به گزارش «تابناک باتو»؛ در این بخش عجیب ترین موجوداتی که روی کره زمین زندگی می کنند، به شما معرفی می کنیم؛ جاندارانی که تا کنون چیزی از آنها نشنیده اید و یا اطلاعات بسیار کمی از آنها دارید. در این پست با بررسی جانوری شبیه به جوجه تیغی به اسم اکیدنا با ما همراه باشید.
به جز شباهت ظاهری اش با خارپشت ها، هیچ توصیف صحیح دیگری نمی توان برای این گروه نامتجانس از پستانداران متصور شد. این نوع از حیوانات دارای چهار گونه هستند که یک گونه از آنها در استرالیا به جوجه تیغی بی دندان یا پوزه کوتاه شهرت دارد اما در گینه ی نو سه گونه از انواع دیگر آن که دارای پوزه های بلندتری هستند شناسایی شده اند که البته تاکنون مطالعات اندکی در مورد آن انجام گرفته است. در این مقاله می خواهیم اطلاعات بیشتری از این جانداران عجیب برایتان بازگو کنیم. گونه ای بسیار عجیب و در حین حال مرموز.
این نوع از حیوانات بیشتر فعالیتشان در تاریکی شب ها است. همانند خزندگان، تخم گذار بوده و همانند کوسه ها قادر به شناسایی میدان های الکتریکی هستند، همچنین دارای پوزه ای شبیه به مورچه خوار و خارهایی مثل جوجه تیغی هستند. جالب است بدانید گونه نر این حیوانات دارای چهار آلت جنسی است.
موجودی که هم خزنده است هم پستاندار
بد نیست در این بخش به اجداد باستانی پستانداران، به نام سیناپسیدها هم اشاره ای داشته باشیم. آنها از نظر ظاهری شبیه خزندگان امروزی بودند اما ویژگی های زیادی از پستانداران را هم شامل می شدند . سیناپسید ها در اصل منجر به بروز سه گروه از پستانداران شده اند: پستانداران تخم گذار که تنها شامل پلاتیپوس و جوجه تیغی استرالیایی ( بدون دندان) می شود؛ پستانداران جفتی (وابسته به جفت) نظیر انسان و در نهایت جانوران کیسه دار.
پستانداران تخم گذار منتج از اجداد اولیه پستانداران هستند و حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش پا به عرصه وجود گذاشته اند که امروزه تنها برخی از ویژگی های خزندگی نیاکان خود را حفظ کرده اند. احتمالا اصلی ترین ویژگی مربوط به خزندگی در این جاندار، به پوزه بلند اکیدنا مربوط می شود که باعث شباهت آن به موجودی بی عقل که مانند جارو برقی همه چیز را می بلعد شده است. به گفته کریستوفر هلگن که جانورشناسی در اسمیتسونیان است ” پاهای پهن آن همانند پاهای مارمولک بالا و پایین می رود”. در حالیکه اکثر پستاندارانی که ما می شناسیم، نظیر انسان، سگ، اسب و یا کانگورو، پاها درست در زیر بدن و تکیه گاه آن هستند و به دلیل این وضعیت جسمانی، می توان آن را در زمره خزندگان قرار داد.
اما چیزی که این حیوان را به طورکامل از خزندگان متمایز می کند، مربوط به آلت تناسلی وی است. می توان گفت آلت اکیدنا به مراتب جالب تر از آلت خزندگان است، بخصوص اینکه آلت آن دارای چهار سر است. در حالی که خزندگان دارای آلت دوگانه هستند. البته اکیدنای ماده تنها دارای یک واژن است. دلیل این ناهمخوانی چه می تواند باشد ؟ به نظر می رسد موجود نر ابتدا از دو آلت خود برای لقاح با موجود ماده استفاده می کند و سپس دو آلت دیگر مجددا برای انجام عمل لقاح به کار می روند. دیگر ویژگی اکیدنای نوک دار، تخم گذار بودن آن است که باعث شباهت وی با سایر خزندگان می شود. جالب اینکه اگرچه ماده این حیوان کیسه دار است، اما تفاوتی مشهود با سایر کیسه داران دارد: کیسه آن همیشگی نیست! بنابراین آنچه عجیب به نظر می رسد این است که پوست شکم وی به صورت موقتی نوعی کیسه تشکیل می دهد تا نوزاد یا نوزادان وقتی از تخم خارج می شوند، در آن جای بگیرند. گونه جوان این نوع حیوان فاقد پستان هایی برای شیر دادن است، اما در عوض شیر آنها از غده هایی که درست روی پوست مادر قرار گرفته اند، ترشح می شود.
اما دلیل اینکه پلاتیپوس و اکیدنا با اینکه اکثر پستانداران، زنده زا هستند، اقدام به تخم گذاری می کنند ، چه می تواند باشد؟با توجه به نظریه تکامل در تبیین این نکته می توان گفت استراتژی های مختلف باعث انطباق حیوان با شرایط شده است، هرچند ممکن است این انطباق مضحک به نظر برسد. پستانداران جفتی و کیسه دار قادر به زنده زایی هستند، در حالیکه پستانداران تخم گذار همانند نیاکان خود تخم گذار هستند. به خاطر داشته باشید آفرینش چنین موجودی بر روی کره زمین تنها یک هدف داشته است : تولید مثل.
