پدر یارانه ایران کیست؟

 اختصاصی «تابناک باتو»؛ دکتر محمد حسن قدیری ابیانه، از فعالان سیاسی شناخته شده کشور در قبل و بعد از انقلاب اسلامی و همچنین سفیر ایران در کشورهای «مکزیک»،«اسپانیا»، «بِلیز»، «گواتمالا» و « استرالیا» در دوره های مختلف و همچنین رایزن مطبوعاتی و سخنگوی سفارت ایران در «ایتالیا» بوده است. ایشان به تازگی اسناد مَحرمانه ای را به طور شخصی آشکار نموده اند که نشانگر این نکته است که طرح «هدفمند سازی یارانه ها» به پیشنهاد و کوشش وی برای اولین بار در کشور رقم خورده و اجرایی شده است.

به همین مناسبت خبرنگار «تابناک باتو»؛ گفت و گویی در این زمینه با قدیری ابیانه ترتیب داده که در این فرصت تقدیم می شود.


* بر پایه اسناد محرمانه ای که به تازگی از ناحیه شما منتشر شده است، معلوم می شود، ایده اولیه «هدفمند سازی یارانه ها» و تلاش در زمینه تحقق آن در دولت های پیشین، توسط شما مطرح شده است. چه طور این ایده در ذهن شما شکل گرفت و اساس و مبناهای علمی آن چه بود؟

ـ برای اولین بار از مرحوم «هاشمی رفسنجانی» در خطبه نماز جمعه در اوایل سال 1373 شنیدم که «یارانه» ناشی از ارزان فروشی رقم اقلام نفتی و سوخت های فسیلی حدود 20 هزار میلیارد ریال است و مردم متوجه بزرگی این رقم نیستند.آ ن زمان از کلمه «سوبسید» استفاده می شد و واژه «یارانه» هنوز اِبداع نشده بود.

تلاش کردم به بزرگی عدد 20 هزار میلیارد بپردازم. محاسباتم مرا به تعجب واداشت مثلا به نرخ آن زمان می شد دور کره زمین جاده ساخت؛ با فرض این که همه مسیر تپه ماهور باشد. یا با یک سال و نیم یارانه سوخت می توان به اندازه تمام خانه های تهران، خانه ساخت بدون احتساب قیمت زمین و عوارض شهرداری. این محاسبات مسیر زندگی مرا تغییر داد.

نامه ای نوشتم به مرحوم هاشمی رفسنجانی و محاسبات خود را مطرح کردم. چند روز بعد مرا به دفتر ریاست جمهوری دعوت کردند و ضمن ابلاغ قدردانی رئیس جمهور خواستند که خودم آن مطالب را منتشر کنم. در دو شماره روزنامه اطلاعات چاپ و گزارش کار برای ایشان فرستاده شد.

پس از آن حکم مشاور رئیس دفتر و رئیس کل روابط عمومی ریاست جمهوری و با فاصله کمی حکم معاونت ارتباطات و تبلیغات دفتر ریاست جمهوری را برایم صادر کردند. از آن زمان تا کنون بیش از هر کس دیگر در زمینه «هدفمند سازی یارانه ها» به نوشتن، سخنرانی و مصاحبه پرداخته ام.

مرحوم هاشمی رفسنجانی طرفدار سرسخت هدفمندی یارانه ها بود ولی مجلس و افکار عمومی مخالفت می کرد لذا نتوانست آن را به عمل درآورد.

* موضع «آقای خاتمی» رئیس جمهور وقت، در خصوص «هدفمند سازی یارانه ها» چه بود؟

ـ بعد از استقرار «خاتمی» مدت کوتاهی در سمت خود ماندم تا اینکه آقای «ابطحی» به عنوان رئیس دفتر رئیس جمهور منصوب شد و دیگری را جانشین من نمود. در مراسم خداحافظی به خاتمی موضوع یارانه ها را مطرح کردم و گفتم اگر این کار را نکند 4 یا 8 سال بعد باید کشور را فقیرتر تحویل دولت بعدی بدهد. او گفت نوشته های مرا قبول دارد و به همین دلیل هم در انتخابات شعار اقتصادی نداده و در این مسیر سفارش خواهد کرد تا از بنده استفاده کنند. این استقبال او موجب شد که نامه ای سِری در رابطه با یارانه ها خطاب به او تنظیم کنم. اما او اقدام قابل توجهی در این ارتباط نکرد و در پایان دوره ریاست جمهوری در مصاحبه ای گفت: متأسف است که این کار را نکرده است.

