سازمان گمرك جمهوري اسلامي ايران به عنوان يكي از نهادهاي اقتصادي فعال در نظام اقتصادي كشور به طور طبيعي از مشكلات موجود تاثيرپذير بوده و مشكلاتي نيز در حيطه‌هاي عملياتي مختلف دارد.
يكي از مشكلاتي که در اين سازمان وجود داشته و همچنان به چشم مي‌خورد، عدم شفافيت در مبادلات تجاري و سوءاستفاده‌هاي مختلفي است كه از قوانين حاكم بر اين سازمان مي‌شود. اما امروزه ايجاد شفافيت در فرایند ترانزيت و امكان تبادل الكترونيكي اطلاعات بين سازمان‌ها و ارگان‌هاي مرتبط با ترانزيت از آثار مثبت سامانه جامع امور گمركي است.
به هر حال افزايش شفافيت گمركي يكي از راه‌هاي جلوگيري از تخلفات گوناگون و بهبود وضعيت صادارت و واردات است. علاوه بر اين دو، در صورت شفاف‌سازي امور گمركي مصرف‌كنندگان نهايي نيز متناسب با قدرت خريدشان مي‌توانند نياز‌هاي خود را برطرف كنند.
ماجراي عجيب و غريب واردات 700 پورشه
عدم شفافيت گمركي در چند سال اخير تخلفات گوناگوني را به وجود آورده است. آمارها نشان مي‌دهد خانمي به اسم «مريم دوسر دهليز» كه در روستاي حسن آباد زندگي مي‌كند و سرمايه زندگي‌اش كمتر از 100 هزار تومان بوده با 256 فقره اظهارنامه بيش از 700 خودرو سواري پورشه به كشور وارد كرده است.
در يكي ديگر از گزارش‌ها مشخص شده 60 بازرگان كه تاكنون هيچ‌گونه اظهارنامه مالياتي نداشته‌اند، حداقل بيش از 30 نفر آنها كالاهايي به ارزش بيش از 100 ميليون دلار وارد كرده‌اند كه اين نشان از خلا در بخشي از فرایندهاي گمركي به دليل نبود اطلاعات شفاف و درست از كشور مبدا و تطبيق آن با اظهارنامه‌هاي افراد در گمرك است.
اين گزارش‌هايي است كه مديركل فناوري اطلاعات و ارتباطات گمرك از آن خبر داد. علي بعيدي، در نشستي خبري با تشريح دستاوردهاي گمرك ايران طي چند سال اخير در زمينه الكترونيكي كردن فرایندهاي گمركي و كاهش فساد و جعل اسناد گفت: جزو معدود كشورهايي هستيم كه مانيفست كالا از كشور مبدا را در گمرك داريم. يكي از ويژگي‌هاي مانيفست و اهداف آن كنترل نامحسوس و مدرن و اثربخش در كنار سرعت بوده تا جايي كه مسافران احساس كنند هيچ كنترلي وجود نداشته، اما اين كنترل‌ها در عمل به شكل جدي و نامحسوس وجود دارد.
او ادامه داد: در بخش كالا زماني كه واردات به بنادر مي‌آمد، اطلاعات دقيقي از كالا وجود نداشت و گمرك فقط بر اساس اطلاعات خود مي‌دانست كه چه ميزان كالا وارد شده كه اين موضوع با الكترونيكي شدن قبض انبار تحت پوشش بوده و به طور شفاف مشخص مي‌شود و اين اتفاق را تحت پوشش قرار داده است. بعيدي ديگر موضوع مربوط به تخلفات يا احتمال وقوع فساد را در بخش بدهي ماده هفت دانست و گفت: اگر فردي بدهي داشته باشد، نمي‌تواند طبق مقررات كالا را از گمرك خارج كند و اين عمل و فرايند در گذشته به صورت دستي توسط عامل انساني انجام مي‌شد كه احتمال خطا و بروز تخلف وجود داشت، اما اكنون در لحظه پس از اظهار كالا در يك مرحله بدهي گذشته اين فرد به صورت سيستمي كنترل و در صورت عدم وجود بدهي او مي‌تواند وارد مراحل بعد شود.