اکنون هزاران و شاید میلیون ها سال از گذشت تکامل، شاهد گونه اکیدنا هستیم. موجودی با زندگی جنسی عجیب، اما همچنان زنده و در حال فعالیت!
شکارچی و شکار
اکیدنای نوک دار تا آخرین نفس قادر به دنبال کردن کرم خاکی، هزارپا و سایر موجودات بی مهره ای که بر روی خاک گینه نو زندگی می کنند، است. همانند پلاتیپوس به واسطه پوزه بلند خود قادر به ردیابی سیگنال های الکتریکی است که از طعمه موجود در آب ساطع می شوند. اکیدنای نوک دار با پوزه خود با ردیابی سیگنال های الکتریکی در تاریکی دنبال غذا می گردد (اکیدنای دارای نوک کوتاه از حشراتی چون مورچه تغذیه می کند، بنابراین نیازی به چنین پوزه ی درازی ندارد). نکته جالب توجه اینجاست که اکیدنا فاقد دندان است. در مقابل، از زبان خود که دارای تعداد بیشماری برآمدگی های تیغ مانند است برای خرد کردن طعمه استفاده می کند. همچنین سقف دهان وی نیز دارای برآمدگی های تیغ مانندی است.
از طرف دیگر اکیدنا از منظری دیگر مشابه با پلاتیپوس ها، سازگاری یافته است. ” پلاتیپوس ها معروف به زهر آلودگی هستند و در قسمت پای عقبی دارای نوعی برآمدگی متصل به غدد زهر ساز هستند که درست زیر زانو قرار گرفته است.” اکیدنای نوک دار نیز دارای ساختار بدنی مشابهی است و بسیاری از مردم معتقدند آنها سمّی نیستند، اما مطالعات نشان داده است آنها در زمان های مشخصی از سال سمّی (زهردار) هستند.
در ارتباط با پلاتیپوس، این پدیده را می توان نوعی سازگاری دفاعی تلقی کرد. هلگن در حین انجام مطالعه میدانی خود در گینه نو وقتی مشاهده کرد یک اکیدنای نوک دار قصد مبارزه دارد، متوجه زهردار بودن این جاندار شد و گفت ” وی می خواست برای خود گودالی حفر کرده و فرار کند اما وقتی من آن را بلند کردم، بدن خود را خمیده کرد. به نظر می رسید میخواهد مرا نیش بزند”. متاسفانه این ابزار دفاعی، همراه با برآمدگی های خود، قادر به محافظت از اکیدنای دارای نوک بلند در برابر انسان ها نیست.
همانند زندگی سایر گونه های حیوانی که در معرض خطر است، سه گونه مربوط به اکیدنای دارای نوک یا پوزه بلند دارای تمایزی نه چندان خوشایند است و آن اینکه طعمه ای لذیذ برای انسان ها است. همچنین درست مانند سایر گونه های حیات وحش، خانواده اکیدنا نیز با توجه به رشد فزاینده جوامع شهری، در حال کم جمعیت شدن است. این امر می تواند نوعی فاجعه برای این گونه حیوانی باشد. به اعتقاد هلگن :” کافیست پای صحبت افرادی که دارای همزیستی با این حیوانات هستند بنشینید تا متوجه شوید چه بسیار پیرمردانی که در دهه ۵۰، ۶۰ و حتی ۷۰ از زندگیشان این حیوانات را شکار کرده اند. ” بخشی از این مسئله نیز به سگ ها مربوط می شود. اگرچه یک شکارچی به مدت های طولانی به جستجوی حیوانات شب خیز می پردازد، اما سگ ها چنین نیستند. اگر برای شکار همراه خود یک سگ داشته باشید، می تواند کل منطقه را از نظر اکیدنای نوک دار پاکسازی کند و این یعنی سگ ها به راحتی این جانداران را پیدا خواهند کرد!
این پدیده مانع از انجام پژوهش های مرتبط می شود و مطابق با همین موضوع، اکیدناها همچنان موجوداتی پر رمز و راز به نظر می رسند. با نظر به پژوهش های باارزش هلگن و دیگران، شاهد روند رو به رشد اطلاعات در این زمینه هستیم که ممکن است برای حفظ این گونه حیوانی که یکی از باستانی ترین پستانداران موجود بر کره خاکی محسوب می شود و جلوگیری از انقراض آن چندان دیر نشده باشد.
یک پزشک
لطفا در این مباحث از کارشناسان زیست شناس مشورت بخواهید. در مقایسه خزندگان و پستانداران مهمترین تفاوتها خونگرم و یا خونسرد بودن است. این مقایسه میتوانست مطلب مذکور را پربارتر کند.