نکاتی پیرامون تغذیه نوزاد مبتلا به شکاف کام و لب
شکاف لب نوعی ناهنجاری مادرزادی است که در دو حالت منفرد و همراه با شکاف کام مجموعا ۳/۲ناهنجاری های اصلی صورت را تشکیل میدهد این ناهنجاری ها به دو صورت غیر سندرومی و سندرومی وجود دارد که در حالت سندرومی این نا هنجاری جزئی از یک بیماری می باشد.
بروز این ناهنجاری مشکلات فراوانی از نظر تغذیه ای، تکلم وعملکرد و...پدید می آوردو علاوه بر آن مشکلات فراوانی از نظر روحی-روانی و مالی برای والدین بوجود می آورد.شكاف كام و لب تغذيه كودك را دچار اختلال می كند اما تغذیه را غير ممكن نمي سازد.
تولد یک نوزاد جدید احساس های خوشحالی، غرور و گاهی اوقات ترس را برای خانواده به دنبال دارد. زمانی که نوزاد مشکل پزشکی داشته باشد برای خانواده احساس نامطلوبی به وجود می آید. خانواده نگران هستند از اینکه چه کسی به بچه ما کمک خواهد کرد؟ ونوزاد ما چه مسیری را باید طی کند؟
هدف تیم شکاف کام و لب کمک در پرورش بچه هایی با رشد و تکامل طبیعی و دارای بهترین تصویر مثبت از خود، چهره ی جذاب، شنوایی سالم، صحبت قابل فهم و دندان های سالم است. این تیم در طی دوران کودکی و نوجوانی باعث پیشرفت عملکرد اجتماعی فرد در بزرگسالی یکی از اساسی ترین نیازهای نوزاد تغذیه می باشد و یکی از مشکلات کودکان دارای شکاف کام و لب اختلال در تغذیه آنها می باشد که والدین باید در جهت رفع آن اقدام نمایند. می گردد.
كودك شما بايد به منظور رشد ونمو وبه منظور شروع ترميم شكاف، وزن گیری مناسب داشته باشد. مشكلات اصلي تغذيه در اين كودكان، مشكلات مكيدن و عبور شير از طريق بيني است.
این مطالب به شما راهنمایی ها و اطلاعاتی در باره ی تغذیه ی نوزاد متولدشده تان با شکاف لب، کام یا هر دو خواهد داد.
مزایای شیرمادر۱- شیرمادر به تنهایی می تواند از لحظه اول تولد تا پایان ۴ ماهگی ، تمام نیازهای غذایی شیرخوار را برای رشد طبیعی او تامین کند. حتی در هفته اول تولد که هنوز جریان عادی شیر برقرار نیست ، نوزاد نیازی به غذا یا آشامیدنی دیگری نداردو همان شیر برای رشد طبیعی او کافی است.
۲- آغوز یا کلستروم یا شیر روزهای اول که زردرنگ و غلیظ است ، حاوی مواد مفید و ارزنده ای می باشد که اولین و بهترین واکسن برای حفاظت کودک برضد بیماریهای عفونی است.
۳- سلولهای زنده و مواد مختلف ضد عفونی شیر مادر با غلظت بیشتر در آغوز موجود است و دارای خاصیت از بین بردن میکروبها و ویروسها است ودر نتیجه احتمال ابتلای شیرخوار را به بسیاری از عفونتهای گوارشی وتنفسی کاهش می دهد و درصورت بروز بیماری ، احتمال مرگ و میر بمراتب در شیرخواری که از شیرمادر تغذیه می کند کمتر است .
۴- در ماههای اول تولد که شیر خوار بیش از سایر مواقع درمعرض خطر است ، شیرمادر او را از ابتلا به بسیاری از بیماریها حفظ می کند. تغذیه با شیرمادر احتمال مرگ در اثر بیماریهای اسهالی را به شدت کاهش می دهد و از ابتلاء به عفونتهای گوش میانی و عفونتهای حاد دستگاه تنفسی و مرگ ومیر ناشی از آن می کاهد.
۵- میزان ابتلاء به آسم ، اگزما و انواع الرژی در شیرخوارانی که از شیرمادر استفاده می کنند بسیار کمتر است ، لذا در خانواده هایی که پدر یا مادر یا یکی از افراد خانواده مبتلاء به بیماری آلرژیک است ، تغذیه با شیرمادر باید تغذیه انتخابی باشد زیرا استفاده از هر نوع شیر دیگر زیان آور و زمینه ساز آلرژی دورانهای بعدی زندگی خواهد بود.
