آشنایی با شب یلدا و آداب و رسوم آن
کد خبر: ۵۸۶۴۰
تاریخ انتشار: 2016 December 20    -    ۳۰ آذر ۱۳۹۵ - ۱۶:۴۷
در آیین کهن، بنابر یک سنت دیرینه آیین مهر شاهان ایرانی در روز اول دی ماه تاج و تخت شاهی را بر زمین می گذاشتند و با جامه ای سپید به صحرا می رفتند و بر فرشی سپید می نشستند. دربان ها و نگهبانان کاخ شاهی و همهٔ برده ها و خدمت کاران در سطح شهر آزاد شده و به سان دیگران زندگی می کردند.
آشنایی با شب یلدا و آداب و رسوم آن  به گزارش «تابناک باتو»؛ از میان بسیاری از آیین های ایران کهن، شماری اندک در ذهن و فرهنگ امروز ما باقی مانده، که یکی از مهم ترین و همگانی ترین آنها مراسم «شب یلدا» ست. این شب، بلند ترین شب سال در نیمکره ی شمالی است و نه فقط ایرانیان، بلکه بسیاری از اقوام، آن را جشن می گیرند.

آشنایی با شب یلدا و آداب و رسوم آن

واژه ی یلدا برگرفته از زبان «سریانی»- از شاخه ی زبانهای «آرامی» به معنای «زایش و تولد»- است و به احتمال قوی در دوره ی ساسانیان، که شیوه ی نگارش به «راست به چپ» تغییر یافت، وارد زبان پارسی شده است. این واژه اشاره به تولد «میترا» ایزد باستانی ایران دارد و از زمره ی جشن های بسیار قدیمی ست و سابقه ی آن به پیش از آیین زرتشت برمی گردد. شب یلدا از غروب آفتاب در ۳۰ آذر آغاز شده و با طلوع آفتاب در ۱ دی ماه پایان می یابد. طبق تقویم نجومی، یعنی در آخر برج «قوس»، زمانی که آفتاب به برج «جدی» وارد می شود. «یلدا برابر با شب اول ماه جدی در تقویم قمری، شب هفتم دی ماه در تقویم جلالی و شب بیست و یکم دسامبر فرانسوی ست» (لغت نامه دهخدا(

فردوسی به استناد منابع خود، یلدا و خور روز، را به هوشنگ از شاهان پیشدادی ایران (کیانیان که از سیستان پارس برخاسته بودند) نسبت داده و در این زمینه از جمله گفته است:
که ما را ز دین بهی ننگ نیست
به گیتی، به از دین هوشنگ نیست
همه راه داد است و آیین مهر
نظر کردن اندر شمار سپهر

در آثارالباقیه ابوریحان بیرونی، ص ۲۵۵، از روز اول دی ماه، با عنوان «خور» نیز یاد شده‌است و در قانون مسعودی نسخه موزه بریتانیا در لندن، «خُره روز» ثبت شده، اگرچه در برخی منابع دیگر «خرم روز» نامیده شده‌ است. در برهان قاطع ذیل واژه «یلدا» چنین آمده‌ است:

«یلدا شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول جَدی و آخر قوس باشد و آن درازترین شب‌هاست در تمام سال و در آن شب و یا نزدیک به آن شب، آفتاب به برج جدی تحویل می‌کند و گویند آن شب به غایت شوم و نامبارک می‌باشد و بعضی گفته‌اند شب یلدا یازدهم جدی است».
سفره شب یلدا، «میَزد» Myazd نام داشت و شامل میوه‌های تر و خشک، نیز آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان، «لُرک» Lork که از لوازم این جشن و ولیمه بود، به افتخار و ویژگی «اورمزد» و «مهر» یا خورشید برگزار می‌شد.
 
 آشنایی با شب یلدا و آداب و رسوم آن
 
روز پس از شب یلدا (یکم دی ماه) را خورروز (روز خورشید) و دی گان؛ می‌خواندند و به استراحت می‌پرداختند و تعطیل عمومی بود.

در آیین کهن، بنابر یک سنت دیرینه آیین مهر شاهان ایرانی در روز اول دی ماه تاج و تخت شاهی را بر زمین می گذاشتند و با جامه ای سپید به صحرا می رفتند و بر فرشی سپید می نشستند. دربان ها و نگهبانان کاخ شاهی و همهٔ برده ها و خدمت کاران در سطح شهر آزاد شده و به سان دیگران زندگی می کردند. رئیس و مرئوس، پادشاه و مردم عادی همگی یکسان بودند. البته درستی این امر تایید نشده و شاید افسانه ای بیش نباشد. ایرانیان در این شب باقی مانده میوه هایی را که انبار کرده بودند به همراه خشکبار و تنقلات می خوردند و دور هم گرد هیزم افروخته می نشستند تا سپیده دم بشارت روشنایی دهد زیرا به زعم آنان در این شب تاریکی و سیاهی در اوج خود است. جشن یلدا در ایران امروز نیز با گرد هم آمدن و شب نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می شود. متل گویی که نوعی شعرخوانی و داستان خوانی است در قدیم اجرا می شده است به این صورت که خانواده ها در این شب گرد می آمدند و پیرترها برای همه قصه تعریف می کردند. آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه های گوناگون است که همه جنبهٔ نمادی دارند و نشانهٔ برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند، این میوه ها که اغلب دانه های زیادی دارند، نوعی جادوی سرایتی محسوب می شوند که انسان ها با توسل به برکت خیزی و پردانه بودن آنها، خودشان را نیز مانند آنها برکت آور می کنند و نیروی باروی را در خویش افزایش می دهند و همچنین انار و هندوانه با رنگ سرخشان نمایندگانی از خورشید در شب به شمار می روند. در این شب هم مثل جشن تیرگان، فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است. حاضران با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی و یا پُری آن، آینده گویی می کنند.

گردآوری: گروه وب گردی تابناک باتو
منابع: آکایران، همشهری، مفدا، نمناک

نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار