اختصاصی تابناک باتو ـ ـ مواد شیمیایی ماندگار یا ابدی موادی هستند که به دلیل ماندگاری باورنکردنی آن‌ها در محیط به عنوان مواد تهدید کننده سلامت انسان شناخته می‌شوند.
این مواد تقریباً در همه جا - در لباس ها، مبلمان و حتی هوایی که نفس می‌کشیم - یافت می‌شوند. محققان دانشگاه استکهلم اخیراً این مواد را در آب باران اکثر نقاط جهان از جمله اکوسیستم‌هایی مانند قطب جنوب نیز پیدا کرده اند. با این حال، سطوح بالقوه سمی این ترکیبات در باغ‌های سبزیجات، آب آشامیدنی و حتی شیر مادران شیرده حدود ۲۰۰۰۰۰ نفر که در نزدیکی کارخانه‌های شیمیایی خارج از شهر لیون فرانسه زندگی می‌کنند، نیز دیده شده است.
تحقیقات انجام شده در این زمینه، سطوح هشدار دهنده‌ای از مواد شیمیایی ماندگار یا ابدی تحت عنوان PFAS یا پر و پلی فلوروآلکیل را در هوا، زمین و آب اطراف دو کارخانه شیمیایی در جنوب لیون، سومین شهر بزرگ فرانسه، نشان داده است.
این یافته‌ها سبب شده است تا درخواست‌هایی به منظور بررسی آلودگی و ممنوعیت استفاده از این دسته مواد شیمیایی مصنوعی، که برای دهه‌ها در طیف گسترده‌ای از صنایع برای ساخت پوشش‌ها و محصولات مقاوم در برابر گرما، آب یا لکه‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند، به مقامات ارسال شود.
مواد شیمیایی ماندگار یا ابدی چه تاثیراتی بر سلامت انسان دارند؟
مواد PFAS به عنوان مواد شیمیایی ماندگار یا ابدی شناخته می‌شوند؛ زیرا این مواد به طور طبیعی تجزیه نمی‌شوند و در طول زمان در بدن انسان و محیط زیست انباشته می‌شوند. این ترکیبات حاوی پیوند‌های کربن و فلوئور هستند که یکی از قوی‌ترین پیوند‌های شیمیایی در شیمی آلی محسوب می‌شود که همین امر سبب مقاومت بالای این ترکیب در برابر تخریب می‌شود. بسیاری از PFAS نیز به راحتی می‌توانند تا کیلومتر‌ها دورتر از منبع انتشار خود در هوا و آب منتقل شوند.
طبق این اطلاعات، هیچ سطح ایمنی برای میزان PFAS وجود ندارد. در واقع این ترکیبات جزو مواد شیمیایی صنعتی دسته بندی می‌شوند و به بدن انسان تعلق ندارند.
جیمی دویت، استاد فارماکولوژی و سم شناسی در دانشگاه کارولینای شرقی، به یورونیوز نکست گفت: «این ترکیبات جزو سموم مزمن و سیستمیک دسته بندی می‌شوند. این بدین معناست که این ترکیبات می‌توانند سبب بیماری‌هایی شوند که علائم آن‌ها در زمان پیری ظهور می‌یابند.»
قرار گرفتن در معرض سطوح بالای PFAS با کاهش عملکرد سیستم ایمنی، اختلالات هورمونی، اختلال عملکرد تیروئید، افزایش سطح کلسترول و سایر مشکلات جدی سلامتی از جمله افزایش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان مرتبط است. پروفسور دویت بیان داشت: «این ترکیبات بیشترین ارتباط را با بروز سرطان کلیه و سرطان بیضه دارند. اما برخی از مطالعات احتمال ابتلا به سرطان سینه، سرطان پروستات و سرطان مثانه را نیز در ارتباط با این ترکیبات شیمیایی گزارش کرده اند. اما آیا داده‌های به دست آمده به اندازه کافی قوی و مستدل هستند که از ارتباط علی این بیماری‌ها با ترکیبات PFAS در انسان حمایت کنند؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که این موضوع در حال حاضر در جامعه علمی مورد بحث است. اما من بر این باور هستم که محققانی که بر روی اثرات PFAS مطالعه می‌کنند کاملا متقاعد شده اند که ارتباط بین قرار گرفتن در معرض این ترکیبات شیمیایی و بروز بیماری‌های مختلف بسیار قوی و کاملا قانع کننده هستند.» او افزود: «طبق یافته ها، هیچ سطح ایمنی برای PFAS وجود ندارد. این ترکیبات مواد شیمیایی صنعتی هستند و به بدن ما تعلق ندارند.»