۶- در شیرخوارانی که از شیر مادر تعذیه می کنند ، مشکل افزایش کلسترول خون در بزرگسالی و بالا رفتن خطر ابتلاء به بیماری قلبی – عروقی به علت سوخت و ساز کلسترول ، کمتر است .
۷- چربی و پروتئین شیرمادر بهتر از چربی و پروتئین دیگر انواع شیرها هضم و جذب می شود . به همین دلیل قولنج ، جمع شدن گاز ، استفراغ و حساسیت به پروتئین در این شیر خواران کمتر مشاهده می شود.
۸- ترکیب شیر مادرهمراه با رشد شیرخوار تغییر پیدا میکند. چربی شیرمادر در شروع هر وعده شیردهی کمتر است و سپس میزان آن تدریجاً بیشتر می شود. این تغییرات کمک بزرگی به رفع تشنگی و همچنین سیر نگهداشتن بچه می کند.
۹- به سبب اختلاف در ترکیب چربی شیرمادر ، شیرخوار پرخوری نمی کند و کمتر چاق می شود. چاقی این دوران ، زمینه ساز عوارض قلبی - عروقی ، مفصلی و بیماری قند در بزرگسالی است.
۱۰- به علت وجود آب کافی درشیرمادر ، تشنگی نوزاد برطرف می شود واز سوی دیگر اشتهایش تحریک می گردد و نیازی به دادن آب یا آب قند ، حتی در مکانهای بسیار گرم وخشک ، نیست .
۱۱- شیرخواران بیمار چون اشتهای کمتری دارند ، به یک ماده سهل الهضم ومغذی نیازمند هستند . شیرمادر می تواند این نیاز را کاملاً تامین کند.
۱۳- شیرمادر به تنهایی تا ۳/۱ انرژی و مواد مغذی مورد نیاز کودک در سال دوم زندگی را تامین می کند ، پس بهتر است تا ۲ سالگی از شیرمادر همراه با غذای خانواده استفاده شود.
۱۴- میزان املاح و پروتیئن شیرمادر به حدی است که به کلیه های نوزاد که هنوز کامل نشده اند ، صدمه ای وارد نمی کند.
۱۵- شیرمادر پاکیزه ، دارای درجه حرارت مناسب و عاری از آلودگی میکروبی است.
۱۶- برای نوزاد نارس و کم وزنی که قادر به مکیدن سینه مادر نیست ، شیرمادرش – بویژه آغوز – به خاطر داشتن ترکیب مناسب با موقعیت چنین نوازدی ، باید با قطره چکان ویا قاشق چایخوری به او داده شود. این عمل از بروز بسیاری از بیماریهای عفونی و مرگ و میر ناشی از آن که در این نوزادان شایع است ، پیشگیری می کند. تماس بدنی مادر و نوزاد در بهبود رشد و تکامل نوزادان نارس و بیمار نقش حیاتی دارد.
۱۸- جذب کلسیم شیرمادر به سبب غلظت مناسب آن در شیرمادر بهتر انجام می شود. در نتیجه کمبود کلسیم در شیرخواردان شیرمادر خوار کمتر دیده شده است.
۱۹- بدلیل وجود خواص ویژه ای جذب آهن شیرمادر بمراتب بهتر صورت می گیرد و نیازی به دادن قطره آهن تا شروع غذای تکمیلی نیست .
۲۰- اسهال در شیرمادر خواران بمراتب کمتر است و نیز به سبب نوع مدفوع ، سوختگی ناحیه تناسلی کمتر دیده می شود.
۲۱- چون تعداد دفعات ابتلاء به بیماری در شیرمادرخواران کمتر است ، نیازی به بستری شدن در بیمارستان و جدایی عاطفی نیز کمتر پیش می آید.
شكاف لب: در اين موارد بايد به مادر تفهيم كرد كه نوزاد طبيعي است و شيردادن به اومثل كودكان طبيعي مي باشد. به طورمعمول پستان مادر شكاف لب را پركرده ومكيدن، خوب پيش مي رود. مادر درحالي كه سينه ي خود را داخل دهان طفل قرارداده، مي تواند انگشت خود را داخل شكاف گذاشته تا نيروي مكش توسط طفل اعمال شود ( انگشت مادر حتماً بايد با آب و صابون شسته شده باشد). اين مسئله كه طفل را تشويق به مكيدن كنيم تا عضلات چانه و فك تقويت شود اهميت زيادي دارد. چنان چه نيروي مكش مؤثرنبود مادر مي تواند شيرخود را بدوشد و با قطره چكان يا وسايل ديگر به نوزاد بخوراند. درمواردي از وسايل مخصوص براي نوك سينه مي توان استفاده كرد.
