«تابناک با تو» - والیبال یک از محبوبترین ورزشها در دنیا است که در ادامه با تاریخچه، انواع مسابقات، خطا ها، قوانین و مقررات، فواید ورزش والیبال و بهترین “والیبال”یستهای جهان آشنا میشوید.
ورزش والیبال
والیبال یک ورزش تیمی و ششمین ورزش محبوب و گستردهترین ورزش در بیشتر کشورهای جهان است که در آن بازیکنان در دو تیم شش نفره، در دو سوی توری قرار میگیرند و تلاش میکنند تا طبق قوانین بازی، توپ را از روی تور در زمین تیم مقابل فرودآورند. هرتیم حداقل باید ۳ ست (یا دست) از ۵ پنج ست بازی را ببرد، تا بتواند پیروز مسابقه شود.
تاریخچه والیبال در جهان
والیــبال در روز دوم فوریه سال ۱۸۹۵ میلادی مطابق با بیستم بهمن ماه سال ۱۲۷۳ هجری شمسی، توسط ویلیام. جی. مورگـان مدیر تربیت بدنی کالج Y.M.C.A در شهر هولیوک ایالت ماسا چوست امریکا ابداع و معرفی شد که ابتدا مینتونت نام داشت.
مورگان پس از این که دوستش، جیمز نایسمیت، در سال ۱۸۹۱ ورزش بسکتبال را درهمان کالج ابداع کرد، با تلفیق ورزشهایی همچون بسکتبال و تنیس، شالوده ورزشی نو و مفرح را برای دانشجویان خود ریخت که بازی آن با توپی شبیه به توپ بسکتبال از روی توری مثل تور تنیس انجام میگرفت. به همین منظور مورگان با استفاده از تور تنیس روی چمن که به دو طرف دیوار سالن ورزش بسته میشد و با استفاده از توئی توپ بسکتبال که به دلیل سبکی وزن به دستها آسیب نمیرساند، بازی را شروع کرد و همین شروع کافی بود تا این ورزش به سرعت از یک کالج به کالج دیگر و از شهری به شهر دیگر معرفی و منتقل شود. تا جایی که پس از یک سال (۱۸۹۶) مردم اکثر ایالتهای امریکا با آن اشنا شده بودند. در همین سال کمیته بین المللی ورزش کالج از مورگان دعوت کرد تا طی یک کنفرانس، قوانین و مقررات ورزش ابداعی اش را در حضور اساتید کالج تشریح کند.
مورگان هم کنفرانس را در سالن ورزشی کالج تشکیل داد. جایی که تعدادی از دانشجویان را به دو گروه تقسیم کرده بود و در حالی که آنها مشغول بازی بودند نقطه نظرات خود را برای اساتید و اعضای کمیته شرح میداد. پروفسور آلفرد. تی. هالستید در جریان همین کنفرانس و با مــشاهده نحوه این بازی، پیشنهاد داد که این ورزش از مینتونت به والیبال تغییر نام پیدا کند. چراکه حرکت و نمود اصلی این بازی در رد و بدل شدن توپ از روی تور است. مورگان هم این پیشنهاد را پذیرفت و به این ترتیب ورزش ابداعی اش شد والیبال.
با اینکه والیبال در آغاز ورزشی سالنی بود و در محلهای سرپوشیده انجام میشــد، ولی کم کم توسط خود مردم به زمین هــای روبـــاز کشـیده شد و به شکل یکی از سرگرمیهای محبوب تابستانی در پارکها و ساحلها درآمد.
