اختصاصی تابناک باتو ــ آب برای بقای انسان ضروری است. اگرچه بیش از ۹۶ درصد از آبهای سیاره زمین را آب اقیانوسها تشکیل میدهد؛ اما این آب، حاوی نمک و املاح زیادی است که آن را برای انسان غیرقابل نوشیدن میکند.
آب شور دریا تشنگی انسان را برطرف نمیکند و نوشیدن بیش از حد آن ممکن است حتی منجر به کم آبی شدید بدن و مرگ شود. نمک و املاح آب دریاها و اقیانوسها برای کلیههای ما بسیار مضر است.
طبق گفته اداره ملی تغییرات اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA) تقریباً ۳.۵ درصد وزن آب دریا را نمکها تشکیل میدهند. NOAA میگوید اگر تمام نمک اقیانوسها حذف شود و در تمام سطح زمین پخش شود، لایه نمکی بیش از ۵۰۰ فوت (۱۶۶ متر) ایجاد خواهد شد که تقریباً به اندازه یک ساختمان اداری ۴۰ طبقه خواهد بود.
راب دیسال، متصدی مؤسسه ژنومیک تطبیقی ساکلر در موزه تاریخ طبیعی آمریکا گفت: «شوری آب دریا برای انسان به قدری زیاد است که بدن نمیتواند برای متابولیسم و فرآیندهای حیاتی از آن استفاده کند، زیرا سلولهای ما به شکل نسبتاً خالصی از آب نیاز دارند.» او همچنین افزود که: «کلیههای اکثر جانوران، ناخالصیهای آب را فیلتر میکنند. با نوشیدن آب شور، در واقع مقدار زیادی نمک به بدن وارد میشود که بدن میبایست به منظورحفظ شرایط هومئوستازی و پایداری فرآیندهای حیاتی بدن، مقادیر اضافی را دفع کند.»
دفع مقادیر اضافی نمک، به شکل ادرار صورت میگیرد. کلیهها با حل کردن ناخالصیها در آب، آن را به مثانه میفرستند تا از این طریق مواد زائد و سمومات دفع شود. اما به گفته اداره ملی تغییرات اقیانوسی و جوی، کلیههای انسان فقط میتوانند ادراری تولید کنند که نمک کمتری نسبت به خون ما داشته باشد و آب شور حاوی بیش از سه برابر مقدار نمکی است که به طور معمول در خون انسان وجود دارد. این بدان معناست که برای هر فنجان آب نمکی که مینوشید، باید حداقل به همان حجم آب بنوشید تا کلیههای شما تمام آن نمک را بیرون بریزند.
در این رابطه، راب دیسال بیان داشت: «نوشیدن هر میزان از آب شورسبب میشود تا نمک بیشتری به بدن شما وارد شود. ازاین رو، پس از آن باید آب بیشتری بنوشید تا بدن قابلیت دفع آن را داشته باشد؛ بنابراین آب شور هرگز نمیتواند تشنگی شما را برطرف کند، فقط میتواند شما را تشنهتر کند.»
برخی از حیوانات میتوانند آب شور بنوشند، پس چرا ما نمیتوانیم؟
برخی از حیوانات، به سبب سازگاریهایی که با اکوسیستم اقیانوسها یافته اند بدون هیچ مشکلی میتوانند آب شور بنوشند. طبق گفته انجمن Audubon، پرندگان دریایی مانند آلباتروس ها، مرغان دریایی و پنگوئنها که ممکن است هفتهها را در اقیانوسهای آزاد و بدون آب شیرین بگذرانند، غدد نمکی و شیارهای خاصی در نوک و قسمت دهان خود دارند که میتوانند از این طریق نمک اضافی را پیش از آنکه به معده برسد، جذب و سپس فیلتر کنند. پستانداران دریایی نیز مانند نهنگ ها، دلفینها و فوکها نیز با زندگی در محیطهایی که در آن آب شیرین کمیاب است یا وجود ندارد، سازگاری یافته اند.
چرا انسانها و تقریباً تمام حیوانات خشکی زی دیگر برای نوشیدن آب شیرین تکامل یافته اند در حالی که آب شور بخش وسیعی از سیاره زمین را در برگرفته است؟
صدها میلیون سال پیش، با ورود جانداران از دریاها و اقیانوسها به مناطق خشکی و شروع سازگاری آنها با زندگی در خشکی، گونههای جانوران از زیستگاههای ساحلی که در آن آب شور زیادی وجود داشت دور شدند. بسیاری از جانوران از جمله اجداد پستانداران ما، سرانجام در اکوسیستمهای خشکی ساکن شدند؛ جایی که آب شیرین زیادی در دریاچهها و رودخانهها وجود داشت، اما منابع آب شور بسیار کمی یافت میشد. از این رو، نوشیدن آبهای شیرین، سبب تغییر در سازگاریهای بیولوژیکی این جانداران شده است.
دیسال بیان داشت: «بیشتر اجداد انسان در معرض آب شور دریاها و اقیانوسها قرار نگرفته بودند؛ بنابراین انتخاب طبیعی بر روی سازگاری با آب غیر نمکی تمرکز کرد و فیزیولوژی ما به قدری با این حالت سازگار شد که ایجاد اختلال در این سیستم بیولوژیکی بدنی با آب شور حتی در میزانهای بسیار پایین نیز میتواند بسیار خطرناک و مضر باشد.»