كوتاه شدن فرایند گمركي
به گفته اين مقام مسئول مجوزها در گمرك سه دوره تكاملي را طي كرده. عمده موارد جعل اسناد و اوراق مربوط به مجوزهاي دستي بوده، اكنون با راه‌اندازي پنجره واحد تجارت فرامرزي، گمرك مسئول اجراي اين پنجره است و تمامي سازمان‌ها و دستگاه‌هاي همجوار موظف هستند، مجوزهاي خود را به صورت الكترونيكي به گمرك ارائه دهند.
او تاكيد كرد: اكنون برخي دستگاه‌ها به اين امكان نرسيده‌اند كه اطلاعاتشان متمركز باشد و اگر اطلاعات به صورت الكترونيكي به گمرك نرسد، فرايند واردات و صادرات پيش نمي‌رود. گذشته از سخنان علي بعيدي، يكي از اتفاقات مناسب در حوزه گمركي كه در اين چند ساله اتفاق افتاده، اتصال بانك مركزي، بيمه‌ها و بانك ملي به سامانه جامع گمركي است.
در گذشته بانك مركزي نمي‌دانست كالايي كه پروانه داشته و ارز آن واريز شده، چه ميزان از كالا وارد شده، زيرا احتمال داشت بخشي از آن به داخل آورده شود و باقيمانده آن منجر به قاچاق يا انحراف در استفاده از ارز شود. اكنون اطلاعات كامل و دقيق در اين زمينه وجود دارد و از انحراف و تخلف ارز پرداختي توسط بانك مركزي جلوگيري مي‌شود. حال اميد مي‌رود با برقراري ارتباط گمرك با بانك مركزي جلو فرار ارز گرفته مي‌شود، زيرا در گذشته امكان داشت فردي 100 تن كالا ارز گرفته باشد، اما همه كالا را به داخل نياورده و در اين حالت مابه‌التفاوت كالا و ارز گرفته شده به بخش‌هاي ديگر سرازير شود.
اكنون با اين ارتباط 100 درصد كالا و ميزان ارز آن پردازش و رهگيري مي‌شود. مديركل فناوري اطلاعات و ارتباطات گمرك همچنين يكي از اقدامات مهم و تاثيرگذار در گمرك را مربوط به كارشناسي متمركز دانست و گفت: حوزه متمركز كارشناسان به شكل الكترونيك در گمركات پيش‌بيني شده و تا پايان سال به صورت كامل اجرايي مي‌شود.
كاركرد اين اقدام اين بوده كه مثلا اظهار در گمرك شهيد رجايي را كارشناسي در مشهد به صورت مجازي بررسي مي‌كند بدون آنكه فرد از اين موضوع مطلع باشد، اين اتفاق از چند ماه پيش شروع شده و هيچ ارتباطي ميان اظهار‌كننده با كارشناس و بروز تخلفات احتمالي وجود ندارد. به گفته بعيدي يكي از اقدامات مهم گمرك این است که گواهي مبدا (سرتيفيكيت) بايد به صورت الكترونيكي ارائه شود تا بدانيم از كشور مبدا چه كالايي به كشور وارد شده و آيا همخواني با اظهارنامه فرد دارد يا خير؟ با كشورهاي عمده طرف تجارت خارجي رايزني‌ها صورت گرفته و اگر بتوانيم اظهارنامه صادراتي آنها را بگيريم اقدامات در واردات سالم‌تر مي‌شود.
تست‌هاي اوليه در اين زمينه با كشورهاي آذربايجان، ارمنستان، افغانستان انجام و تقريبا كار نهايي شده است.
رشت پرس
اگر گمرک را ازاد کنید حتی یک دانه هم پورشه نمیاورند ولی افسوس.....