شكاف كام: درشكاف كام بلع نرمال است. اگر شكاف باريك و محدود به كام نرم باشد، نوزاد قادراست ازكام سخت كه در جلوتر قرارگرفته است براي مكيدن نوك سينه استفاده كند ولي اگر شكاف در قسمت كام سخت باشد شيردهي مشكل ترصورت مي گيرد.و بهتر است وضعيت شيرخوار در هنگام تغذیه به حالت نيمه نشسته باشد.
در مواردي كه شكاف كام بسيار وسيع باشد مي توان شيرمادر را دوشيد و در شيشه هايي با سرشيشه ي مخصوص به شيرخوار داد.
نارسایی رشد در شیرخواران مبتلا به شکاف کام ولب حاصل دشواری و سختی در تغذیه آنها قبل از عمل جراحی است پس از عمل اکثرا رشد کافی پیدا کرده و وزن می گیرند و وزن آنها به حد ایده آل می رسد . شکاف های کام یا لب با ایجاد اشکال در وارد آوردن فشار بر روی هاله ی پستان یا سر پستانک مکیدن شیر خوار را کاهش می دهندو تغذیه را مختل می کنند .اگر چه نوزاد قادر به مکیدن است ولی حرکات دهان شیر خوار قادر به ایجاد قدرت مکیدن کافی و ایجاد فشار لازم جهت خروج شیر از سینه مادر یا شیشه نمی باشد.
شکاف کام بیش از شکاف لب تغذیه را دچار مشکل می کند. عدم اتصال و پیوستگی بین اپی گلوت حلق و کام نرم باعث می شود که کودک نتواند بین تنفس و تغذیه هماهنگی ایجاد کند و در نتیجه شیر به بینی وارد می شود.
انواع شیر دادن۱- شیر پستان ۲- شیر شیشه
شیر پستان – تغذیه کودکان با شیر مادر موجب حفاظت آنها در برابر عفونت گوش میانی می شود. تغذیه شیر خوار با پستان امکان پذیر بوده ودر بسیاری از موارد ازتغذیه با بطری موفق تر بوده است.
بدین منطور نوک پستان به طور کامل به سمت خلفی حفره دهان هدایت می شود تا شیر خوار با حرکت زبان نوشیدن شیر را تسهیل نماید .به هر حال ممکن است در ابتدا نیروی مکیدن موثر جهت تحریک خروج شیر وجود نداشته باشد. بنابراین استفاده از یک شیر دوش پیش از شیردهی جهت تحریک خروج شیر مفید است.
اگر نوزاد با اشکال مک زدن مواجه است می توان فضای شکاف را با انگشت یا خود پستان پر کرد قبل از شیر دادن بهتر است مادر پستان را ماساژ دهد تا شیر به نوک پستان آمده و به راحتی به دهان نوزاد وارد شود.بهتر است نوزاد هنگام تغذیه در یک وضعیت نشسته قرار گیرد که عمل بلع آسانتر انجام شود و از خروج شیر از بینی جلوگیری شود .
تغذیه با شیر مادر از طریق پستان نباید بیش از ۱۰ دقیقه طول بکشد و در مواردی که تغذیه پستانی برای فعالیت و رشد نوزاد کافی نباشد باید از شیشه های مکمل استفاده کرد .
اگر شیر دادن با پستان به نوزاد مشکل بود می توان از وسیله ای به نام پمپ استفاده کرد پمپ شیشه اجازه می دهد بچه تغذیه کامل داشته باشد و شیر جمع آوری شده جوشانده شود و بعدا استفاده گردد . پمپ سینه سبب تحریک مکانیسم ترشح شیر می شود حتی زمانی که بچه به پستان مک نزند .
شیر بطری – استفاده ازسر پستانک های عادی برای این کودکان غیر قابل استفاده است زیرا قادر به تولید مکش نیستند لذا تغذیه آنها باید توسط سر پستانک ها ی خاص یا سایر وسایل انجام شود.
