اختصاصی «تابناک با تو» - اسهال و استفراغ ویروسی یا Viral Gastroenteritis پدیده‌ای است که در تابستان‌ها بیشتر شایع می‌شود؛ بنابراین یک بیماری عفونی ناشناس به حساب نمی‌آید. اما پزشکان به تازگی نوعی جدید از اسهال استفراغ ویروسی را گزارش داده‌اند که علاوه بر کودکان، دانشجویان، به ویژه ساکنان خوابگاه‌های دانشجویی به آن مبتلا شده‌اند. در ادامه درباره اسهال و استفراغ ویروسی و باکتریا، نوع جدید آن و شیوع در کشور ایران توضیحاتی ارائه خواهیم داد.
علائم ویروس جدید چیست؟
علائم عفونت نوروویروس معمولاً به فاصله یک تا روز پس از آلوده شدن، به صورت ناگهانی شروع می‌شود. این علائم شامل احساس کسالت شدید، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، دل درد، تب خفیف، درد عضلانی و سردرد می‌شود. علائم و نشانه‌ها معمولاً ۱۲ تا ۴۸ ساعت پس از آلوده شدن به نوروویروس شروع می‌شود و به مدت یک تا سه روز طول می‌کشند. نوروویروس تا دو هفته پس از بهبودی از طریق مدفوع دفع می‌شود؛ دفع ویروس ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه داشته باشد. ممکن است برخی از افراد مبتلا به عفونت نورو ویروس هیچ علامت یا نشانه‌ای نداشته باشند، اما ویروس را به دیگران منتقل کنند.
شیوع اسهال و استفراغ ویروسی در ایران
در اول خرداد ماه ۱۴۰۱ در چندین دانشگاه کشور مسموم شدن تعدادی از دانشجویان به جهت درگیری با این بیماری تایید شد. محمدمهدی گویا رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار در گفتگوی اخیر خود ذکر کرد: موارد اسهال ویروسی به صورت طغیانی در بعضی مناطق کشور مشاهده می‌شود. شیوع این بیماری نسبت به سال گذشته افزایش ۲/۷ برابری داشته است. وی افزود: عمده موارد بیماری ناشی از مصرف آب‌های غیربهداشتی و لوله کشی نشده و میوه‌هایی که ضدعفونی نشده‌اند می‌باشد. توصیه‌های بهداشتی به جهت جلوگیری از مبتلا شدن به این ویروس، رعایت بهداشت فردی در هنگام مسافرت و صرف غذا در بیرون از منزل، مخصوصاً شستن دست‌ها و رعایت ضدعفونی کامل میوه‌ها و سبزیجات است.
وی یادآور شد: با توجه به آنچه که تاکنون شاهد آن هستیم، احتمالا تابستان سختی را در رابطه با بیماری‌های اسهالی در پیش داشته باشیم. از ابتدای سال تاکنون (خرداد ۱۴۰۱) ۱۶۹۲ مورد بیماری در کشور در رابطه با مسمویت غذایی به ثبت رسیده که همه آنها ناشی از مصرف مواد غذایی خوب نگهداری نشده بوده است.
اسهال باکتریال با اسهال ویروسی چه تفاوتی دارد؟
اسهال باکتریال زمانی اتفاق میافتد که عامل باکتریایی در دستگاه گوارش فرصتی برای رشد و گسترش پیدا می‌کند. این بیماری عموما با مصرف غذای آلوده ایجاد خواهد شد. این باکتریها باعث ایجاد التهاب در روده و معده می‌شوند. در طی آن ممکن است بیمار با علائم دیگری مانند استفراغ و گرفتگی شدید شکم نیز مواجه شود. اسهال باکتریال به اندازه اسهال ویروسی شایع است.
