کودکان همواره با نگاه پاک و معصوم خود به دنيا نگاه مي‌کنند اما دنياي امروز گاه آنقدر بي‌رحم است که والدين ترجيح مي‌دهند خيلي زود آنها را از حوادث و خطراتي که ممکن است براي‌شان پيش بيايد، آگاه کنند. بچه‌هايي که مورد آزار قرار گرفته‌اند، آسيب ديده‌اند و حتي کشته شده‌اند.
اين مشکل در تمام کشورهاي دنيا مشاهده مي‌شود. اما مثل هر مشکل ديگري راهکارهايي براي جلوگيري از آن وجود دارد. کتايون خوشابي، روانپزشک کودک و حکيمه قادري، روانشناس و مشاور خانواده درباره راه‌هاي پيشگيري و درمان آزار جنسي در ميان کودکان توضيح مي‌دهند.
بگذاريد کودک‌تان از شما سؤال جنسي بپرسدکنجکاوي جنسي کودکان بسته به هوش و روابط اجتماعي آنها از 3 تا 6 سالگي شروع مي‌شود. آنچه مهم است اين است که بچه‌ها شوق و هيجان زيادي در کشف جنسيت خودشان دارند. دنياي ذهن کودک بسيار پاک و معصوم است و اگر سوالات جنسي مي‌پرسد، والدين نبايد احساس شرم، ناراحتي يا عصبانيت پيدا کنند و نگاه‌شان بايد همسو با نگاه کودک باشد. او با دنياي خودش و از دنياي پاک و معصوم خود از والدين سؤال مي‌کند.
بنابراين اگر والدين دربرابر هر سؤال جنسي به هر نوعي در مقابل بچه‌ها قرار گرفتند نبايد شرم و حيا نشان دهند، در غير اين صورت نمي‌توانند به او کمک کنند. اگر والدين سؤالات ابتدايي بچه‌ها را دربرابر مسائل جنسي به اين شيوه پاسخ دهند اثرات منفي دارد. اول اينکه کودک از اين به بعد در اين مورد از آنها مشورت نمي‌گيرد. دوم اينکه منبع آگاهي‌شان را همسن و سالان خودشان يا منابع نامطمئن بيروني قرار مي‌دهند و بيشتر در معرض خطر قرار مي‌گيرند و بالاخره اينکه ناراحتي و عصبانيت آنها از سؤال کودک به او احساس گناه و شرم غيرضروري مي‌دهد. بنابراين اگر بعدها مشکلي برايش پيش بيايد و خطري او را تهديد کند به والدين نمي‌گويد.
چگونه مسائل جنسي را به کودکان خود آموزش دهيم درست است که سن آموزش مسائل جنسي به کودکان از 3سالگي شروع مي‌شود اما والدين بايد بدانند که تنها در صورتي که کودک از آنها سوال جنسي کرد بايد پاسخ دهند نه اينکه خودشان بي‌مقدمه براي کودک توضيح دهند.
ممکن است والدين در کودک رفتاري ببينند که احساس کنند او آمادگي آموزش مسائل جنسي را دارد، مثلا وقتي که کودک اندام جنسي‌اش را نمي‌پوشاند. والدين بايد به خاطر داشته باشند که سؤالات کودک را به صورت کلي و متناسب با سن او پاسخ دهند. مثلا اگر کودک مي‌پرسد: «مامان من از کجا اومدم» مادر پاسخ مي‌دهد «از شکمم» و اگر چرايي اين مسئله را پرسيد مادر مي‌گويد: «بچه بايد جايي رشد کنه که گرم و آروم باشه و کسي به اون صدمه نزنه و اينجا بهترين جاست.»
هرچه سن کودک بالاتر مي‌رود پاسخ‌ها مي‌تواند بسط بيشتري پيدا کند. در آموزش به کودک خصوصي کردن و شخصي نشان دادن اندام‌هاي جنسي به بچه‌ها مهم است زيرا ياد مي‌گيرند که از خودشان مراقبت کنند. نکته مهم آن است که در اين آموزش جنسي نبايد کودکان به خاطر اندام جنسي‌شان شرمسار شوند. به عنوان مثال مي‌توان درآموزش جنسي به کودک گفت«کسي اجازه نداره به چشم و گوش تو دست بزنه و حتي خودت هم نمي‌توني و بايد مراقب باشي. بعضي از اندام‌ها مثل چشم و گوش ماست و خيلي خصوصي است و هرکسي نبايد به آن دست بزند. همون‌طور که اگر کسي به چشم و گوشت دست زد مياي به من ميگي، درباره اين قسمت هم اگر کسي دست زد مياي به من ميگي و از من کمک مي‌گيري.»
به اين ترتيب کودک اول از همه مراقبت از خود را ياد مي‌گيرد و دوم اينکه اگر تعرضي پيش آمد بلافاصله والدين را مطلع مي‌کند. اگر والدين پيام عيب است و زشت است به کودک بدهند، اگر تعرضي پيش بيايد شرم و اضطرابي پيدا مي‌کند که آن را بازگو نمي‌کند.
