فال نخود فالی است که در گذشته زنان مسن با دانه‌های نخود می‌گرفتند و ترتیب آن چنین بود که دستمالی گذاشته و چند دانه نخود روی آن می‌گذاشتند. هرکس که می‌خواست فالش را بداند، پولی به او داده و زن دانه‌های نخود را روی دستمال می‌ریخت و از طرز قرار‌گرفتن نخود‌ها دربارۀ شخص پیشگویی‌هایی می‌کرد.
فال نخود در اکثر شهر‌ها و روستا‌ها انجام می‌گرفته است و روش فال‌گیری در اکثر شهر‌ها مشترک و تنها در تعبیر آن تفاوتهایی به چشم می‌خورد.
نحوۀ فال‌گیری بدین نحو است که ۴۱ نخود انتخاب کرده و آن‌ها را به سه قسمت تقسیم می‌کنند. آنگاه هر قسمت را به چهار تقسیم می‌کنند و دانه‌های اضافی هر قسمت را در سه خانه در خط افقی می‌گذارند.
باقیماندۀ سه قسمت اولی را با هم مخلوط کرده و باز به سه قسمت حدسی تقسیم می‌کنند و دوباره هر قسمت به چهار قسمت تقسیم می‌شود و دانه‌های اضافی را در سه خانۀ دیگر در خط افقی زیر سه خانۀ قبلی می‌چینند و این عمل را سه بار انجام می‌دهند تا در مجموع نه خانۀ عمودی و افقی درست شود.
سپس از طرز قرار گرفتن دانه‌های نخود در خانه‌ها فالگیر به پیشگویی می‌پردازد. ستون سمت راست ستون صاحب نیت، ستون سمت وسط خانۀ او و ستون چپ ستون دشمن اوست. حال اگر اولین ستون ردیف بالا یعنی سه خانۀ ردیف افقی اول، مجموع نخود‌هایش پنج باشد فال نیکوست. این گونه فال ۶۴ شکل دارد که هر شکل در فرهنگ فالگیر مفهومی مخصوص دارد.
در هر شهر انتخاب میدان گستردن نخود‌ها متناسب با امکانات و وسایل در دسترس همان شهر است. مثلا در سیرجان نخود‌ها را در پشت کمو (غربال) گذارده، نیت می‌کنند: ابتدا بر پیغمبر (ص) صلوات فرستاده و سوره‌های حمد و توحید را می‌خوانند و از خداوند تبارک و تعالی درخواست خیر می‌کنند.
آنگاه با دو دست نخود‌ها را سه قسمت کرده و هر قسمت را چهار تا چهار تا جدا کرده، باقیمانده را در بالای کمو می‌گذارند. اگر باقیمانده دو عدد، دو عدد و یک عدد باشند، گویند پنج تن و بهترین فال است. در غیر این صورت نخود‌ها را جمع کرده، سپس سه قسمت می‌کنند و به همان ترتیب قبل باقیمانده‌ها را جداگانه در بالای کمو می‌گذارند. این کار سه مرتبه تکرار می‌شود تا نخود‌ها در سه ردیف و زیر هم قرار گیرند و در این موقع فالگیر فال را تفسیر می‌کند.
در فارس نوعی اعتقاد مذهبی در تعبیر نتیجۀ فال نخود دیده می‌شود. مردم فارس این فال را به حضرت زهرا (س) نسبت می‌دهند و می‌گویند روزی آن حضرت دو فرزندش (امام حسن و امام حسین (ع)) را گم می‌کند و از این طریق فال می‌گیرد و محل فرزندانش را می‌یابد. حال می‌گویند نخود وسط به منزلۀ حضرت فاطمه (س) و نخودهای دو طرفش امام حسن و امام حسین (ع) هستند.
عشایر فارس هم این جنبۀ مذهبی را به فال نخود داده‌اند و در اغلب خانه‌ها و چادر‌ها دانه‌های درشت نخود روی غربال در کنار زنهایی که قلیان می‌کشند جلوه می‌کند، بخصوص افراد برخی از طوایف تخصص و ایمان کامل در این مورد داشته و غیرممکن است که قبل از هر اقدام و تصمیمی بدان استشاره ننمایند.
در میان باصری‌ها اگر نخود‌ها راست می‌افتاد، یعنی خوب است و اگر نخود‌ها شبیه تابوت می‌شد، این مفهوم را داشت که جنگ و جدال خواهد شد و هیچ حرکتی نمی‌کردند.
در تهران فال نخودی یکی از مشاغل بوده که در مناطقی چون مسجد شاه می‌نشستند و فال می‌گرفتند و نوعی فال است که تعدادی نخود را این سو و آن سو به طور ناشمار نهاده، با طاق و جفت و کم و زیادشان فال طرف را معلوم می‌کنند.
این فال از جمله فعالیتهای محبوب زنان در زیارت بی‌بی شهربانو بوده، جایی که مردان اجازه ورود نداشتند و زنان به سرگرمیهای مخصوص خود می‌پرداختند.
ماسه هم در سفرنامۀ خود طریق این فال را شرح داده و تعبیر آن را این گونه توصیف می‌کند که: «اگر باقیمانده نخود‌ها یک نخود باشد، نشان مسافرت است، دو نخود ازدواج، سه نخود تولد و چهار نخود علامت ثروت خواهد بود».
مریم سامعی