تماس نزدیک با حیوانات و عدم رعایت بهداشت اگر دیگر عواملی هستند که می‌توانند زمینه‌ساز بروز این بیماری باشند. کودکان در مواجه با اسهال باکتریایی از مقاومت کمتری برخوردار هستند و اگر تحت مراقبت قرار نگیرند، احتمال مرگ آنها وجود خواهد داشت. در این حالت بدن با دفع مدفوع آبکی، به سرعت در حال از دست دادن آب است، بنابراین لازم است به نوشیدن مایعات توجه ویژه‌ایی شود.
در اسهال ویروسی نیز فرد با مدفوع آبکی و شل مواجه خواهد شد و به همین دلیل بدن در معرض کم آبی قرار می‌گیرد. دراین حالت عامل ویروسی سبب بروز عفونت می‌شود. این بیماری از طریق مصرف غذا و آب آلوده تماس و یا تماس با شخص آلوده ایجاد می‌شود. اسهال ویروسی برای سالمندان، نوزادان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، می‌تواند خطرناک و حتی کشنده باشد. ویروسهای مختلفی می‌توانند باعث بروز آن شوند. هر یک از آنها در فصلی خاص توانایی رشد و گسترش خواهند داشت. از رایجترین این ویروس‌ها می‌توان به نورو ویروس و روتاویروس اشاره کرد. برای درمان اسهال ویروسی داروی ویژه‌ایی وجود ندارد.
بهترین راه این است که از بروز آن جلوگیری شود. به همین دلیل توصیه می‌شود تا دست‌ها مکررا با آب مواد ضدعفونی کننده شسته شوند. همچنین از خوردن آب و غذایی که از سلامت و بهداشت آنها مطمئن نیستید، به شدت اجتناب نمایید.
علائم اسهال استفراغ ویروسی
با این که اسهال و استفراغ ویروسی (Gastroenteritis) را معمولاً آنفولانزای معده نیز می‌نامند، اما کاملاً با آنفولانزا فرق دارد. آنفولانزا فقط بر سیستم تنفسی از جمله بینی، گلو و ریه‌ها تأثیر می‌گذارد. اما گاستروانتریت به روده حمله می‌کند و علائم زیر را دارد:
* اسهال آبکی و معمولاً غیرخونی
* حالت تهوع، استفراغ یا هر دو
* گرفتگی و درد معده
* گاه درد عضلانی یا سردرد
* تب با درجه پایین
تأکید بر غیرخونی بودن اسهال به این دلیل است که اسهال خونی معمولاً از عفونت متفاوت و شدیدتری خبر می‌دهد. سایر علائم نیز بین مبتلایان به اسهال و استفراغ ویروسی مشترک است. اگرچه با توجه به علت، علائم در عرض ۱۲ تا ۴۸ ساعت پس از ابتلا ظاهر می‌شوند، شدت آنها نیز در طیف شدید تا خفیف قرار می‌گیرند. علاوه بر این، علائم معمولاً فقط ۱ یا ۲ روز در فرد دیده می‌شوند، اما گاهی اوقات ممکن است تا ۱۴ روز هم طول بکشد.
با علائم اسهال باکتریال آشنا شوید؟
علائم اسهال باکتریال به نوع باکتری بستگی خواهد داشت. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
* از دست دادن اشتها
* تهوع و استفراغ
* مدفوع آبکی
* درد و گرفتگی شکم
* خون در مدفوع
* تب
چنانچه مشکل خاصی وجود نداشته باشد، این علائم پس از گذشت پنج روز برطرف خواهند شد. البته در کودکان این مدت زمان دو روز در نظر گرفته شده است. چنانچه کودک شما بیشتر از سه ماه داشته و بعد از 12 ساعت شروع به استفراغ می‌کند، حتما به پزشک مراجعه نمایید. اسهال در نوزادن کمتر از سه ماه، آنها را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد.