ورزش والیبال و تاریخچه آن در جهان
والیبال ایران
لیگ برتر والیبال ایران به همت استاد ابراهیم نعمتی اولین داور جهانی والیبال ایران در سال ۱۳۵۴ تحت عنوان جام پاسارگاد در زمان ریاست فرهاد مسعودی (رئیس وقت فدراسیون والیبال ایران) با شرکت ۱۲ تیم در یک گروه آغاز و تیم دخانیات تهران، قهرمان شد. این جام در سال ۱۳۵۵ با همان تعداد تیم ادامه یافت که این بار استقلال تهران، قهرمان شد. در سال ۱۳۵۶ مسابقات با شرکت ۱۰ تیم آغاز که به سال ۱۳۵۷ نیز کشیده شد و استقلال بار دیگر بر سکوی اول تکیه زد. در سال ۱۳۵۷ با اوج گیری انقلاب اسلامی ایران تشکیلات ورزش و والیبال دستخوش تغییراتی شد و لیگ برتر در دستور کار قرار نگرفت. بالاخره در اواخر سال ۱۳۶۸ با انتصاب محمدرضا یزدانی خرم به ریاست والیبال از سوی دکتر حسن غفوری فرد، رئیس وقت سازمان تربیت بدنی تحولات اساسی در ساختار والیبال به وجود آمد و لیگ برتر والیبال توسط سیدرضا هدایتی، هفتمین داور جهانی والیبال که مسئول اجرایی لیگ برتر شده بود، راه اندازی شد. در سال ۱۳۶۸ اولین دوره جام حذفی باشگاههای والیبال ایران در زمان پرویز خاکی رئیس وقت فدراسیون والیبال انجام گرفت که استقلال تهران با غلبه بر تیم گنبد قهرمان شد. دوران ریاست پرویز خاکی از سال ۱۳۶۶ تا ۱۳۶۸ بود و مسابقات والیبال ایران به صورت استانی انجام میشد که تهران قهرمان سه دوره لقب گرفت. از سال ۱۳۶۹ لیگ برتر والیبال با شرکت ۱۰ تیم تحت عنوان جام فجر شروع شد و تا سال ۱۳۷۷ که با این نام انجام میشد هر سال تعداد تیمها به صورت عجیبی زیاد یا کم میشد. ۸ تیم، ۱۴ تیم، ۷ تیم، ۹ تیم و… تا اینکه در سال ۱۳۸۳ مسابقات با حضور ۱۸ تیم انجام شد.
ورزش والیبال ایران
انواع مسابقات والیبال
شما میتوانید روی چمن، شن و ماسه یا آسفالت بازی کنید و از روش امتیازگیری به صورت رالی یا خطای سرویس استفاده کنید. شما همچنین میتوانید بازی را با سه گیم (ست) یا پنج گیم تمام کنید و امتیازهای هر گیم را به دلخواه خود بین ۱۵، ۲۵، ۳۰ یا هر عدد دیگری انتخاب کنید.
شروع بازی والیبال
بازی والیبال با سرویس زدن توپ توسط یک تیم شروع میشود. هر تیم برای عبور دادن توپ حق دارد تا سه ضربه متوالی به توپ بزند و آن را حواله زمین حریف کند. یک بازیکن نمیتواند هر سه ضربه را بزند، بلکه فقط میتواند دو بار به توپ ضربه بزند، البته باید بین این دو ضربه نفر دیگری از تیمش به توپ ضربه بزند. (ضربات یک بازیکن نمیتواند پیاپی باشد). این سه تماس میتواند یک پاس، آبشار و ضربه باشد، اما میتواند هر سه تماس به صورت سه پاس یا هر ترکیب دیگری از انواع ضربات انجام شود. هر رالی (والی) تا وقتی که توپ با زمین برخورد کند، یا یکی از قوانین بازی نقض شود، ادامه خواهد داشت.
شروع بازی والیبال و انواع مسابقات آن
چند خطا در بازی والیبال
• ۱. توپ در هنگام عبور از روی تور، نباید تور یا آنتن را لمس کند.
• ۲. اگر هنگام سرویس زدن پای سرویس زننده روی خط عرضی (خط سرویس) قرار بگیرد. (باید پشت خط قرار بگیرد و خط را لمس نکند.)
• ۳. تیمی که بیش از سه بار با توپ تماس داشته باشد. البته دفاع به عنوان تماس در نظر گرفته نمیشود.
• ۴. نگه داشتن توپ یا با فشار هل دادن توپ خطا محسوب میشود و نباید بازیکن توپ را بیش از لحظهای نگه دارد.
• ۵. توپ در خارج از ناحیه آنتن عبور کند. چون باید توپ از بالای تور و بین دو آنتن طرفین تور عبور داده شود.
