«تابناک با تو» - عاشورا (به عربی: عَاشُورَاء) همچنین به روز عاشورا معروف است دهمین روز از ماه محرم در گاه‌شماری هجری قمری است، برای مسلمانان، عاشورا روزی است که موسی و بنی اسرائیل توسط خداوند از فرعون نجات یافتند و راهی در دریا ایجاد کردند؛ و مصادف است با روزی که حسین بن علی، نوهٔ پیامبر اسلام، محمّد، در نبرد کربلا کشته شد.
هیات‌ها و دسته‌های عزاداری، زنجیر‌زنی، پختن نذری، علم‌کشی و شام غریبان از جمله مراسمی است که در سراسر ایران در روزهای محرم به‌خصوص تاسوعا و عاشورا برپا می‌شود. اما بعضی از شهر‌ها رسم‌های خاصی دارند که باعث می‌شود مردم از شهر‌ها و کشور‌های دیگر به آنها سفر کنند تا شاهد برگزاری این مراسم باشکوه باشند.
عاشورا چه روزی است؟
روز عاشورا، دهمین روز ماه محرم در گاه‌شماری هجری قمری، روز عزاداری شیعیان اسلام برای امام حسین (ع) است. البته این عزاداری مختص به شیعیان نمی‌باشد بلکه ارامنه و زرتشتیان نیز دسته‌های سوگواری برای امام حسین به پا می‌کنند. دهمین روز محرم (روز عاشورا) به دلیل وقایعی که در این روز اتفاق افتاده (وقایع عاشورای سال ۶۱ هجری قمری) است که در این روز حسین بن علی- امام سوم شیعیان – و یاران وی در رویداد کربلا در جنگ با لشکر عمر سعد کشته شدند. شیعیان در این روز سوگواری می‌کنند. اهل سنت روز عاشورا را سالگرد روزی می‌دانند که موسی دریای سرخ را شکافت و خودش و پیروانش از آن عبور کردند و این روز را گرامی و روزه گرفتن در این روز را سنت می‌دانند. روایت دیگر آنستکه کشتی نوح در این روز در جودی قرار گرفته‌است.
واقعه عاشورا به حدی در بین شیعیان مهم و مقدس است که این روز را جزو ایام تعطیلی رسمی شمرده‌اند. در کشور ایران، عراق، افغانستان، هندوستان و پاکستان روز عاشورا جزو ایام تعطیل رسمی می‌باشد.
به گونه‌ای که در بخشنامه ۱۰۱۶ مورخ اول آبان ۱۳۴۷ به کلیه وزارتخانه‌ها و موسسات و بنگاه‌ها و شرکت‌های دولتی و وابسته به دولت و بر طبق تصمیم جلسه مورخ ۱۶ اسفند ۱۳۴۶ هیئت وزیران، از روز عاشورا به عنوان تعطیل رسمی یاد شده‌است. اما از روز تاسوعا به عنوان تعطیل رسمی یاد نشده‌است.
روز عاشورا چه روزی است؟
کلمه عاشورا از عشر گرفته می‌شود. عاشورا در واقع یک کلمه عربی و اسلامی به معنای دهم می‌باشد؛ که بر دهم ماه محرم اطلاق می‌شود، اطلاق آن پس از حادثه دهم محرم ۶۱ قمری کربلا و برای بزرگداشت حسین و یارانش صورت پذیرفته‌است.
در عربی به عدد ۱۰، عشر گفته می‌شود، اما عشر و یا عاشورا زمانی معنا پیدا کرد که پیامبران و ائمه معصوم، همه در ذکر مصیبت عظما، ذبح عظیم گریستند و این گریه‌ها و مویه کردن تنها مخصوص زمینیان نیست و جِن و مَلِک نیز در آسمان عزادار اهل بیت (ع) نبوی هستند.
روایاتی در مورد روز عاشورا بیان شده است و این که عشر از زمانی عاشورا شد که خون خدا در زمین جاری و نهضت حسینی و آزاد خواهی در دشت نینوا به روی نیزه سر داده شد. پیش از این نیز محرم در کتاب جامع احادیث الشیعه از کتاب من لا یحضره الفقیه از امام باقر (ع) نقل شده: روزه در عاشورا قبل از واجب شدن روزه ماه رمضان معمول بوده، ولی پس از آن ترک شده است. همچنین اهل سنت روز عاشورا را سالگرد روزی می‌دانند که حضرت موسی (ع) دریای سرخ را شکافت و به همراه پیروانش از آن عبور کرد و این روز را گرامی داشته و روزه گرفتن در این روز را مستحب می‌دانند.