کودکان و نوزادان بیشتر در معرض خطر هستند
کارشناسان در مصاحبه با Euronews Next بیان داشتند که مشهودترین تأثیر PFAS تاکنون بر روی سیستم ایمنی بدن انسان بوده است. مشاهدات نشان داده اند که کودکانی که در معرض این گونه ترکیبات قرار داشته اند به واکسیناسیون پاسخ نمی‌دهند. فیلیپ گراندژان، استادیار بهداشت محیط در دانشکده بهداشت عمومی هاروارد TH Chan، گفت: «ما در طی مطالعات خود متوجه شدیم که این کودکان در اوایل دوران کودکی به بیماری‌های عفونی مکرری مبتلا می‌شوند. ما اساساً نسل بعدی را به خاطر اشتباه خود در استفاده از این ترکیبات بدون محدودیت مجازات می‌کنیم.» او همچنین بیان داشت که: «کودکان و نوزادان متولد نشده به شدت آسیب پذیر هستند، زیرا مواد شیمیایی PFAS می‌تواند از جفت وارد خون جنین در حال رشد می‌شود و همچنین در غلظت‌های بالاتر در شیر مادر نیز یافت می‌شوند.» گراندژان افزود: «از این رو، مادرانی که در معرض این مواد شیمیایی قرار گرفته اند بار PFAS موجود در بدن خود را با نسل بعدی تقسیم می‌کند.»
دویت بیان داشت که با این وجود حتی اگر مادران در معرض آلودگی PFAS قرار داشته باشند، شیردهی امری مناسب به نظر می‌رسد.
او گفت: «آنچه ما در مورد خطرات این ترکیبات می‌دانیم بسیار کمتر از آن چیزی است که در مورد فواید شیردهی می‌دانیم. ما می‌دانیم که تغذیه با شیر مادر برای نوزادان بسیار بسیار مفید است؛ با این حال، در مورد خطرات انتقال PFAS به نوزادان اطلاعات چندنی در اختیار نداریم.»
آلودگی PFAS در فرانسه
یک تیم از برنامه تلویزیونی فرانسوی Vert de Rage نمونه‌هایی از هوا، خاک، آب رودخانه و آب آشامیدنی را در مجاورت دو کارخانه شیمیایی در پیربنیت، یک شهر صنعتی در کنار رودخانه رون در جنوب لیون، مورد بررسی قرار داد. همچنین نمونه‌هایی از شیر مادر ۱۳ مادر داوطلب در این منطقه نیز جمع آوری شد.
این تیم دریافتند که سطوح PFAS در نمونه‌های رودخانه رون در پایین دست گیاهان، بیش از ۳۶۰۰۰ برابر سطوح یافت شده در ۲.۵ کیلومتری بالادست گیاهان بوده است. سطوح PFAS موجود در نمونه‌های آب لوله‌کشی نیز بسیار فراتر از آستانه تعیین شده توسط اتحادیه اروپا است که قرار بود تا سال ۲۰۲۶ اجرایی شود (بیش از ۲۰۰ نانوگرم در لیتر، در مقایسه با محدودیت ۱۰۰ نانوگرم در لیتر). باید خاطر نشان کرد که این آب آشامیدنی از سیستم آبرسانی حدود ۲۰۰۰۰۰ نفر در جنوب لیون می‌گذرد. ژاکوب دی بوئر، استاد شیمی محیط زیست و سم شناسی در دانشگاه Vrije آمستردام و کارشناس PFAS، که در یک سخنرانی عمومی در لیون در مایلند درباره این نتایج اظهارنظر کرد، گفت: «من به طور ویژه در مورد آلودگی آب لوله کشی این منطقه نگران هستم.»