• ۶. توپ دو بار با بازیکنان یک ردیف تماس پیدا کند، مگر اینکه اولین تماس ضربه دفاع باشد.
برنده مسابقه والیبال
تیمی که بر طبق قوانین بازی بیشترین تعداد امتیازات را بگیرد، برنده بازی است. تیم برنده باید حداقل دو امتیاز بگیرد. تیمی که در یک گیم برنده میشود، به طرف دیگر زمین منتقل میشوند، یعنی دو تیم در دو طرف زمین جابجا میشوند. گیم بعدی با امتیاز صفر بر صفر شروع میشود و دوباره بازی را از سر میگیرند. در مسابقه پنج گیمی تیمی برنده محسوب میشود که سه گیم (ست) را برنده شود.
خطاها در والیبال و برنده در مسابقات والیبال
قوانین و مقررات والیبال
▪ تعداد کل بازیکنان هر تیم:۱۲ نفر.
▪ تعداد بازیکنان داخل زمین:۶ نفر.
▪ تعداد کل داوران:۱۰ نفر (یک داور بالا، یک داور پائین و یک داور ذخیره- ۴ داور خط و یک داور خط ذخیره- یک نویسنده و یک کمک نویسنده.)
▪ اندازه زمین:طول ۱۸ متر و عرض ۹ متر.
▪ نِت (تور):برخورد توپ به لبه تور اشکال ندارد و خطا نیست.
▪ مقدار باد توپ:معمولاً با فشار انگشتان شصت بر روی توپ مشخص میشود.
▪ وزن و رنگ توپ:وزن توپ ۲۶۰ گرم است و تا ۱۰ گرم کمتر یا بیشتر اشکال ندارد و رنگ آن مخلوطی از زرد و آبی و سفید میباشد. (استاندارد فدراسیون جهانی)
▪ شروع بازی:شروع بازی به وسیله سکه توسط داور قرعه کشی میشود تا یک تیم زمین و تیم دیگر توپ را انتخاب کند.
▪ زمان بازی:۵ گیم بصورت رالی، ۴ ست با نتیجه ۲۵ امتیاز و ست آخر با نتیجه ۱۵ امتیاز میباشد. (البته در مسابقات مدارس ۳ گیم میباشد.)
▪ تعداد استراحت:در امتیاز ۸ و ۱۶، اولین تیمی که به این امتیاز رسید یک استراحت فنی به مدت یک دقیقه به هر دو تیم داده میشود. هر تیم به غیر از استراحت فنی دارای ۲ استراحت ۲۰ ثانیهای میباشد.
▪ روش تعویض بازیکنان:داور ابتدای خط یک سوم رو به تور میایستد و همانجا بازیکن ورودی، تابلوی شماره تعویض را به بازیکن خود میدهد. (در قسمت یک سوم زمین)
▪ تعداد تعویض:هر تیم ۶ تعویض میتواند داشته باشد. مثلاً اگر بازیکن شماره ۵ به جای بازیکن شماره ۸ وارد زمین شد، در تعویض بعدی حتماً ۸ باید به جای ۵ وارد زمین شود (یک رفت و یک برگشت).
▪ شماره بازیکنان:از ۱ الی ۱۵ (البته در مسابقات جوانان شماره بالاتر اشکال ندارد).
▪ طریقه زدن توپ (سرویس):سرویس از پشت خط عرضی و با سوت داور زده میشود و باید توپ از دست جدا شود.
▪ پهنای خطوط:پهنای خطوط زمین والیبال ۵ سانتی متر میباشد.
▪ اخطار:برای اخطار داور کارت زرد به بازیکن نشان میدهد و یک امتیاز هم به تیم مقابل تعلق میگیرد و اگر سرویس هم داشته باشند به تیم مقابل واگذار میشود.
▪ اخراج و جریمه آن:داور کارت قرمز نشان میدهد و بازیکن یک ست اخراج میشود؛ و تیمی که اخراجی داشته، یک امتیاز از دست میدهد و بازیکن اخراج شده باید روی صندلی پشت نیمکت ذخیرهها بنشیند.
▪ ارتفاع تور تا زمین:برای بزرگسالان در بخش مردان ۴۳/۲ متر و در بخش زنان ۲۴/۲ متر میباشد.