انواع و اقسام شیشه و پستانک برای این منظور وجود دارد . شیشه های فشاری یکی از انواع آن هستند که به راحتی شیر به داخل دهان نوزاد وارد می شود و انرژی بچه تلف نمی شود.
برخی وسایل برای تغذیه نوزادان مبتلا به شکاف کام وجود دارد . یکی از این وسایل نرسر است که شامل بطری پلاستیکی قابل فشارنده و یک سر پستانک با برش صلیبی است .
سرپستانک بطری دیگری به نام پیجن برش Y مانند داشته و برای آنکه حفره دهان را به طور کامل پر کند مختصری بزرگتر و گردتر از سر پستانک های معمولی است .
وجود دریچه ی یک طرفه از برگشت شیر به بطری جلوگیری کرده و بلع هوا را به حداقل می رساند.
استفاده از انواع سر پستانک خاص علاوه بر تغذیه کودک نیازهای مکیدن وی را بر آورده می کند. در این موارد سر پستانک باید طوری در دهان قرار داده شود که توسط کام و زبان تحت فشار قرار گیرد. علی رغم نوع پستانک وارد کردن فشار ملایم و یکنواخت به قاعده ی شیشه احتمال خفگی یا سرفه را کمتر می کند .
تغذیه شیشه ای با تغذیه کننده هابرمنتغذیه کننده ی هابرمن در کودکان با مکیدن ضعیف استفاده می شود این وسیله از یک دریچه و سر پستانک تهیه شده که میزان شیر جاری به نوزاد را تنظیم می کند و از خفگی یا اوق زدن جلوگیری می کند .
بطری را سرهم کنید و آن را با شیر پستان یا شیر خشک طبق دستور العمل راهنما پر کنید.
هر نوزاد به ازای هر کیلو گرم وزن بدنش به ۱۰۰ کالری انرژی در ۲۴ ساعت شبانه روز نیاز دارد و هر ۳۰ سی سی ( یک اونس) از شیر های خشک مقدار ۲۰ کالری انرژی دارد شیر به طور مثال اگر نوزادی ۳ کیلو گرم وزن داشته با شد یعنی در ۲۴ ساعت به ۳۰۰ کالری انرژی نیاز دارد و باید در طی ۲۴ ساعت ۴۵۰ سی سی شیر بخورد که اگر هر ۲ ساعت به شیر بدهیم باید در هر نوبت تقریبا باید ۳۷ سی سی شیر به او داد و اگر هر ۳ساعت شیر دهیم این مقدار حدود ۵۶ سی سی در هر نوبت می باشد.
زمانی که دهان نوزاد باز می باشد سرپستانک مخصوص را داخل دهان شیر خوار قرار دهید. سرپستانک را در مرکز زبان قرار داده و نوکش را زیر قسمت سالم کام برگردانید. نوزاد شروع به مکیدن می کند. به مرور سرپستانک را تا جایی که بزرگترین خط و بیشترین جریان زیر بینی نوزاد است بچرخانید. اگر نوزادتان جریان شیر را نمی تواند تحمل کند بطری را به سمت سرعت آهسته جریان بچرخانید. شما ممکن است مخزن شیر را هر ثانیه یا هر سه مکش فشار دهید. زمانی که نوزاد سرپستانک را بین کام و زبانش فشار می دهد، در قسمتی که بیشترین شیر از سرپستانک خارج شود فشار مداومی ایجاد کنید .
در بطری های هابرمن می توان با افزایش فشار مختصر روی مخزن زمان شیردهی را کوتاه تر کرد.
سر پستانک را در دهان شیر خوار در قسمت خلاف شکاف و به طرف قسمت عقب زبان قرار گیرد زیرا با این روش عمل تخلیه شیر در شیر خوار (فشردن سر پستانک بین زبان و سقف دهان برای خوردن شیر ) را تحریک می کند.وزمانی که شیر از دهان یا بینی نوزاد خارج شد بهتر است شیر دادن را قطع کرده و سرفه و عطسه را تحریک کنید .
