کشندگی چای خیلی غلیظ

اختصاصی تابناک باتو ــ نوشیدنی پُر طرفدار «چای» کمی بیشتر از صد سال است که در ایران رواج یافته و قدمت چندانی در فرهنگ خوراکی ما نداشته است. خاستگاه اصلی این نوشیدنی و گیاه وابسته به آن کشور پهناور «چین» بوده و سپس در همۀ کشورها، فرهنگ استفاده یا کاشت گیاه آن گسترانیده و صادر شده است. «آیت الله سید احمد حسینی شُبیری زنجانی»، مُتوفای سال ۱۳۹۳ هجری، کتابی به سال ۱۳۵۶ قمری (۸۸ سال پیش به تاریخ امروز) نگاشته که در آن به مسائل و موضوعات مختلف پرداخته است.

او در زمینۀ کُشنده بودن و مُهلک بودن چایِ خیلی غلیظ، گزارشی را ظاهراً از یکی از معاصران خود ثبت و ضبط نموده است که ذکر آن در این مجال، خالی از لطف نیست و چه بسا برای دوستداران «دانش تغذیه» قابل تأمل و نمونۀ آزمایش شدۀ خوب و به شکلی قدیمی از نظر علمی در زمینۀ برخی از ابعاد چای در ایران باشد.

ایشان در این خصوص نوشته اند: «یک نفر از اهل «خُمین» را نقل کردند که با او شرط بسته بودند که از پنج سیر (حدود ۳۷۵ گرم) «چای»، سه استکان چایی دربیاورد؛ بخورد. او نیز همان طور کرده بود، ولی بر «جگر» (کبد) او آسیبی از آن رسیده بود که بعد از چند روز او را کُشت.» [۱]

بحث

۱. شرط بندی جز در مواردی که در آیین اسلام حلال و مجاز شمرده است؛ عملی نادرست در شرع و همچنین رفتار فردی و اجتماعی محسوب می‌شود.
۲. از ظاهر کلام استفاده می‌شود که احتمالاً آن‌هایی که با آن شخصِ بخت برگشته، شرط بسته بودند تا این حجم از چای غلیظ بنوشد؛ از مضرات و خطرات نوشیدنِ این مقدار از عصارۀ خالص چای آگاهی کامل داشته اند یا آن که به جهت تلخی فراوان آن، بر سر نوشیدن چای با وجود این همه غلظت، شرط بسته شده است.
۳. محتمل است در این فقره، «کافِئین» (Caffeine) موجود در چای، به علت میزان فراوان در مصرف یک باره و فوق العاده غلیظ، باعث مختل شدنِ ساز و کار «کبد» و همچنین عدم عملکردِ سَم زُدایی این عضو در شخص مورد نظر شده و در نهایت امر، اسباب مرگ و هلاکت وی را فراهم ساخته است.

پی نوشت

۱. الکلام یجر الکلام، ج ۱، ص ۷.

دکتر سید مرتضی میرسراجی، مدرس دانشگاه