▪ بازی مساوی:نتیجه تساوی برای مسابقه والیبال وجود ندارد و اگر امتیاز هر دو تیم در یک ست ۲۴ یا ۱۴ شود، بازی ادامه خواهد داشت تا اینکه یک تیم با اختلاف ۲ امتیاز برنده شود.
▪ لیبرو:لیبرو بازیکنی است که رنگ پیراهنش با بقیه هم تیمی هایش متفاوت است و فقط میتواند توپ را جمع کند و پاس بدهد، اما حق سرویس و آبشار را ندارد و تعویضش در ورقه نوشته نمیشود و وقتی در منطقه ۵ قرار داشت، موقع چرخش بیرون میرود و با بازیکنان مناطق ۱-۶-۵ میتواند تعویض شود.
▪ ابعاد تور:تور والیبال ۵/۹ متر طول و یک متر عرض دارد و ابعاد سوراخ تور ۱x۱ سانتی متر میباشد و همچنین طرفین تور ۲۵ سانتی متر خارج از خط میباشد.
مقررات و قوانین ورزش والیبال
وسایل مورد نیاز ورزش والیبال:
لباس:
لباس والیبال، بلوز آستین کوتاه یا بدون آستین به همراه شورت ورزشی است. میزان بلندی بلوز و شورت بسته به سلیقهی شرکت تولید کنندهی آن متفاوت است. البته، دختران ایرانی با شلوار، بلوز آستین بلند و مقنعه در مسابقات شرکت میکنند. با توجه به جدا بودن محل بازی تیمها از یکدیگر، هر تیم میتواند رنگ دلخواه خود را انتخاب کند؛ حتی رنگ مشابه با تیم حریف. فقط رنگ بلوز لیبرو باید با لباس هم تیمی هایش متفاوت باشد.
توپ والیبال:
توپ والیبال از چرم مصنوعی ساخته میشود. وزن توپ والیبال ۲۸۰ گرم است. فشار هوای داخل توپ باید ۳ / ۰ کیلوگرم بر سانتی متر باشد.
زمین و تور والیبال:
زمین والیبال در هر دو بخش مردان و زنان ۱۸ متر طول و ۹ متر عرض دارد. تور در وسط این زمین قرار میگیرد و دو تیم را از هم جدا میکند. ارتفاع تور برای مردان ۴۳ / ۲ و برای زنان ۲۴ / ۲ متر است.
وسایلی که برای ورزش والیبال مورد نیاز است
مناطق زمین والیبال:
– منطقه ۲:قسمت زیر تور طرف راست زمین.
– منطقه ۱:پشت منطقه ۲ قسمت عقب زمین.
– منطقه ۳:قسمت زیر تور وسط زمین.
– منطقه ۶:پشت منطقه ۳ زمین.
– منطقه ۴:قسمت زیر تور طرف چپ.
– منطقه ۵:پشت منطقه ۴ در قسمت عقب زمین.
داورها و مسئولین والیبال
هر مسابقه دارای یک داور میباشد که در بالای تور ایستاده و ناظر بر اجرای مسابقه است.
سرداور روبروی داور نشسته و در امر قضاوت به او کمک میکند.
دو نفر در کنار خطوط قرار میگیرند.
مانند سایر رشتههای ورزشی مسئول ثبت امتیازات نیز حضور دارد.
داور مسابقات والیبال
حرکت توپ در هوا (والی)
پاس بالای سر، یکی از مشخصترین عملیات والیبال است.
هرگز نباید به توپ مشت زد، بلکه باید آن را با دو دست پاس داد. پاس دادن از عقب نیز نشان دهنده همین عمل است.
پاس دادن، ست زدن و فرستادن توپهای بلند از بالای تور صورت میگیرد.
حرکت توپ در هوا در پرتاب آرام توپ از بالای تور اجرا میشود.
اگر قبل از تماس با توپ دستها دور شوند، توپ به وسط پیشانی برخورد خواهد کرد.
