به گزارش «تابناک باتو»؛ بی گمان شما هم در اولین برخوردتان با کلمه ی اقتصاد رفتاری، این پرسش به ذهنتان راه می یابد که چه رابطه ای بین اقتصاد و رفتار وجود دارد؟
شاید به این اندیشیده باشید که این دو علم اشتراک زیادی با یکدیگر ندارند. در این مدت که به پژوهش علم اقتصاد رفتاری مشغول بودیم، همواره برای توضیح این علم برای دیگران به همین نوع پرسش ها برخورد کردیم و به هنگام پاسخ گویی روش های مختلفی را امتحان و بهترین آنها را برای شما آماده کرده ایم.
اقتصاد رفتاري چيست؟
هنگامی که در سال 2008 بحران مالی آمریکا به اوج خود رسید و دولت این کشور تعطیل شد، بحثی به وجود آمد مبنی بر اینکه چرا با وجود محاسبات، نمودارها و پیش بینی های دقیق اقتصاددانها، وضعیت اقتصادی به چنین حالت بحرانی رسیده است؟
اقتصاددان های رفتاری که سال ها بر این عقیده بودند، اقتصاد بیش از حد به ریاضیات، اعداد و نمودارها گره زده شده و پیش فرض اولیه ی آن مبنی بر منطقی تصمیم گرفتن مردم کاملا غلط است، پس از این واقعه مورد توجه قرار گرفتند. کانمن و سایر اندیشمندان حوزه اقتصاد رفتاری معتقدند که اقتصاد یعنی «مطالعه ی رفتار اقتصادی انسان».
آن ها بر این باور بودند که ما بیش از حد بر اقتصاد و کمتر بر انسان تأکید می کنیم و باورشان این بود که دیدگاه شکسپیر در مورد انسان «انسان عجب اثر هنرى است! چقدر خاص در انديشه ، چقدر بى نهايت در تفكر، چقدر ستايش آميز در فرم و حركت. در عمل همانند يك فرشته!» ایراداتی دارد و آن انسان بسیار عاقل با ذهنی حسابگر وجود خارجی نداشته و افسانه ای بیش نبوده است.
آدمی همواره خود را اشرف مخلوقات می دانسته و در این که می تواند همه ی کارها را به بهترین نحو انجام دهد، شکی نداشته است.
حال چطور است از زاویه ی دیگری به این مسأله نگاه کنیم! اگر انسان ها بالاترین قدرت تصمیم گیری را دارند، دلیل شکست پروژه های بزرگ چیست؟ دلیل تعطیلی دولت آمریکا از در سال 2008 چه می تواند باشد؟ پاسخ این پرسش ها این است: در این مسأله که انسان اشرف مخلوفات است، شکی نیست و قطعا هوشمندتر از مغز انسان در جهان طبیعت یافت نمی شود؛ اما همین ذهن من و شما که 24 ساعت مشغول کار است هم دچار خطا می شود.
بخش بد این مسأله آن است که خطاهای ذهنی ما بسیار راحت تر از آنچه فکرش را بکنید، رخ می دهند و در یک چشم به هم زدن ذهن شما تصمیمی اشتباه می گیرد.
سال هاست محققان در پی یافتن راهکاری برای این مسأله و گرایش به سمت ایده آل هستند. از علم هایی که در حال بررسی نواقص ذهن و به دنبال آن تصمیمات اشتباه است، می توان علم اقتصاد رفتاری را نام برد. این علم بر این باور است که انسان ها آن طور که در علم اقتصاد کلاسیک پیش بینی شده اند، تصمیم نمی گیرند و تصمیمات آنها برگرفته از مسائل بسیاری است که بعضا منجر به اشتباه هم می شود؛ بر خلاف اقتصاد سنتی که عقیده دارد پایه در انتخاب های مردم عقل و منطق است، وی بر این باور است که مسائلی از جمله عواطف، گرایش های ذهنی، باگ های فکری، خود تجربه کننده و خود به یادآورنده هر شخص در تصمیم گیری مؤثرند.
اقتصاد رفتاری جزو علوم شناختی است. علوم شناختی، مباحث گوناگونی را بررسی می کند؛ از جنگ و جرم شناسی تا صرفه جویی در انرژی را می توان با استفاده از راه حل های علوم شناختی مورد بحث قرار داد.
اقتصاد رفتاری رشته ای است که با روش علمی در فضای روان شناختی فاکتورهای مربوط به احساسات و اجتماع را در تحلیل فهم بازارها و عوامل اقتصادی به کار می گیرد.
در نهایت این علم به ما می گوید که نه تنها ما همه روزه اشتباه می کنیم بلکه همواره در حال تکرار آن اشتباهات هستیم. رفتارهای گمراه کننده ی ما نه تصادفی اند و نه بی مفهوم، آنها اسلوب مندند و قابل پیش بینی. ما با کمک اقتصاد رفتاری می توانیم نابخردی های ذهن خود را بهتر بشناسیم.