* چه طور شد که بالاخره «آقای احمدی نژاد» این طرح اقتصادی شما را در دولتشان اجرایی و پیاده کردند؟

ـ «احمدی نژاد» در تبلیغات انتخاباتی خود ضد هدفمندسازی یارانه ها صحبت کرد. مثلا گفت که حقوق ها ریال است، یارانه ها را دلاری محاسبه می کنند.
سال 1386 به عنوان سفیر ایران در «مکزیک» تعیین شدم و طبق معمول قبل از عزیمت با رئیس جمهور دیدار کردم. همان طرح و گزارشی را که به خاتمی داده بودم، آمارش را به روز کرده و تحویل دادم و قول داد آن را مطالعه کند. شنیدم که در حاشیه نامه من خطاب به مسئولان ذی ربط نوشته بود: «هر چند بعید است این آمار صحت داشته باشد، اما نظر دهند!»

مثلا نوشته بودم اگر از زمان «حضرت مسیح» (ع) تا کنون سالی یک تُن «طلا» کنار بگذارند. این مقدار کلا کمتر از یک سال یارانه سوخت است. پاسخ مقامات در مورد آمارها،تایید آن بود و از این جا بود که هدفمندسازی یارانه ها در دولت احمدی نژاد کلید خورد و به مهم ترین عملکرد دولت او تبدیل شد.
در همان دیدار به احمدی نژاد گفتم آن قدر برای این طرح، اهمیت قائلم که حاضرم مکزیک نروم و در این طرح به او کمک کنم.

* اگر «طرح هدفمند سازی یارانه ها» کل در کشور اجرایی نمی شد، در جامعه چه پیامدها و تبعاتی در پی داشت؟ آیا واقعا جامعه فقیر تر از الان می شد؟

ـ بله وضع قطعا بدتر می شد. ارزان فروشی سوخت باعث برداشت بیشتر ثروتمندان از بیت المال به نسبت فقیرترهاست و این عادلانه و عاقلانه نیست. معتقدم نه تنها مُرفهان نباید سهم بیشتری از فقرا از بیت المال برداشت کنند، بلکه عکس آن باید رخ دهد تا فقرا از این وضعیت درآیند. امیدوارم تا زنده ام این تحول مهم و اساسی را شاهد باشم.

* نقاط قوت و ضعف دولت آقای احمدی نژاد در قبال مساله «یارانه ها» چه بود؟

ـ هر چند مرحله نخست هدفمند سازی با اشکالات و تفاوت هایی با طرح ارائه شده بنده انجام شد، در جمع اقدامی بسیار مثبت بود. قبل از مرحله اول هدفمند سازی سهم 10 درصد از جمعیت ایران که از همه مرفه تر بودند از یارانه پنهان سوخت 40 برابر 10 درصد از فقیرترین ها بود، لیکن بعد از مرحله اول به 30 برابر تقلیل یافت.

* رویکرد دولت دهم و یازدهم (آقای روحانی) را در قبال «یارانه نقدی» در این بازه پنج ساله که در آن قرار گرفته ایم، چه طور ارزیابی می کنید؟ و چرا دولتمردان، شب پرداختِ یارانه نقدی توسط دولتِ آقای روحانی را «شبِ عزای دولت» اعلام کردند؟

در زمان آقای احمدی نژاد هم برای پرداخت یارانه 45500 تومانی ماهانه 1000میلیارد تومان کسری داشتیم. در این دولت نیز هر ماه باید پولی را به حساب مردم بریزند که وجود ندارد. یادمان نرود که میزان بدهی دولت به ازای هر یک از جمعیت 80 میلیون نفری ایران حدود 10 میلیون تومان است. این در حالی است که روزانه 2300000 بشکه نفت صادر می کنیم، یعنی به ازای هر ایرانی ماهانه کمتر از یک بشکه. البته یارانه نقدی از محل صادرات نفت نیست بلکه از محل افزایش توزیع فرآورده های نفتی در داخل است.

* اگر نکته خاصی در خصوص یارانه ها مَد نظر دارید و یاد آوری آن را ضروری می دانید، در پایان بفرمایید.

وقتی صحبت از واقعی شدن قیمت سوخت می کنیم که در حقیقت گران شدن آن است، بیشتر بر این باورند، در صورت افزایش قیمت سوخت همه اقلام گران شده و فقرا زیر دست و پا له می شوند که اگر سکه یک رو داشت درست بود؛ اما سکه دو رو دارد و روی دوم سکه هزینه کردن این وجوه در جهت مصالح مردم و کشور و فقر زدایی است. به هر چیز یارانه بدهیم، آن جا رشد می کند. ما یارانه را به مصرف سوخت می دهیم حال آن که باید در مسیر آبادانی، عمران، تولید، اشتغال و فقرزدایی هزینه کنیم.

سید مرتضی میرسراجی