راه‌های انتقال اسهال استفراغ ویروسی
به گفته پزشکان، متاسفانه این ویروس سرایت پذیری بالایی دارد و می‌توانند افراد زیادی را درگیر کنند. راه انتقال آن از طریق تماس فرد به فرد، مدفوع و استفراغ فرد آلوده، اشیاء آلوده به ویروس و استفاده از غذای آلوده، می‌باشد. افراد بیمار باید از تماس با افراد دیگر به خصوص گروه‌های آسیب پذیر مانند سالمندان، کودکان یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند خودداری نمایند. لازم به ذکر است انتقال این بیماری همانند ویروس کرونا، صرفاً از طریق تنفس صورت نخواهد گرفت و همه‌گیری بیماری اسهال استفراغ مانند آن نخواهد بود.
تست فوری کرونا برای پروازتست فوری کرونا برای پرواز
ابتلای کودکان به اسهال استفراغ ویروسی
اسهال استفراغ ویروسی نوعی بیماری عفونی است که در نوزادان و کودکان بیشتر دیده می‌شود. زیرا توجه کودکان به رعایت بهداشت فردی و مصرف نکردن آب و غذای آلوده کمتر از بزرگسالان است؛ بنابراین بهتر است با علائم این بیماری در کودکان و حتی نوزادان آشنایی داشته باشید.
* اگر نوزاد یا کودکی تب ۳۸.۹ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر دارد.
* خسته یا بسیار تحریک پذیر به نظر می‌رسد.
* از ناراحتی یا درد زیاد، گلایه می‌کند.
* با مشکل استفراغ یا اسهال مواجه شده باشد.
علائم اسهال و استفراغ ویروسی در کودکان
این علائم وجود ویروس جدید اسهال در کودکان را اعلام می‌کنند. سایر مشکلاتی را که کودکان مبتلا به گاستروانتریت با آن روبرو می‌شوند، در ادامه توضیح خواهیم داد.
علائم اسهال و استفراغ ویروسی در کودکانعلائم اسهال و استفراغ ویروسی در کودکان
به نظر می‌رسد که بدن کودک به علت اسهال شدید با مشکل کم آبی مواجه می‌شود. البته این مشکل را با مقایسه میزان نوشیدن و میزان ادرار کودکان نسبت به مقداری که برای آنها عادی است، می‌توان تخمین زد. والدین و اطرافیان کودکان باید مراقب علائمی مانند خشکی دهان، تشنگی و گریه بدون اشک، مراقب علائم کم آبی در نوزادان و کودکان بیمار باشند.
افرادی که نوزاد دارند لازم است بدانند که شاید تف کردن یک اتفاق روزمره برای کودک آنها باشد، اما استفراغ این‌طور نیست. البته نوزادان به دلایل مختلفی استفراغ می‌کنند که بسیاری از آنها را نباید نادیده گرفت. برعکس باید آنها را با پزشک متخصص در میان گذاشت تا روش درمانی درست استفاده شود.
اگر نوزادی با علائم زیر مواجه شود، والدین و یا اطرافیان باید آنها را به پزشک عمومی یا متخصص اطفال گزارش دهند تا درمان سریع‌تر صورت گیرد.
* استفراغ مکرر دارد.
* بعد از ۶ ساعت باز هم نیازی به تعویض پوشک او نیست.
* از اسهال شدید و استفراغ رنج می‌برد.
* دهان خشکی دارد یا بدون اشک گریه می‌کند.
* خواب آلودگی غیرعادی دارد.
از آنجایی که علائم بیماری‌های عفونی مانند انواع هپاتیت مشابه هستند، به راحتی می‌توان اسهال ویروسی را با اسهال ناشی از باکتری‌هایی مانند کلستریدیوم دیفیسیل، سالمونلا و اشریشیا کلی یا انگل‌هایی مانند ژیاردیا اشتباه گرفت؛ بنابراین باید این علائم را با پزشک در میان گذاشت تا با تجویز آزمایش، بررسی نتایج آن و ارائه برنامه درمانی، از سلامتی نوزاد مراقبت کنند.