همیشه باید به توپ نگاه کرد. ابتدا پاها را حرکت داده، آنها را خم کرده و بدن را در زیر توپ قرار داد. به منظور حفظ تعادل و توازن یکی از پاها را به آرامی در جلوی پای دیگر قرار داده، زانوها را خم کرده و سپس باید تمام بدن را راست کردبه عنوان یک قانون کلی شستها را در حالت اشاره به طرف عقب و بینی نگهدارید. بازوها را راحت قرار داده و تا آن جایی که امکان دارد حرکات را بسیار ساده انجام داد. شصت و دو انگشت اول به این عمل قدرت بخشیده و بقیه انگشتان به آن جهت میدهند.
بهترین و معمولترین مرحله والیبال (حرکت توپ در هوا) میباشد. برخی معتقدند که برای شروع تمرینات میتوان از بادکنک استفاده کرد. تمرین پرتاب توپ پس از پرش برای گرفتن آن بسیار موثر است و مفید. البته همیشه پس از رسیدن توپ به نقطه اوج این عمل را انجام دهید.
خطاهای والیبال
خطاهای عمده عبارت اند از:
۱- بازیکن تیم از خط افقی زیر تور بگذرد و زمین و یا یکی از بازیکنان حریف را لمس کند.
۲- بازیکن تیم مانع بازی یکی از بازیکنان تیم حریف شود.
۳- بازیکنان یک تیم در جای خودشان قرار نگرفته باشند.
۴- بازیکنان یک تیم بیش از سه بار توپ را لمس کنند.
۵- بازیکنان تیم دوبار پی در پی توپ را لمس کنند.
۶- بازیکن از بالای زمین حریف به توپ ضربه بزند.
۷- توپ بیرون از خطهای مرزی به زمین بخورد.
۸- توپ به زمین اصابت کند.
حرکاتی که در ورزش والیبال خطا است
تغییرات مقررات بازی والیبال:
۱۹۱۷:امتیازهای هر گیم از ۲۱ به ۱۵ تغییر کرد.
۱۹۲۰:تعداد ضربات برای هر طرف به ۳ محدود شد.
۱۹۲۲:نخستین دوره رسمی مسابقات در بروکلین با حضور ۲۷ تیم از ایالت امریکا برگزار شد.
۱۹۳۰:نخستین بازی والیبال ساحلی دو نفره انجام شد.
۱۹۴۷:فدراسیون بین المللی والیبال بنام Federation Internationale De Volley-Ball با اختصار FIVB تشکیل شد.
۱۹۴۸:نخستین دوره مسابقات رسمی والیبال ساحلی انجام شد.
۱۹۴۹:نخستین دوره مسابقات جهانی والیبال در شهر پراگ چک اسلواکی برگزار شد.
۱۹۶۴:والیبال برای نخستین بار به جمع بازیهای المپیک در ژاپن پیوست.
۱۹۸۷:FIVB والیبال ساحلی را نیز به مجموعه مسابقات جهانی ورزشهای گوناگون افزودند.
۱۹۹۶:والیبال ساحلی دو نفره نیز به عنوان ورزش رسمی المپیک شناخته شد.
تغییراتی که در ورزش والیبال صورت گرفته است
اصطلاحات تخصصی والیبال:
دیپ:
در اصطلاح والیبال به معنای «جا خالی» (انداختن توپ به شکل آرام و با نوک انگشتان به پشت مدافعان روی تور) است.
پایپ در ورزش والیبال:
آبشاری که از منطقهی ۶ و پشت خط یک سوم زده میشود.
خط یک سوم:
در زمین والیبال دو خط یک سوم وجود دارد که زمین را به سه قسمت مساوی تقسیم میکند.
ضربه زدن در والیبال:
مهمترین ضرباتی که در والیبال زده میشود عبارت اند از:آبشار، ساعد و سرویس.
آبشار در والیبال:
آبشار به ضربهای گفته میشود که مهاجم در جریان بازی با کمک گرفتن از چهار انگشت به هم چسبیدهی یک دست، به توپ میزند و آن را با قدرت به سمت زمین حریف میکوبد. برای زدن آبشار، بازیکن به هوا میپرد و یک دست خود را به صورت کشیده به سمت توپ میبرد و به آن ضربه میزند. در این حالت، دست به صورت عمودی است و انگشتان در بالاترین حالت ممکن قرار دارند.
