده‌ای ندارد، با ین حال تحقیقات انجام‌شده در طی چندین سال توانسته علت‌های احتمالی آن را مشخص کند. برخی از این علت‌ها فیزیکی بوده و برخی دیگر روان‌شناختی می‌باشند.
علل فیزیکی
از جمله علل فیزیکی دندان قروچه در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
* درد، در اثر بیماری‌هایی، چون عفونت گوش و یا در اثر دندان‌درآوردن کودک. کودکان ممکن است به عنوان راهی برای کاهش درد خود، دندان قروچه کنند. همانند ماساژ دادن یک عضله‌ی دردناک.
* بی‌نظمی دندان‌ها در فک بالا یا پایین (که به آن “مال اکلوژن” نیز گفته می‌شود).
* مشکلات سلامتی. این مشکلات می‌توانند از کمبود آب بدن و کمبود‌های غذایی تا آلرژی‌ها و حتی انگل کرمک متفاوت باشند. برخی از کودکانی که مشکل بیش‌فعالی دارند نیز ممکن است به بروکسیزم مبتلا باشند. همچنین کودکان مبتلا به فلج مغزی و کودکانی که از برخی دارو‌های خاص استفاده می‌کنند نیز ممکن است به بروکسیزم دچار شوند.
علل روان‌شناختی
دندان قروچه کردن در کودکان، استرس و اضطراب می‌باشند. در کودکان ممکن است این استرس – معمولاً فشار عصبی و یا خشم – در اثر داشتن امتحان در مدرسه و یا یک تغییر در روند زندگی (خواهر و برادر جدید و یا عوض شدن معلم مدرسه) ایجاد شود. حتی جروبحث با والدین و خواهر و برادر می‌تواند به حدی استرس‌زا باشد که باعث ایجاد دندان قروچه یا قفل شدن فک کودک گردد.
تشخیص بروکسیزم در کودک خود
تشخیص بروکسیزم در کودک ممکن است اندکی دشوار باشد چرا که خود او حتی متوجه دندان قروچه کردن خود نمی‌شود. می‌توانید شبانه به هنگام خواب کودک او را بررسی کنید و ببینید که آیا صدا‌های ناشی از دندان قروچه به گوش می‌رسند یا خیر. اگر کودک شما به هنگام جویدن غذا احساس درد کرده و یا فک او دردناک شده است، این موارد می‌توانند از علائم بروکسیزم باشند.
آیا کودک شما نگران بوده و یا از مورد خاصی عصبانی است؟ اگر این احساسات با دندان قروچه به هنگام خواب همراه شوند، زمان آن است که به کودک خود بیشتر توجه کنید. کودکان به‌طور کلی مقدار زیادی استرس را تحمل می‌کنند و ممکن است لازم باشد تا علت اصلی آن از طریق درمان‌های پزشکی و روش‌های استرس زدایی مانند حمام آب گرم و یا گوش دادن به موسیقی‌های آرامش‌بخش قبل از خوابیدن درمان شود.
عوارض دندان قروچه
در برخی از موارد، دندان‌قروچه‌ی شبانه و یا قفل شدن فک می‌توانند باعث موارد زیر شوند:
* صدای دندان قروچه به هنگام شب
* سردرد‌های صبحگاهی
* درد عضلات فک و صورت
* مشکلات مربوط به فک مانند بیماری‌های مفصل فکی گیجگاهی (TMJ). البته بیشتر کودکانی که دندان قروچه می‌کنند. مشکلات مربوط به TMJ را نخواهند داشت، تا زمانی که دندان قروچه‌ی آن‌ها بسیار شدید شود.
* دندان شکسته و یا ترک‌خورده
* ساییده شدن مینای دندان
* حساسیت زیاد (نسبت به دما) و یا لق شدن دندان
* آسیب به دندان، شکستن پرکردگی‌های دندان و آسیب به لثه‌ها
* تغییر شکل دادن زبان
* تورم (در برخی از موارد) در کنار فک پایین که به دلیل قفل شدن دندان‌ها ایجاد می‌شود.
دندان قروچه می‌تواند در خواب کودک شما اختلال ایجاد کرده و باعث بیدار شدن مکرر او در طول شب شود. صدا‌های ناشی از دندان قروچه ممکن است بسیار بلند بوده و باعث بیدار شدن کودک شوند (حتی ممکن است افراد اتاق کناری نیز در اثر این صدا‌ها بیدار شوند؟!). دندان قروچه‌ی کودک شما همچنین می‌تواند باعث سردرد‌های مبهم و مکرر و یا درد در فک شده و بر خواب شبانه یا روزانه‌ی او تأثیر بگذارد.
درمان دندان قروچه و قفل شدن فک در کودک
به‌طور کلی، دندان قروچه یا قفل شدن فک در کودکان عارضه‌ی مهمی به شمار نرفته و نیازی به درمان نخواهد داشت (چرا که تا قبل از درآوردن دندان‌های دائمی، این عادت در بیشتر کودکان از بین می‌رود).
اگر فکر می‌کنید که کودک شما به بروکسیزم مبتلاست، می‌توانید یک وقت معاینه تعیین کرده و او را برای تشخیص و درمان به نزد دندانپزشک ببرید. اگر بروکسیزم با مشکلات مربوط به دندان مرتبط باشد، دندانپزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا ممکن است این عارضه، به مشکلات جدی‌تری مانند ساییده شدن مینا یا شکستگی دندان منجر شود.
جلوگیری دندان قروچه کودکان
- استرس کودک را کم کنید، خصوصاً قبل از خواب.
- ماساژ بدن و ورزش‌های کششی را برای آرامش عضلات کودک انجام دهید.
