به گزارش «تابناک باتو»، در اینجا می خواهیم واردی از خطاهای اخلاقیِ تلگرامی را در چارچوب چند مقوله طرح کنیم (برای هر مقوله مثالی واقعی ارائه میشود).
1. پیشپاافتادگیِ شر: برخی از ویدیوها و گیفها شرور و رنجهای جهان را به موضوعاتی برای سرگرمی و تفریح بدل میکنند. برای مثال، ویدیویی را میدیدم که در آن عدّهای میکوشیدند شخصی آتشگرفته را با لگد کردنِ پاهای او خاموش کنند. در زیرِ ویدیو، این «شرح تصویر» (caption) نوشته شده بود: وقتی این شخص رو بردن پیش دکتر، گفت این ده درصد از سوختگی، و نود درصد از کوفتگی مُرده (نقل به مضمون). در واقع، سازنده و فرستندۀ چنین ویدیویی، حادثۀ سوختن و جراحت یا مرگِ یک انسان را بدل به موضوعی برای خنده و سرگرمیِ خود ساخته است. از این دست ویدیوها و گیفها در فضای تلگرام فراوان است و شکّی نیست که ارسالِ چنین مطالبی اخلاقاً نارواست.
2. یکی از پرکاربردترین ویدیوهای ارسالی در تلگرام مربوط به کودکان است. ویدیوهای بسیاری را میبینیم که در آن کودکان شکلک درمیآورند، یا در مقابل ناظم و معلّم حرفهای مضحک و خندهدار میزنند و نمونههایی از این قبیل. گمان میکنم در برخی از این موارد ارسالِ چنین ویدیوهایی میتواند به شخصیّتِ روانی کودکان در آینده آسیب بزند. برای مثال، چند سال پیش کودکی در برنامهای تلویزیونی کلمهای تابو را بر زبان آورد و ویدیوی این اتّفاق در سراسر اینترنت پخش شده بود. تصوّر میکنم آن کودکِ خردسال، که اکنون دیگر باید نوجوان شده باشد، امروز از دیدن ویدیوی مربوط به خودش چندان شادمان نشود. بنابراین، در ارسالِ ویدیوهای مربوط به کودکان محتاطتر باشیم.
3. بخشی از ویدیوهای ارسالی به تپقها و لغرشهای کلامی و گافهای مجریهای تلویزیونی مربوط میشود. نمونۀ اخیرِ این مطلب مربوط به یکی از مجریهای تلویزیونی است که در میانۀ برنامۀ عزاداری، غافل از این که دوربین در حالِ فیلم گرفتن از اوست قهقههای سر داد. ارسال ویدیوهایی از این دست که بارِ روشنگرانۀ خاصّی هم ندارند میتواند به زندگیِ کاریِ چنین افرادی لطمه بزند و آنها را با مشکلاتی مواجه کند. به نظر من، نمیارزد که به خاطرِ لذّت کوتاه و آنیِ خود، زندگیِ افراد دیگر را در مخاطره قرار دهیم.
4. بخش زیادی از ویدیوهای سرگرمکنندۀ تلگرامی به اتّفاق مضحک و مسخره مربوط است. در ویدیویی واقعی، مردی را میبینیم که موشی در زیرشلوارِ وی رفته است و وی میکوشد با درآوردن و پوشیدۀ دوبارۀ زیرشلوار موش را بیرون کند. من شخصاً گمان نمیکنم بسیاری از افراد مایل باشند که چنین ویدیویی از خودشان در کانالهای تلگرامی دست به دست بچرخد. برخی افراد در چنین مواردی استدلال میکنند که چنین فیلمهایی را دوستان و نزدیکان این افراد میگیرند و بنابراین لابد خودِ آن افراد هم با پخش این ویدیوها مشکلی ندارند. امّا این استدلالِ چندان موجّهی نیست. ما نمیتوانیم حتّی به شکل ظنّی هم بدانیم که چنین افرادی از پخش ویدیوی مربوط به خودشان راضیاند. در فقدانِ چنین اطمینانی، کار محتاطانهتر آن است که از ارسال چنین ویدیوهایی خودداری کنیم.
5. بخشی از ویدیوهای رایج ویدیوهاییاند که تقطیع شدهاند و مخاطبان را در مورد فحوای کلامِ گویندگان به اشتباه میاندازند. برای نمونه، چندی پیش ویدیویی منتشر شده بود که در آن یک روحانی شیعی با مجری تلویزیون دربارۀ پرسشهای فقهیِ عجیب و غریب و مضحکی سخن میگفتند. یکی از دوستانِ کنجکاو و خبره به من خبر داد که این ویدیو تقطیعشده است و آن روحانیِ شیعی در واقع پرسش و پاسخهای مضحک و احمقانۀ برخی فقهای وهّابی را نقل میکرد. بنابراین، در ارسال ویدیوهایی این چنین محتاط باشیم و در صورت امکان بکوشیم ویدیوی اصلی را بیابیم.
6. گهگاه در تلگرام خبر فوتِ برخی افراد نقل و سپس تکذیب میشود. چندی پیش خبر آمد که بهاءالدین خرمّشاهی فوت شده است. هر چند این مورد در قیاسِ با موارد قبلی کمتر غیراخلاقی است، امّا انتشار چنین اخباری چه بسا از نظر درگذشتگانِ فرضی کاری نادرست باشد. بنابراین، در ارسال اخبار فوتشدگان عجله نکنیم!
آرش جمشیدپور