ساعد در والیبال:
برای ساعد زدن، مدافع باید به حالت نیمه نشسته یا نیمه ایستاده قرار گیرد، دو دست را در کنار هم قرار دهد و مشت کند؛ به شکلی که دو انگشت شست وی بدون خم شدن در کنار هم قرار بگیرند. آنگاه با مچ دست یا ساعد خود به توپ ضربه بزند. معمولا از «ساعد» برای دفاع در برابر ضربهی محکمی که از روی تور عبور میکند و در حال خوابیدن روی زمین است، استفاده میکنند. در ساعد زدن مسئلهی مهم این است که توپ نباید دو بار به دست مدافع برخورد کند.
سرویس در ورزش والیبال:
هر مسابقهی والیبال با ضربهی سرویس آغاز میشود. برای سرویس زدن، یک بازیکن به پشت زمین تیم خود میرود. توپ را به هوا میاندازد و در حالی که دستانش در حالت کشیده و به موازات شانه است، با کف دست به آن ضربه میزند.
زنندهی سرویس میتواند سرویس خود را به صورت ساده بزند؛ یعنی موقع ضربه زدن به توپ از زمین جدا نشود، اما اگر در این هنگام، خود نیز بالا بپرد و به شکلی آرام به توپ ضربه بزند، سرویس را «سرویس تنیسی» مینامند.
در «سرویس پرشی»، که نوع مرسوم سرویس زدن است، بازیکن توپ را در مقابل خود، جلوتر از محلی که ایستاده است، میاندازد. آنگاه به سمت جلو میپرد و مثل آبشار با تمام قدرت به توپ ضربه میزند.
سرویس زدن در ورزش والیبال
اثرات مفید ورزش والیبال بر بدن انسان
• افزایش حداکثر جذب اکسیژن در بدن.
• افزایش کارآیی قلب از طریق حجم خون پمپ شده در یک ضربان.
• کاهش تعداد ضربان قلب و کاهش فشار خون.
• کاهش عوارض و احتمال مرگ و میر ناشی از نارساییهای قلبی.
• کاهش مقاومت عروقی برای عبور دادن جریان خون.
• افزایش جریان خون منطقهای و نقل و انتقال اکسیژن به بافتها.
• افزایش توانایی بدن در مصرف اسیدهای چرب آزاد به عنوان سوبسترا در هنگام فعالیت.
• افزایش تولید لیپوپروتئینهای سنگین (hdl) که برای بدن مفید هستند.
• افزایش و بهبود تحمل بدن در هنگام تمرین.
• کاهش و یا از بین بردن چاقی و افزایش قدرت عضلانی.
• افزایش تولید اندروفینها که مخدرهای درونی هستند.
• افزایش تولید عرق به هنگام فعالیت که در نتیجه تحمل بدن در برابر گرما بالا میرود.
• جلوگیری از استئوپروز یا پوکی استخوان در صورت انجام تمرینات تحمل وزن.
• افزایش تحمل گلوکز در بدن.
• افزایش تحمل کار بدنی و کاهش تنگی نفس در بیماران مبتلا به انسداد مزمن ریه.
محدودیت سنی والیبال:
سنین ۱۲ _۱۰ سالگی:سطح شعور و فهم و توانایی یادگیری، تعادلی حرکتی کودک افزایش مییابد و میتواند حرکتهای پیچیده و تکنیک و تاکنیک را یاد بگیرد و در ورزشهای سازمان یافته و برخوردی شرکت کند.
تاثیرات مفید والیبال برای سلامتی بدن
کالری مصرفی در هر ساعت:
نوع فعالیت ۷۳ کیلوگرم ۹۱ کیلوگرم ۱۰۹ کیلوگرم
والیبال ۲۹۲، ۳۶۴، ۴۳۶
بهترین والیبالیست حال حاضر دنیا
۱ - زایتسف (ایتالیا)
۲ - موزرسکی (روسیه)
۳ - اندرسون (آمریکا)
۴ - معروف (ایران)
بهترین والیبالیست های جهان
منبع: نمناک