واقعه کربلا
واقعه کربلا، در روز جمعه دهم مُحَرَّم سال ۶۱ هجری قمری رخ داد. سن امام حسین (ع) در آن زمان ۵۶ سال و چند ماه بود و بنی امیه پس از واقعه کربلا با اقداماتی مانند شروع به ذخیره آذوقه یک سال خود، تبریک و شادباش گفتن و لباس‌های نو پوشیدن، و روزه گرفتن، روز عاشورا را مبارک شمردند، چنانکه در زیارت عاشورای امام حسین (ع) آمده، «هذا یومٌ تَبَرَّکت بِهِ بَنُوأُمَیةَ»
امامان معصوم (ع) مردم شیعه را از روزه عاشورا نهی کرده‌اند و گفته‌اند که روزه گرفتن در روز عاشورا جایز نیست و در برخی موارد گفته‌اند که در روز عاشورا تا نزدیک غروب چیزی نخورید و نیاشامید، اما نزدیک غروب چیزی بخورید تا روزه اصطلاحی نباشد.
واقعه روز عاشورا
روز عاشورا، یکی از روزهای بسیار سخت و جانفرسا برای امام حسین (ع) بوده است که تصورش مشکل است. امام حسین (ع) پس از اقامه نماز صبح، صفوف نیرو‌های خود (۳۲ تن سواره و ۴۰ تن پیاده) را منظم کرد. حسین (ع) برای اتمام حجت، سوار بر اسب شد و همراه با گروهی از یاران به سوی لشکر دشمن پیش رفت و به پند و نصیحت آنان پرداخت. پس از سخنان حسین (ع)، زهیر بن قین آغاز به سخن کرد و شروع به سخن گفت در باب فضیلت‌های امام حسین (ع) و پند و نصحیت کرد.
یکی از وقایع صبح عاشورا کناره‌گیری حر بن یزید ریاحی از لشکر عمر بن سعد و پیوستن به اردوگاه حسین (ع) است.
در ابتدای جنگ، حملات به صورت گروهی انجام شد. طبق بعضی روایات تاریخی، تا ۵۰ تن از یاران امام، در اولین حمله به شهادت رسیدند. پس از آن، یاران امام به صورت فردی و یا دو نفری به مبارزه رفتند. اصحاب اجازه نمی‌دادند کسی از سپاه دشمن به حسین (ع) نزدیک شود. پس از شهادت اصحاب غیر هاشمی امام حسین (ع) در صبح و بعداز ظهر عاشورا، یاران بنی‌هاشمی حسین (ع) برای نبرد پیش آمدند. اولین کسی که از بنی هاشم از حسین (ع) اجازه میدان طلبید و به شهادت رسید، علی اکبر (ع) بود. پس از او دیگر خاندان امام نیز یکی پس از دیگری به میدان رفتند و به شهادت رسیدند. ابوالفضل العباس (ع)، پرچمدار سپاه و محافظ خیمه‌ها نیز در نبرد با نگهبانان شریعه فرات به شهادت رسید.
پس از شهادت بنی‌هاشم، امام حسین (ع) عازم نبرد شد، اما از سپاه کوفه تا مدتی کسی برای رویارویی با آن حضرت پا پیش نمی‌نهاد. در میانه نبرد، علیرغم تنهایی حسین (ع) و زخم‌های سنگینی که بر سر و بدن او وارد شده بود، حسین (ع) بی‌مهابا شمشیر می‌زد.