زمانی که سر پستانک در دهان نوزاد قرار داده می شود اجازه دهید نوزاد شما به سر شیشه مک بزند و یک زمان کوتاه نفس بکشد . بعد از خوردن هر ۱۵-۳۰ سی سی شیر به کودک استراحت دهید ولی در خلال تغذیه سر پستانک را به طور مکرر خارج نکنید، سعی کنید هر نوبت تغذیه مدت ۴۵ دقیقه یا کمتر طول بکشد در صورتی که شیر خوار بدون حالت خفگی یا آسپیراسیون قادر به تغذیه نیست او را در وضعیت قائم قرار دهید و طبق دستور پزشک او را با یک سرنگ و لوله معده تغذیه نمایید . در موقع شیر دادن بهتر است سر نوزاد را در یک وعده شیر دادن به سمت راست و در وعده دیگر به سمت چپ قرار دهید این عمل سبب می شود ماهیچه های صورت و گردن رشد یکسانی داشته باشد . بعد از هر بار تغذیه میزان ۱۰-۵ سی سی آب به شیر خوار بدهید چون باعث شستشوی مجاری بینی و شکاف شده واز تجمع شیر در شیپور استاش و عفونت گوش میانی جلوگیری می کند .
یا دلمه ها ی شیر را با یک اپلیکاتور سر پنبه ای مرطوب خارج نمایید چون خروج دلمه ها شکاف را تمیز کرده خطر عفونت را کاهش می دهد. بعد از هر بار تغذیه برای جلوگیری از خفگی شیر خوار را در صندلی شیر خوار قرار داده یا در او را در وضعیت خوابیده به سمت راست در حالی که سر تخت ۳۰ درجه بالا باشد،قرار دهید.
فرد تغذیه کننده شیر خوار نباید به علت ترس از تولید صدا توسط کودک سر پستانک را از دهان شیر خوار خارج کند. یکی از موارد توقف فوری تغذیه توجه به پیام های صورت شامل بالا بردن ابروها ،چین انداختن بر روی پیشانی، برگرداندن سرو نفس نکشیدن بعد از ۳-۴ بار مکیدن است. در این حال باید سر پستانک را آرام از دهان خارج کرد و امکان بلع بدون ناراحتی شیر را برای شیر خوار فراهم کرد.
این کودکان به علت بلع مکرر هوا نیاز به آروغ زدن مکرر دارند و ضربه های مکرر به پشت شیر خوار وارد کنید .برای بچه های بسیار کوچک شما مجبورید آنها را به صورت عمودی نگه دارید یک دست جلوی قفسه سینه اش باشد و با دست دیگر به آرامی به پشت شیر خوار بزنید. برای تغذیه همچنین می توان فضای شکاف را با انگشت یا خود پستان پر کرد.
زمانی که شیر از دهان یا بینی نوزاد خارج شد بهتر است شیر دادن را قطع کرده و سرفه و عطسه را تحریک کنید . سر پستانک را در دهان شیر خوار در قسمت خلاف شکاف و به طرف قسمت عقب زبان قرار گیرد زیرا با این روش عمل تخلیه شیر در شیر خوار (فشردن سر پستانک بین زبان و سقف دهان برای خوردن شیر ) را تحریک می کند.
اجازه ندهید یک نوزاد تازه متولد شده در هفته های اول زندگی به مدت طولانی بخوابد. چون مانع تغذیه به موقع او شده و وزن گیری مناسب نخواهد داشت.
در صورتی که کودک تحت عمل ترمیم شکاف لب قرار گرفته تغذیه وی از طریق سرنگ و لوله نرم پلاستیکی که در داخل گونه وی و دور از محل بخیه ها قرار داده می شود انجام شود همچنین در ترمیم شکاف کام از سرنگ یا قاشق سر پهن استفاده کرده و از پستانک استفاده نشود. در کودکان بزرگتر بعد از عمل برای تغذیه مایعات از یک فنجان (نه نی) استفاده شود . نباید از چنگال استفاده شود و می توان از قاشق سر پهن استفاده نمود . رژیم غذایی را بتدریج از کاملا مایع به کاملا جامد برسانیم . تغذیه را با مقادیر پایین و دفعات مکرر شروع کرده و به تدریج افزایش می دهیم در ۳ هفته بعد از عمل کوذک را با مایعات(نوشیدنی های پر کالری ) تغذیه نمایید .
بعد از تغذیه درز بخیه ها ی لب را با محلول سرم فیزیولوژی و یک اپلیکاتور سر پنبه ای تمیز کنید. به منظور مرطوب سازی دهان و جلوگیری از باز شدن بخیه ها در صورت دستور، از پماد آنتی بیوتیک جهت روی بخیه ها استفاده کنید .
در صورت عدم موفقیت در تغذیه نوزاد باپستان و شیشه می توان از گاواژ و یا گاستروستومی استفاده کرد .
