«تابناک با تو» - خاراگوش یا افسنطین گیاهی است که به دلیل عطر متمایز، طعم منحصر به فرد و مزایای سلامتی متعدد ارزشمند خوانده میشود.
اما...
خاراگوش با نام علمی Artemisia absinthium معروف به Wormwood گیاهی علفی، پایا و دارویی است که از دیرباز در طب سنتی به منظور دفع کرم روده کاربرد داشته است.
با توجه به اینکه خاراگوش در عطاریها فروخته میشود و ممکن است خرید و استفاده آن به شما توصیه شود، لطفا مطلب زیر را به دقت مطالعه کنید.
خاراگوش: یک گیاه مفید و دردسرهای استفاده نامناسب
خاراگوش، افسنتین یا افسنطین گیاهی است که به دلیل عطر متمایز، طعم منحصر به فرد و مزایای سلامتی متعدد ارزشمند خوانده میشود و میتوان آن را از عطاریها تهیه کرد.
در حالی که این گیاه اصالتا بومی اروپا است، به راحتی در آب و هوای مختلف از جمله بخشهایی از آسیا، آفریقا، آمریکای جنوبی و شمالی رشد میکند. خاراگوش دارای ساقههای مخملی سفید یا نقرهای متمایل به سبز، برگهای زرد مایل به سبز و گلهای پیازی به رنگ زرد روشن یا کم رنگ است. صدها سال است که تمام قسمتهای این گیاه در طب سنتی مورد استفاده قرار میگیرند.
در گذشته از تقطیر این گیاه با انیسون و رازیانه نوعی نوشیدنی سبز رنگ به نام ابسنت تهیه میشد. این نوشیدنی که درصد الکل بالایی داشت، در پایان سده نوزدهم و آغاز سده بیستم میلادی بین فرانسویان به خصوص هنرمندان و نویسندگان پاریسی رواج پیدا کرد.
برخی از افراد مشهور همچون ونسان ونگوگ و اسکار وایلد از طرفداران سر سخت ابسنت بودند. در ادامه با توجه به اثر توهم زا و خطرات آن برای سلامتی، مصرف ابسنت در آمریکا ممنوع شد. این ممنوعیت نزدیک به یک قرن یعنی از سال ۱۹۱۲ تا ۲۰۰۷ ادامه یافت.
اما این گیاه چه مزایایی برای سلامت انسان به همراه دارد و در مقابل احتیاطات مصرف آن چیست؟ نکاتی که در ادامه اشاره میشوند، با استناد به مقالات منتشر شده توسط مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا جمع آوری شده اند:
ترکیبات و خواص شیمیایی
افسنطین معمولا به عنوان عصاره یا چای مصرف میشود. روغن آن از ساقهها و برگهای گیاه تهیه شده و برای عصاره یا تنتور هم ممکن است از کل گیاه استفاده کنند.
فرمولاسیونهای مذکور فاقد کالری، ویتامین یا مواد معدنی هستند، اما ترکیبات گیاهی متعددی را در خود جای میدهند که شناخته شدهترین آنها توژون است.
این ترکیب به دو شکل آلفا و بتا وجود دارد که در سطح مولکولی متفاوت هستند. هرچند این تفاوتها جزئی محسوب میشوند، اما معنی دار اند. زیرا آلفا توژون سمیتر است و ماده اصلی فعال در افسنطین را به خود اختصاص میدهد.
چنین تصور میشود که توژون با مسدود سازی گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA)؛ یک انتقال دهنده عصبی که اثرات آرام بخشی بر سیستم عصبی مرکزی دارد، مغز را تحریک میکند. با وجود آن که این ترکیب ممکن است فواید مختلفی داشته باشد، مصرف بیش از حد توژون سمی است و با تشنج و حتی مرگ مرتبط است.
فواید و موارد استفاده خاراگوش
افسنطین کاربردهای زیادی در متدهای درمانی غیر غربی از جمله طب سنتی چینی دارد.
- ممکن است درد را کاهش دهد
خاراگوش از دیرباز به دلیل خواص تسکین دهندگی درد و ضدالتهاب آن مورد توجه بوده است. به عنوان مثال دیده شده که این گیاه به تسکین آرتروز که یک بیماری دردناک ناشی از التهاب مفاصل است، کمک میکند.
در یک مطالعه ۴ هفتهای روی ۹۰ بزرگسال مبتلا به استئوآرتریت زانو، استفاده از پماد پوستی ۳ ٪ افسطنین به صورت ۳ بار در روز، به بهبود سطح درد و عملکرد فیزیکی کمک کرد. با این حال گفتنی است که این ترکیب نتوانست خشکی عضلانی را کاهش دهد.
همچنین لازم به ذکر است که خود گیاه به تنهایی هرگز نباید مستقیما روی پوست مالیده شود، زیرا ترکیبات آن بیش از حد غلیظ است و میتواند منجر به سوختگیهای دردناک شود.
در حال حاضر تحقیقات کافی به منظور تعیین اینکه آیا چای یا عصاره افسنطین نیز درد را کاهش میدهد، وجود ندارد.
- ممکن است با عفونتهای انگلی مبارزه کند
در مصر باستان از افسنطین برای درمان کرمهای روده استفاده میشد. این خاصیت مبارزه با انگل به توژون نسبت داده میشود.