ماجرای شهادت امام حسین (ع)
پیادگان تحت امر شمر بن ذی الجوشن، حسین (ع) را احاطه کردند، ولی همچنان پیش نمی‌آمدند و شمر آنها را به حمله تشویق می‌کرد. شمر به تیراندازان دستور داد امام را تیرباران کنند. از فراوانی تیرها، بدن امام پر از تیر شده بود. حسین (ع)، عقب کشید و آنان در برابرش صف بستند. جراحات وارده و خستگی ناشی از جنگ، حسین (ع) را به شدت کم توان کرده بود از این رو ایستاد تا اندکی استراحت کند. در این هنگام، سنگی به پیشانی‌اش اصابت کرد و خون از آن جاری شد. همین که امام خواست با لبه پیراهن، خون از صورتش پاک کند تیر سه شعبه و مسمومی به سویش پرتاب شد و بر قلبش نشست. مالک بن نُسَیر، با شمشیر، چنان ضربتی بر سرِ حسین (ع) زد که بند کلاه‌خود امام، پاره شد و مردی به نام زرعة بن شریک تمیمی نیز ضربتی سخت به شانه چپ امام زد. سنان بن انس هم تیری به گلوی او زد. سپس صالح بن وهب جعفی به نقلی سنان بن انس پیش آمد و چنان با نیزه بر پهلوی حسین (ع) زد که با گونه راست از اسب به زمین افتاد.
شمربن ذی الجوشن با گروهی از سپاهیان عمر سعد از جمله سنان بن انس نخعی و خولی بن یزید اصبحی، به سوی حسین (ع) آمدند. شمر آنان را به تمام کردن کار حسین (ع) تشویق کرد، اما کسی نمی‌پذیرفت. او به خولی بن یزید دستور داد تا سر حسین (ع) را جدا کند. وقتی خولی وارد گودال قتلگاه شد دستش لرزید و لرزه بر اندامش افتاد و نتوانست این کار را انجام دهد. شمر و به نقلی سنان بن انس از اسب پیاده شد و سر حسین (ع) را جدا کرد و به دست خولی داد.
شیعیان به خاطر فرهنگ خاصی که دارند، واقعه شهادت امام حسین (ع) در این روز را از بزرگترین روزهای عزارداری، سوگواری و ماتم به حساب می‌آورند که بزرگترین فاجعه و ستم درباره خاندان پیامبر (ص) انجام شده است و دشمنان اسلام و اهل بیت این روز را خجسته می‌دانند و به شادی می‌پردازند. اما پیروان خاندان رسالت، به سوگ و عزا می‌نشینند و بر کشتگان این روز می‌گریند.
آشنایی با آداب و رسوم روزهای محرم در شهرهای مختلف ایران
در روزهای محرم، که بیشتر شهرهای ایران سیاه‌پوش می‌شوند، عزاداری به شیوه‌های گوناگونی انجام می‌شود. آداب و رسوم روزهای محرم در هر شهر حال‌و‌هوای خاصی دارد. عزاداری برای امام حسین (علیه‌السلام) و یارانش ریشه در تاریخ دارد و بعد از حکومت آل‌بویه در ایران رواج پیدا کرد.
هیات‌ها و دسته‌های عزاداری، زنجیر‌زنی، پختن نذری، علم‌کشی و شام غریبان از جمله مراسمی است که در سراسر ایران در روزهای محرم به‌خصوص تاسوعا و عاشورا برپا می‌شود. اما بعضی از شهر‌ها رسم‌های خاصی دارند که باعث می‌شود مردم از شهر‌ها و کشور‌های دیگر به آنها سفر کنند تا شاهد برگزاری این مراسم باشکوه باشند. شاید اسم مراسم نخل‌گردانی یزدی‌ها، سنج و دمام بوشهری‌ها یا سیاه‌پوشی زنجانی‌ها را شنیده باشید. در استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، خراسان رضوی، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، مازندران، کرمان و فارس هم مراسم‌های ویژه‌ای برگزار می‌شود.
در استان تهران همه ساله در روز تاسوعا هیات‌های عزاداری به خیابان‌های می‌آیند و برای حضرت عباس (ع) عزاداری می‌کنند.
در ادامه این متن می‌خواهیم درباره معروف‌تری آیین‌های روزهای محرم بگوییم، اگر هنوز مقصد سفرتان را برای شرکت در این مراسم انتخاب نکرده‌اید این مطلب را از دست ندهید تا با رسم‌های مختلف شهر‌ها آشنا شوید و مقصد مورد نظرتان را تعیین کنید.
نخل گردانی یزدی‌ها
استان یزد در روزهای محرم یکی از شلوغ‌ترین شهر‌ها است و شهر یزد به حسینیه ایران معروف شده. نخل‌برداری یا نخل‌گردانی یکی از آیین‌های قدیمی یزدی‌ها در عاشورا است. نخل را با چوب و به منظور تابوت امام حسین (ع) می‌سازند. بعد از ساخته شدن بدنه این سازه، آن را با پارچه و آینه تزیین می‌کنند که این کار باعث سنگین‌تر شدن نخل می‌شود.