وی خاطرنشان کرد که حد ایمنی فعلی تعیین شده توسط کشور دانمارک برای مواد PFAS در آب آشامیدنی ۲ نانوگرم در هر لیتر است. همچنین در ایالات متحده، آژانس حفاظت از محیط زیست سطح ۷۰ نانوگرم در لیتر را تعیین کرده است.
دو بوئر گفت: «وقتی که ما در مورد سطوح بالای ۱۰۰ نانوگرم در لیتر صحبت می‌کنیم، بدان معناست که استفاده عمومی از آن آب باید فورا متوقف شود.» او افزود که سطوح PFAS موجود در شیر مادران این منطقه نیز به طور قابل توجهی فراتر از سطوح قابل قبول سازمان بهداشت جهانی (WHO) است.
گروه کمپین زیست‌محیطی Générations Futures از مردم محلی برای توقف نوشیدن آب لوله کشی یا شیر دادن به نوزادان را درخواست کرد، اما این گروه بیان داشت که این یافته‌ها سؤالات نگران‌کننده‌ای را ایجاد می‌کند و باید توسط مقامات هرچه سریع‌تر مورد بررسی قرار گیرد.
شرکت‌ها و مقامات مسئول در این باره چه نظری دارند؟
Arkema، یکی از کارخانه‌های شیمیایی فعال در پیر بنیت، به Euronews Next گفت که این شرکت تولید کننده PFAS نیست. این کارخانه تنها از یک افزودنی فلوئوردار - به نام ۶:۲ FTS - در خطوط تولید خود به صورت محدود استفاده می‌کند. این شرکت بیان داشت که کمپانی تولید کننده این ترکیبات، مواد فلوروپلیمر را به شیوه‌ای خاص طراحی می‌کند تا در محیط اثر چندانی نداشته باشد. همچنین این شرکت از تمام مقررات در مورد زباله‌های صنعتی پیروی می‌کند و مرتباً توسط مقامات بازرسی می‌شود.
Daikin Chemical Europe تایید کرد که از اسید پرفلوئوروهگزانوئیک (PFHxA) در کارخانه پیر-بنیت خود استفاده می‌کند. همچین بیان داشتند که آن‌ها به طور ویژه فلورالاستومر‌ها را برای صنعت خودرو تولید می‌کنند. این شرکت گفت که سرمایه گذاری قابل توجهی برای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای PFAS انجام داده و ۹۹ درصد از پسماند‌های فاضلاب صنعتی خود را جمع آوری می‌کند.
استان رون، نماینده ایالت فرانسه در منطقه، در بیانیه‌ای گفت که مراکزی از سوی دولت کارخانه‌های شیمیایی محلی را به طور منظم بازرسی می‌کنند، اما اکنون آلودگی PFAS را با دقت بیشتری بررسی خواهند کرد. در ادامه این بیانیه آمده است که دولت فرانسه همچنین کار خود را در سطح ملی برای شناخت بهتر و مبارزه با این آلاینده‌ها آغاز خواهد کرد. روز چهارشنبه، باربارا پومپیلی، وزیر محیط زیست فرانسه، دستور دولتی را صادر کرد که فهرست آلاینده‌ها را برای نظارت بر آب‌های سطحی و زیرزمینی در سراسر کشور گسترش می‌دهد. این لیست اکنون شامل صد ماده شیمیایی دیگر از جمله PFAS است.
همچنین کمیسیون اروپا در استراتژی مواد شیمیایی خود در سال ۲۰۲۰ متعهد شد که استفاده از تمام PFAS در سراسر اتحادیه اروپا را طی سال‌های آتی حذف کند؛ مگر آن که ثابت شود استفاده از این ترکیبات برای جامعه ضروری است.
آلمان، دانمارک، هلند، نروژ و سوئد پروژه‌هایی را برای محدود کردن استفاده‌های غیر ضروری از این مواد شیمیایی ماندگار را رهبری می‌کنند.