با این حال شواهد موجود برای این کاربرد خاص تا حد زیادی حکایتی است. از طرفی دیگر یک سری مطالعات حیوانی و لوله آزمایش نشان میدهند که این گیاه میتواند با کرمهای نواری و سایر انگلها مبارزه کند. اما باز هم انجام مطالعات جامعتر ضروری به نظر میرسد.
- دارای خواص آنتی اکسیدانی است
علاوه بر توژون، یکی دیگر از ترکیبات قابل توجه افسنطین کامازولن است. این ماده به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل میکند و بیشتر در اسانسهای حاصل از مرحله قبل از گلدهی گیاه متمرکز است.
آنتی اکسیدانهایی مانند کامازولن میتوانند با استرس اکسیداتیو در بدن مبارزه کنند. استرس اکسیداتیو خود با سرطان، بیماریهای قلبی، آلزایمر و تعداد زیادی از بیماریهای مزمن مرتبط است.
- ممکن است با التهاب مبارزه کند
آرتمیسینین ترکیب گیاهی دیگری است که در خاراگوش یافت میشود و ممکن است به مبارزه با التهاب در بدن کمک کند. التهاب طولانی مدت با انواع بیماریهای مزمن مرتبط است.
تصور میشود که آرتمیسینین سیتوکینها را مهار میکند. اینها پروتئینهایی هستند که توسط سیستم ایمنی ترشح شده و باعث التهاب میشوند.
مطالعات همچنین نشان میدهند که افسنطین میتواند به تسکین بیماری کرون کمک کند. این بیماری با التهاب پوشش دستگاه گوارش مشخص میشود. علائم آن ممکن است شامل اسهال، خستگی، گرفتگی عضلات شکم و سایر مشکلات گوارشی باشد.
در یک مطالعه روی ۴۰ بزرگسال مبتلا به این اختلال افرادی که مکمل ۵۰۰ میلی گرمی افسنطین را ۳ بار در روز مصرف میکردند، علائم محدودتری داشتند و پس از ۸ هفته نیاز به مصرف استروئیدها در آنها در مقایسه با گروه دارونما کاهش یافته بود.
دوزینگ و ایمنی
به دلیل عدم انجام تحقیقات کامل، هیچ دستورالعمل خاصی برای دوز بندی افسنطین وجود ندارد.
با این حال نهادهای دولتی مختلف محدودیتهایی را برای محصولات حاوی خاراگوش اعمال کرده اند، زیرا ترکیبات آن میتواند اثرات سمی ایجاد کند.
به عنوان مثال، اتحادیه اروپا (EU) غذاهای تهیه شده با افسنطین را به ۰.۵ میلی گرم توژون در هر کیلوگرم محدود میکند. سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) نیز هر محصول تجاری حاوی توژون را به ۱۰ قسمت در میلیون (ppm) یا کمتر محدود میکند. این مقدار ناچیز در نظر گرفته میشود و از این رو برای اکثر جمعیتها بی خطر است.
البته باید به خاطر داشته باشیم که چای افسنطین و عصاره آن توسط FDA پایش نمیشوند. از آن جایی که این فرآوردهها به طور قابل توجهی توژون بیشتری را در خود جای میدهند، باید با احتیاط مصرف شوند.
موارد منع مصرف و عوارض جانبی
جمعیتهای آسیب پذیر و افراد با شرایط خاص باید از مصرف از خاراگوش اجتناب کنند. این موارد عبارت اند از:
- بارداری: اگر باردار هستید نباید افسنطین مصرف کنید، زیرا ممکن است باعث سقط جنین شود.
- شیردهی و اوایل دوران کودکی: زنان شیرده و کودکان به دلیل کمبود اطلاعات ایمنی باید از مصرف این گیاه خودداری کنند.
- سابقه صرع: توژون مغز را تحریک میکند و به همین دلیل به عنوان عامل تشنج شناخته شده است. افسنطین همچنین ممکن است اثربخشی داروهای رایج ضد تشنج مانند گاباپنتین و پریمیدون را کاهش دهد.
- ابتلا به بیماریهای قلبی: مصرف این گیاه با دارویهای بیماران قلبی مانند وارفارین ممکن است باعث خونریزی روده شود.
- مشکلات کلیوی: افسنطین برای کلیهها سمی است و ممکن است خطر نارسایی کلیه را افزایش دهد.
- سابقه حساسیت: آلرژی به اعضای خانواده Asteraceae مانند گل همیشه بهار منجر به واکنش نسبت به افسنطین نیز خواهد شد. زیرا در همان خانواده گیاه شناسی قرار دارد.
دوزهای بالای افسنطین ممکن است باعث ناراحتی گوارشی، نارسایی کلیه، حالت تهوع، استفراغ و تشنج شوند. با این حال اگر آن را در دوزهای کوچک مصرف کنید مانند استفاده به صورت چای، احتمال رخداد چنین عوارضی به شدت کاهش مییابد.
مقادیر بسیار زیاد این گیاه و سایر محصولات حاوی توژون میتواند کشنده باشد، هرچند دوز کشنده آن در انسان مشخص نشده است.
علاوه بر این استفاده مستقیم روی پوست میتواند باعث سوختگی شود. اگر آن را به صورت موضعی مصرف میکنید، مطمئن شوید که فقط به شکل پماد یا لوسیون باشد.
در نهایت نباید هیچ شکلی از افسنطین را به طور منظم برای بیش از ۴ هفته مصرف کرد. این بازه زمانی طولانی مدت در نظر گرفته میشود و ایمنی و عوارض جانبی گیاه در دراز مدت ناشناخته است.
منبع: عصرایران