نخل گردانی یزدی‌ها
در هر محله‌ای از یزد این مراسم برگزار می‌شود، اما حسینیه امیر چخماق یزد معروف‌ترین بنا‌های دیدنی شهر یزد است که در روز عاشورا نخل‌گردانی را می‌توانید ببینید. صد‌ها نفر با پای برهنه زیر نخل می‌روند و آن را به نیت تشییع پیکر اباعبدالله می‌گردانند.
بیل زنی خراسانی‌ها
یکی از آیین‌های قدیمی که در ظهر عاشورا برپا می‌شود مراسم بیل‌زنی است. این آیین برگرفته از طایفه بنی‌اسد است که سه روز بعد از جنگ عاشورا به کربلا رسیدند و با پیکر یاران امام حسین (ع) رو‌به‌رو شدند و تصمیم به دفن آنها گرفتند.
این نوع عزاداری در بعضی از شهرهای ایران هنوز پابرجاست، اما در بعضی از شهرهای استان خراسان جنوبی مثل بیرجند و خوسف به یکی از مهم‌ترین رسم‌های روز عاشورا تبدیل شده. عزادار‌ها بعد از جمع شدن مراسم را با ذکر «حیدر‌علی» شروع می‌کنند و قسمت فلزی بیل‌ها را به هم می‌کوبند و در هوا می‌چرخانند. مراسم بیل‌زنی به‌عنوان میراث معنوی ایران ثبت شده است.
گِل مالی لُرستانی‌ها
یکی از آداب و رسوم مردم که ثبت هم شده است مراسم گل‌مالی استان لرستان و خرم‌آباد است. در شهر خرم‌آباد از چند روز مانده به تاسوعا و عاشورا خاک‌های تمیز را از منطقه‌هایی آلودگی ندارند جمع می‌کنند. در گوشه‌و‌کنار شهر حوضچه‌هایی با آجر می‌سازند و خاک را داخل آن می‌ریزند و با گلاب نذری و آب مخلوط می‌کنند.
عزاداران کل و یا بخشی از لباس‌هایشان را به این گل‌ها آغشته می‌کنند و گاهی روی سر و صورتشان هم گل می‌مالند. در فاصله خیلی کم از این حوض‌ها بوته‌های آتشی روشن می‌کنند تا عزادارن بدن‌ها و لباس‌های گلی را خشک کنند.
سنج و دمام بوشهری‌ها
عزاداری بوشهری‌ها یکی از پرطرفدارترین مراسم‌های محرم و روز عاشوراست. نوای سنج و دمام بوشهری حزنی عجیب دارد که دل‌های عزاداران را در سینه می‌لرزاند. در این شهر سینه‌زن‌ها حلقه‌های عزاداری را تشکیل می‌دهند و صدای سینه‌زدن همراه با سنج و دمام ریتمی خاص و شنیدنی را به وجود می‌آورد. دمام سازی کوبه‌ای است که نواختن آن در شهرهای جنوبی ایران رواج دارد. سفر به شهر بوشهر و دیدن عزاداری جنوبی‌ها در روزهای محرم خالی از لطف نیست.
سیاه‌پوشی زنجانی‌ها در ماه محرم
در روزهای ماه محرم شهر زنجان به پایتخت شور حسینی تبدیل می‌شود. آوازه حسینیه اعظم زنجانی‌ها و زینبیه اعظم زنجانی‌ها در سراسر ایران پیچیده است و عاشقان امام سوم شیعیان در روزهای تاسوعا و عاشورا خودشان را به این شهر می‌رسانند تا از نزدیک شاهد اجرای مراسم عزاداری باشند یا در آن شرکت کنند.
در این حسینیه از اول محرم تا سیزدهم آن مراسم عزاداری برپا می‌شود و در روز عاشورا و تاسوعا نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر در این مراسم شرکت می‌کنند که در نوع خود یکی از باشکوه‌ترین مراسم‌های عزاداری ایران و شیعیان جهان است.