همچنین برای کودکانی که از شیرخشک تغذیه می‌کنند مصرف شیر خشک AL۱۱۰ برای بهبود اسهال و روند بیماری مؤثر است که با تجویز پزشک باید مصرف گردد.
ویروس جدید اسهال
به طور کلی اسهال ویروسی به دو نوع نوروویس و روتاویروس تقسیم می‌شود. در حالی که موارد ابتلا به ویروس کرونا در کشور‌های مختلف رو به کاهش است، ویروسی دیگر از نوع نوروویروس شیوع پیدا کرده که باعث اسهال استفراغ ویروسی می‌شود. معمولاگفتنی است که با برداشته شدن محدودیت‌های کرونا و برگزاری مراسم‌ها و مهمانی‌های مختلف، بیماری‌های عفونی بیشتر شده است.
هرچند تحقیقات نشان نمی‌دهد که شیوع نوروویروس مستقیماً با شیوع ویروس کرونا مرتبط است. اما رعایت نکردن نکات بهداشتی نسبت به سال‌های اول شیوع ویروس کرونا، باعث افزایش تعداد مبتلایان به ویروس جدید اسهال می‌شود. توجه داشته باشید که این ویروس قدرت سرایت بالایی دارد؛ در صورت ابتلا سعی کنید خود را قرنطینه نمائید و از حضور در جمع خودداری نمائید.
روش‌های پیشگیری از ویروس جدید اسهال
نوروویروس توانایی چسبیدن به سطوح را دارد و ممکن است افراد زیادی را مبتلا کند و از طریق مواد غذایی آلوده منتقل می‌شود؛ بنابراین باید بهداشت دست‌ها را بعد از دستشویی رفتن یا هنگام تهیه غذا رعایت کرد. باید میوه‌ها و سبزیجات را قبل از مصرف به خوبی شسته و کامل ضد عفونی کنید. ترجیحا غذای بیرون نخورند. برای جلوگیری از انتشار نوروویروس، افراد باید هنگام بیماری و تا ۲ روز پس از پایان علائم در خانه بمانند.
درمان ویروس اسهال جدید
درمان این ویروس بیشتر توسط خود بدن صورت می‌گیرد و در واقع درمان به خصوصی برای آن وجود ندارد. مبتلایان باید استراحت کنند و مایعات زیاد بدون قند مصرف کنند. لازم به ذکر است مایعات قندی موجب شدت گرفتن این بیماری می‌شود. همچنین از مصرف چای، قهوه و نوشیدنی‌های کافئین دار نیز پرهیز نمایند. از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک‌ها مگر به دستور پزشک خودداری نمایند. کته، زیره، ماست و نعنا و موز موجب کاهش شدت این بیماری می‌شود. مصرف پروبیوتیک‌ها نیز با تجویز پزشک می‌تواند در بهبود و درمان این بیماری کمک کننده باشد. سابولار یکی از مکمل‌های پروبیوتیک مؤثر بر رفع اسهال می‌باشد.
معمولا این ویروس بین ۱ تا ۲ روز و در شرایط بدتر ممکن است تا دو هفته نیز باقی بماند و پس از آن از بدن خارج می‌شود. چنانچه حال بیمار بد شد با تجویز پزشک می‌توان سرم تزریق کرد.
اسهال باکتریال چگونه درمان می شود؟
اسهال باکتریال اغلب به خودی خود و بدون هیچ گونه درمان خاصی رفع خواهد شد. با این حال، استفراغ و اسهال شرایط را برای کم آبی بدن مهیا خواهند کرد. بنابراین حفظ آب بدن مهم است. برای این موضوع لازم نیست به مرکز درمانی مراجعه کنید، میتوانید در منزل رژیم غذایی مناسبی را برای خود مهیا نمایید.