- دقت کنید که کودکتان به مقدار کافی آب بنوشد، زیرا کم‌آبی بدن ممکن است باعث دندان‌قروچه شود.
- اگر کودک شما دندان‌هایش را به هم می‌ساید، او را نزد دندانپزشک ببرید تا از سلامت دندان‌هایش مطمئن شوید.
- معمولاً دندان‌قروچه در کودکان پیش دبستانی نیاز به اقدامی ندارد، ولی کودکان بزرگ‌تر نیاز به روکش موقتی دندان یا محافظ دهان در شب (هنگام خواب) دارند تا از دندان‌قروچه آن‌ها جلوگیری شود.
درمان
معمولاً برای این اختلال، مصرف دارو توصیه نمی‌شود. طی تحقیقات جدید، مشخص شده در صورتی که مشکل دندان قروچه ناشی از استرس و ناراحتی‌های عصبی باشد، مصرف مقطعی داروهایی مثل «گاباپنتین»، «پروپرانولول» و «بوسپیرون» در رفع آن مؤثر است. لازم به توضیح است که مصرف داروهایی، چون ونلافاکسین «افکسور»، هالوپریدول «هالدول» و پاروکستین «پاکسیل» علائم بیماری دندان قروچه را تشدید می‌کند. البته بدیهی است که مصرف دارو باید با تجویز و تحت نظر پزشک صورت گیرد. [۱]شناسایی مشکل به وسیله بیمار و تلاش آگاهانه برای ترک عادت و مراقبت دندانپزشک. دندانپزشک می‌تواند برای پیشگیری از دندان قروچه در هنگام خواب، یک پروتز محافظ شب نیز بسازد و آن را در دهان بیمار کار بگذارد. یک پروتز محافظ شب که دندان‌بان برابر فرهنگستان زبان فارسی هم نامیده می‌شود. شامل اسپلینت‌های متحرکی است که روی دندان‌ها قرار می‌گیرند تا فشار ناصحیح گاز زدن را بردارند. بیمار اگر پروتز محافظ شب خود را گم کند یا بشکند باید به دندانپزشک خود مراجعه کند.
آموزش بازخورد زیستی (فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری‌های آرامش دهنده) یا مشاوره برای آموختن روش‌هایی جهت کنار آمدن مؤثرتر با استرس ممکن است مورد نیاز باشد. معمولاً برای این اختلال دارو لازم نیست، اجتناب از الکل و داروها. ممکن است در موارد خاصی، درمان با یک آرام بخش یا خواب آور به مدت کوتاه کمک کننده باشد.
چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه شود؟
هنگامی که علائم مربوط به دندان قروچه را مشاهده کردید یا اگر نگرانی در مورد دندان یا فک خود دارید لازم است به پزشک خانواده یا دندان پزشک مراجعه کنید. اگر متوجه شدید فرزندتان دندان‌های خود را روی هم می‌فشارد و یا سایر نشانه‌های دندان قروچه را دارد، در اولین مراجعه به دندان پزشک این موضوع را اطلاع دهید.
سوالات متداول درمان دندان قروچه
۱-کمبود چه ویتامین‌هایی منجر به دندان قروچه می‌شود؟
کمبود ویتامین‌هایی مثل کلسیم و منیزم ممکن است منجر به بروز دندان قروچه شوند؛ بنابراین استفاده از یک مولتی ویتامین مناسب به عنوان درمان تکمیلی دندان قروچه توصیه می‌شود. داشتن یک رژیم غذایی پرکلسیم و مصرف شیر و لبنیات نیز بسیار مهم است.
۲-درمان دندان قروچه شدید چیست؟
در برخی مواقع بیمار با استفاده از نایت گارد و دیگر روش‌های دندانپزشکی به درمان اساسی دندان قروچه شدید دست نمی‌یابد. این گروه از افراد باید مجموعه‌ای از درمان‌های دندان قروچه را به کار بگیرند. از جمله مراجعه به یک مشاور روانشناس و تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی.
۳-درمان خانگی دندان قروچه چیست؟
اولین قدم کاهش استرس است. برای کاهش استرس می‌توانید به موزیک‌های آرامبخش گوش کنید. قبل از خواب دوش آب گرم بگیرید و یا یوگا کار کنید. از خوردن و نوشیدن خوراکی‌های محرک در هنگام شب خودداری کنید. به ساعات خواب خود نظم دهید و هر شب سر ساعت مشخصی به رختخواب بروید. مراجعه منظم به دندانپزشک را نیز فراموش نکنید.
۴-آیا کرم و انگل منجر به دندان قروچه می‌شود؟
برخی از متخصصین گوارش بر این باوراند که ابتلا به برخی از بیماری‌های گوارشی مثل کرم‌های روده‌ای منجر به بروز دندان قروچه می‌شوند؛ بنابراین برای درمان قطعی دندان قروچه لازم است که تمامی فاکتور‌های سلامتی بیمار تست شود.
۵-درمان دندان قروچه در کودکان به چه شکل است؟
کودکان ممکن است بر اثر سو مصرف مواد غذایی، یا استرس و مشکلات گوارشی دچار دندان قروچه شوند. با رفع هر یک از این مشکلات می‌توانید به درمان دندان قروچه فرزند خود دست یابید. همچنین کمک به آرامش بیشتر کودک به خصوص در هنگام شب بسیار مهم است. شما می‌توانید قبل از خواب یک حوله گرم بر صورت کودک خود بگذارید تا حس آرامش بیشتری را در کودک ایجاد کنید. مراجعه منظم به دندانپزشک برای درمان و جلوگیری از دندان قروچه کودکان توصیه می‌شود.