یکی دیگر از اتفاق‌های مهم در این حسینیه قربانی گوسفندان است که بعد از عید قربان در مناسک حج بیشترین تعداد قربانی در این محل انجام می‌گیرد. نزدیک به دوازده هزار راس گوسفند و چند صد راس گاو، گوساله و شتر در این روز‌ها قربانی می‌شوند. اگر علاقه‌مند به شرکت در این اجتماع بزرگ مذهبی هستید با اجاره سوئیت در زنجان به حسینه زنجانی‌ها بروید و شاهد این رویداد باشید.
نذورات تهرانی‌های قدیم برای ماه محرم
در ماه محرم همان طور که گفته شد، معمولا کسانی که استطاعت مالی بیشتری داشتند، به اطعام مستمندان می‌پرداختند. آب دادن، شربت دادن، نان و ماست دادن، پختن و پخش کردن انواع آش‌ها مثل آش کشک، آش شله قلمکار، شیر برنج، آش امام زین العابدین، آش «ابودردا» که برای آن دعا کرده‌اند، یا انواع حلوا، شکر، پنیر، انجیر اگر فصل میوه باشد و پلوهای مخلوط از جمله عدس پلو، رشته پلو، لوبیا پلو و… از انواع نذری‌های خوراکی در ماه محرم و صفر در تهران به شمار می‌آیند که از گذشته تا کنون این رسوم پابرجا مانده‌اند.
علاوه بر نذورات خوراکی، برخی نذرها قبلا بیشتر متداول بوده و در حال حاضر ممکن است در برخی از محله‌های تهران، کمتر به چشم بخورد. این نذرها شامل پاشیدن کاه بر سر و سینه زنان، مالیدن گل به سر و صورت، راه رفتن با سر برهنه، راه رفتن با پای برهنه، زدن به سینه، پوشیدن زنجیر، با پرچم عزا راه رفتن، دو ماه تمام بدون نظافت و غسل گذراندن، راه رفتن در گل و لای، یک یا چند بار خواندن قرآن در طول ماه محرم و صفر، هر روز تلاوت زیارت عاشورا.
در برخی موارد هم نذرهای دیگر مثل، بر عهده گرفتن خدمات مربوط به دسته‌های عزاداری مثل مدیریت سماور قهوه و چای، چای دادن، جمع‌آوری لیوان، آب دادن، جارو کردن، چاق کردن و دادن قلیان، جفت کردن کفش‌های عزاداران، تهیه قلیان و کباب‌پز. ساختن و بخشیدن یک توالت، دادن یک جارو به مسجد یا دسته‌های عزاداری، تقبل کردن بخشی از مواد نذری مثل نمک و آب، قابلمه‌های برنج و هر چه فرد در توان دارد، به عنوان نذری انجام می‌شود.
رسم تیغ زنی و قمه زنی
احتمالا اصطلاح «قمه زنی» و «تیغ زنی» در ماه محرم به گوشتان خورده است. شاید هم از نزدیک آن را دیده باشید. این رسم که بسیار نکوهش شده و نه تنها در تهران، بلکه در برخی شهرهای دیگر هم انجام می‌شود، در سال‌های اخیر قدغن شده و به ندرت انجام می‌شود. در این رسم هر کس به اندازه نذر خود، قمه می‌زند ولی در مواردی هم، قمه زدن بیش از حد، موجب مرگ می‌شود.
مراسم قمه زنی تهرانی‌ها در روز عاشورا انجام می‌شود. برای شروع دسته‌هایی که قمه می‌زنند، شب‌های هفتم تا دهم محرم کفن می‌پوشند و با حرکات محکم کوبیدن پا به زمین، شمشیرهایی را که در دست دارند، به حرکت در می‌آورند. در میان قمه زن‌ها، برخی از آنها شامل اطفال و کودکانی می‌شوند که والدینشان برای آنها قمه زنی نذر کرده‌اند. در این موارد، قمه زن‌ها وقتی به حسینه‌ها می‌رسند، جلو سر اطفال را با چند حرکت کوچک تیغ، زخمی می‌کنند تا حدی که کمی خون بیرون بیاید.
در ادامه دسته‌های قمه زنی شروع به خواندن نوحه و نواختن سنج می‌کنند و وقتی نوحه‌خوان فریاد «یا حسین» سر می‌دهد، قمه زنی شروع می‌شود. در میان دسته قمه زن‌ها، فردی به نام میاندار، اولین قمه را با فریاد «یا حسین» به سر خود می‌زند. بعد از او، دیگر قمه زن‌ها شروع به زدن شمشیر و قمه به سر خود می‌کنند.