غذای کمکیشروع غذای کمکی در این شیر خواران مانند سایر شیر خواران می باشد(از ۴ تا ۶ ماهگی)و غذای کمکی باید در حالتی که کودک به طور عمودی قرار گرفته با استفاده از قاشق به کودک داده شود تا احتمال خروج مواد غذایی از بینی کمتر باشد. و هیچگاه غذا را عقب دهان قرار ندهید هم چنین از تکه های تیز غذا و سفت برای کودک استفاده ننمایید.
خصوصیات غذای کمکی مناسب۱- با حجم کم دارای انرژی بیشتری باشد تا بتوان به دفعات از آن استفاده کرد.
۲- نرم بوده و هضم آن آسان باشد.
۳- کاملاً پخته باشد و از مواد نیم پخته در آن استفاده نشود.
۴- قابل تهیه به روش ساده، در دسترس، ارزان و متناسب عادات غذایی خانواده باشد.
۵- اصول بهداشتی در تهیه آن رعایت شود و تازه باشد.
اصول زیر راباید درتغذیه تکمیلی رعایت کرد:
۱- قبل از تهیه غذا باید دستها به خوبی با آب و صابون شسته شود و سبزیجات ضدعفونی شده باشد.
۲- قبل از یکسالگی باید تغذیه کمکی بعد از شیرمادر به شیرخوار داده شود ولی در سال دوم زندگی ابتدا غذای کمکی و سپس شیر به وی داده شود.
۳- چون شیرخوار قرار است در خوردن غذا شرکت کند قبل از صرف غذا باید دستهای او هم شسته شود.
۴- همیشه از یک نوع ماده ساده شروع شود و کم کم به مخلوط چند نوع تبدیل گردد.
۵- از یک قاشق مرباخوری شروع شده و به تدریج به میزان آن اضافه شود.
۶- بین اضافه کردن مواد غذایی مختلف۷-۵ روز فاصله باشد تا دستگاه گوارش کودک به ماده غذایی جدید عادت کند و اگر ناسازگاری با یک ماده وجود دارد شناخته شود.
۷- در شروع غذاها باید نسبتاً رقیق باشد و سپس غلظت آنها به تدریج اضافه شود.
۸- بهتر است غذای شیرخوار هر روز بطور تازه تهیه و مصرف گردد و در ظرف در دار در یخچال نگهداری شود.
۹- تنوع در غذای کودک رعایت شود.
۱۰- اضافه کردن یک قاشق مرباخوری روغن مایع ( ترجیحاً روغن زیتون) به سوپ یا پوره شیرخوار به ویژه برای کودکانی که خوب وزن نمی گیرند توصیه می شود.
۱۱- هیچگاه به زور کودک را وادار به تمام کردن غذا نکنید و اجازه بدهید خودش تصمیم بگیرد که چقدر غذا بخورد.
۱۲- همزمان با شروع غذای کمکی، کمی آب جوشیده سرد شده به کودک بدهید تا تشنگی او برطرف شود.
۱۳- قبل از یکسالگی از اضافه کردن نمک و هرگونه چاشنی و ادویه به غذای کودک خودداری کنید.
۱۴- دفعات تغذیه در ۶ ماهگی از ۱ بار شروع و بتدریج به ۳ مرتبه در روز افزایش یابد در ۸ ماهگی به ۴ تا ۵ بار در روز برسد و در ۱۲-۱۱ ماهگی به ۶ بار در روز برسد.
۱۵- از پایان دوازده ماهگی باید کودک غذای سفره خانواده را بخورد و غذای اضافی هم در برنامه او وجود داشته باشد.
۱۶-شروع غذا بهتر است با لعاب برنج و فرنی باشد سپس شیربرنج و حریره بادام و بعد سوپ شروع شود.در تهیه سوپ ابتدا از مواد ساده مثل هویج و جعفری و برنج استفاده می نماییم و کم کم آنرا تغییر می دهیم و از ۸ ماهگی گوشت و حبوبات اضافه می شود. در مورد حبوبات عدس و ماش ترجیح دارد.
۱۷- آب میوه ترجیحاً آب سیب و هویج و انگور می تواند از ماه هفتم، هشتم آغاز شود. ضمناً از انواع میوه جات می توان در منزل کمپوت تهیه کرد و به شیرخوار داد.
برگرفته از سایت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