خيال کودک‌تان را راحت کنيداگر والدين در مورد آزار و تعارض جنسي کودک حرفي نزنند و موضوع را ناديده بگيرند، کودک فکر مي‌کند گناهي انجام داده. بدترين کار اين است که به او حمله کنيد. در اين صورت مشکلات او بيشتر خواهد شد. بهترين راه اين است که در مورد تجربه تلخي که داشته گفت‌وگو شود. اگر کودک به والدين بگويد و والدين نيز با او هم‌دردي کنند و به راه‌حل هم برسند مي‌توانند از اضطراب دور شوند و آگاهانه زندگي عادي‌شان را داشته باشند.
پاسخ به سوالات جنسي کودکان يک ضرورت است بهتر است به کودک گفته شود« ما درباره اين موضوع حرف زديم و راه‌حل داديم و بهتر است زندگي‌مان را داشته باشيم اما اگر سؤالي داشتي مي‌تواني هر وقت خواستي از ما بپرسي.» به اين ترتيب موضوع را به خود کودک واگذار مي‌کنيد تا هروقت لازم ديد با شما صحبت کند. حتي اگر والدين از ترس آبرو روي اين مسئله سرپوش مي‌گذارند بايد بدانند که دست‌کم بين خودشان اين مسئله بايد حل شود و امنيت و هم‌دلي به کودک داده شود. به او اطمينان دهند که خداوند ناظر همه ماست و فردي که کار زشتي با او انجام داده يا او را آزار داده جزا خواهد شد.
به عوارض تعرض جنسي دقت کنيدکودکي که مورد تعرض قرار مي‌گيرد به خصوص اگر با خشونت همراه باشد دچار پديده PTSD يا استرس پس از حادثه مي‌شود. يعني اتفاق بدي براي او پيش آمده و تمام شده ولي حجم احساس منفي و هيجان در او مانده است. عزت نفس و حرمت نفس در اين موضوع به شدت در معرض خطر است. کودک با به يادآوري موضوع دچار حمله اضطرابي مي‌شود. حتي اگر خودش را کنترل کند حمله اضطرابي تبديل به اضطراب انتشاري در موضوعات ديگر مي‌شود مثلا اينکه از فضاي بسته و از صداي بلند مي‌ترسد و به اصطلاح دامنه ترس‌هايش افزايش پيدا مي‌کند. ضمن آنکه ممکن است افکار وسواسي پيدا کند و با کوچک‌ترين صدا عصبي شود. فرار و انکار محيط‌هاي اجتماعي از ديگر عوارض اين اتفاق است که حل کردنش کار يک متخصص است. کودک ممکن است ديگر خودش را دوست نداشته باشد و از خودش متنفر باشد. هراس اجتماعي کودک مي‌تواند تبديل به تنفر اجتماعي شده و او شخصيت ضداجتماعي پيدا کند.
علائم زودرس و دير رس آزارجنسي کودکانبررسي آثار و عواقب سوءاستفاده جنسي بسته به سن کودک و تعداد دفعات آزار جنسي متفاوت است. والدين بايد توجه داشته باشند که تعرض جنسي به کودک لزوما يک رابطه جنسي با کودک تعريف نمي‌شود. کودک 3 ساله پيش‌بيني و توقع اين را ندارد که کسي به او دست بزند، بنابراين آزار جنسي از لمس کردن شروع مي‌شود و مي‌تواند تا يک رابطه کامل جنسي هم ادامه يابد. آزار جنسي تبعات روانشناختي متعددي تا پايان عمر باقي مي‌گذارد.
عوارض کوتاه مدت بلافاصله بعد از انجام آزار جنسي شامل شب ادراري، گوشه‌گيري، علائم اضطرابي شديد و ترس شديد مي‌تواند بروز کند. او ممکن است در حضور ديگران احساس وحشت داشته باشد و بارگناه روي دوشش مي‌ماند و به نوعي اين حس به او دست بدهد که همه بزرگسالان آن جنس ممکن است آزارگر باشند و قصد آزار رساندن به او را داشته باشند. در عوارض بلند مدت در بسياري از موارد ممکن است در نوجواني يا بزرگسالي فرد قرباني دچار افسردگي شود و گاهي اقدام به خودکشي کند.
واکنش خانواده‌ها تعيين‌کننده استاگر خانواده به موقع از اتفاق آزار جنسي ناگوار مطلع و متوجه شود که کودکش يک يا چندبار مورد آزار قرار گرفته، مداخلات روانشناختي زودهنگام مي‌تواند از بروز تبعات درازمدت تا حدودي جلوگيري کند. به خانواده‌ها توصيه مي‌شود حتما مراقبت کافي از فرزندان‌شان داشته باشند و آنها را تنها در کنار يک فرد بزرگسال که حتي ممکن است کاملا آشنا هم باشند قرار ندهند و تماس‌ها طوري باشد که خودشان نقش نظارتي داشته باشند. کودکاني که آموزش‌هاي لازم را مي‌بينند و اطلاعات و آگاهي بهتري دارند، ميزان آسيب‌پذيري‌شان نسبت به کودکاني که هيچ آموزشي جنسي نديده‌اند و هيچ آشنايي درباره بدن شان و آزارهاي جنسي ندارند کمتر است؛ پس هميشه تاکيد بر پيشگيري است.
آريا