رسم سنگ زنی بین مردم تهران در ماه محرم
«سنگ زنی» از رسوم مردم تهران در محرم است که در آن یکی از دسته‌های عزاداری، دسته سنگ زن‌ها می‌شود. این رسم که از رسوم قدیمی تهرانی‌ها در عزاداری محرم است، در حال حاضر چندان متداول نیست. در سنگ زنی، دسته سنگ زن‌ها به جای سینه زدن و زنجیر زدن، هر یک دو قلوه سنگ در دست می‌گیرند و هماهنگ با نوای نوحه خوان‌ها و سنج، قلوه سنگ‌ها را به هم می‌کوبند.
در این شیوه عزاداری محرم در تهران قدیم، سنگ‌زن‌ها در دو صف روبه‌روی هم می‌ایستند و با خم و راست شدن، یک بار سنگ‌ها را در حالی که ایستاده‌اند، برابر شکمشان به هم می‌کوبند. یک بار سنگ‌ها را بالای سر و یک بار در حالی که خم شده‌اند به هم می‌زنند. رسم سنگ زنی و سنگ‌هایی که به هم زده می‌شوند، نماد همان سنگ‌هایی هستند که در روز عاشورا بر سر، سینه و پای امام حسین (ع) و یارانش زده شده‌اند.
رسم منسوخ شده قفل آجین در محرم تهران قدیم
یکی از رسوم مردم تهران قدیم در محرم، رسم «قفل آجین» بوده است که امروزه خبری از آن نیست. در این رسم، یک فرد قبل از شروع مراسم عزای روز عاشورا، بدن خود را با داروهای بی‌حسی، بی‌حس یا کم حس می‌کرده و از گردن به پایین را سوراخ می‌کرده و از آنها ابزاری مثل قفل، سیخ، میخ، نیزه‌های تیز و … رد می‌کرده است.
این فرد جلوی دسته‌های عزاداری حرکت می‌کرده و دسته به آرامی پشت سر او سینه‌زنی و زنجیر‌زنی می‌کرده است. برخی اوقات فرد قفل آجین شده از شدت درد و بی‌حالی روی اسب نشانده می‌شده است. در تمام مدت قفل آجین شده، فرد ناله‌هایی از درد سر می‌داده است و عزاداران با فریاد‌های «یا حسین» پشت سر او عزاداری می‌کرده‌اند. این رسم عزاداری محرم در حال حاضر بین تهرانی‌ها منسوج شده است.
تعزیه خوانی تهرانی ها در ماه محرم
«تعزیه خوانی» از جمله رسوم مردم تهران در محرم است که به صورت سنتی و باشکوه در شب‌ها و روز عاشورا برگزار می‌شود. انواع مختلفی از تعزیه وجود دارند که مهم‌ترین آن تعزیه تاسوعا و ظهر عاشورا در بازار تهران است. در این مراسم که در مراسم محرم یزد و مراسم محرم مشهد هم مرسوم است، دو گروه اشقیا و اولیا به تعزیه خوانی می‌پردازند.
لباسی که اشقیا می‌پوشند رنگ قرمز دارد و رنگ لباس اولیا، سبز و سفید است. هر گروه به صورت سنتی، اشعار و متونی خوانده می‌شوند که در آن وقایع روز تاسوعا، عاشورا و … بازسازی شده و به نمایش در می‌آیند.
سوالات متداول
نذر سکوت در چه زمانی از ماه محرم انجام می‌شود؟
فردی که روزه سکوت می‌گیرد، در ۱۰ یا ۱۲ روز عزای محرم، یا در کل ماه محرم یا حتی برخی مواقع ماه محرم و صفر کلمه‌ای بر زبان نمی‌آورد.
آش نذری مردم تهران در ماه محرم چیست؟
معمولا تهرانی‌ها در ماه محرم آش ابودردا و آش زین العابدین را به عنوان آش نذری بین عزاداران و اطرافیان توزیع می‌کنند. البته برخی مواقع آش رشته هم در ایام محرم و صفر پخته می‌شود.
گردآوری: تابناک با تو