استفراغ و اسهال همچنین باعث از بین رفتن مواد معدنی ضروری بدن مانند سدیم ، پتاسیم و کلسیم می‌شود. با خوردن سوپ یا آبگوشت میتوانید این کمبود را رفع نمایید. چنانچه بدن با کم آبی شدید مواجه شود، لازم است به بیمارستان مراجعه نمایید.
چنانچه بیماری شدت زیادی داشته باشد، ممکن است پزشک از داروهای آنتی بیوتیک استفاده نماید.
به طور کلی، بیماران می‌توانند علائم اسهال باکتریال و ویروسی را در منزل کنترل نمایند. برای این منظور به نکات زیر توجه داشته باشید:
* استراحت فراوان
* نوشیدن مایعات کافی
* خوردن مواد غذایی غنی از مواد معدنی در فواصل منظم. بر این منظور وعده‌های خود را کوچک در نظر بگیرید.
* از مصرف لبنیات ، غذاهای سرشار از فیبر و میوه اجتناب کنید.
* از مصرف نوشیدنی‌های سرشار از قند پرهیز کنید.
پنج حقیقت در رابطه با نوروویروس:
۱- افراد مبتلا به نوروویروس می‌توانند تا ماه‌ها ویروس را به دیگران انتقال بدهند.
گرچه علائم ابتلا به این ویروس ظرف ۱-۳ روز بهبود می‌یابد، اما همانطور که گفته شد فرد مبتلا قبل از شروع علائم و بعد از بهبود علائم نیز قابلیت انتقال ویروس به دیگران را دارد. انتشار ویروس در افراد سالم تا ماه‌ها و در افراد با نقص ایمنی تا سال‌ها رخ می‌دهد. از آن جا که شدت علائم بیماری با میزان انتشار ویروس ارتباط ندارد، حفاظت در برابر ویروس سخت‌تر می‌شود.
۲- در مکان‌هایی که احتمال ابتلا بیشتر است حضور دارید؟ اگر بله، دست‌های خود را با دقت بشویید.
نوروویروس در اماکن عمومی شلوغ به سرعت به دیگران منتقل می‌شوند. از آن جا که این بیماری به شدت مسری می‌باشد شستن مداوم دست‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
۳- برخی افراد استعداد بیشتری برای ابتلا به نوروویروس دارند.
تیپ‌های مختلفی از نوروویروس وجود دارد و ممکن است یک فرد در طول زندگی خود چندین بار به این بیماری مبتلا شود. چگونگی واکنش انسان به این ویروس به ژن‌های وی بستگی دارد. افراد سالم بعد از ابتلا به این ویروس برای چند روز علائم ناخوشایند را تجربه می‌کنند و سپس بهبود می‌یابند، اما همین ویروس در افراد دچار نقص سیستم ایمنی می‌تواند موجب عفونت ناتوان کننده مزمن شود که برای بیمار بسیار خطرناک می‌باشد.
۴- نورویروس می‌تواند محرک شروع دیگر مشکلات گوارشی باشد.
نوروویروس می‌تواند محرک دیگر مشکلات گوارشی ازجمله سندرم روده تحریک پذیر (IBS) و بیماری التهابی روده (IBD) باشد. در شرایط خاص عفونت نوروویروس باکتری‌های نرمال روده‌ای را تغییر می‌دهد و باعث بروز عفونت‌های دیگر می‌شود.
۵- در حال حاضر برای این بیماری واکسنی وجود ندارد، اما راهکار‌هایی جدیدی در افق پیش رو وجود دارد.
تحقیقات کمی در رابطه با واکسن و درمان این بیماری در انسان انجام شده است. اما اخیراً اکتشافات و مطالعاتی در موش‌های آزمایشگاهی نشان داده فاکتور‌های بیولوژیکی خاص می‌توانند سرعت ویروس را کم کرده یا باعث از بین رفتن ویروس شوند. تا کنون واکسن‌ها منحصراً با ذرات شبه ویروس ساخته می‌شدند، اما برخی پیشرفت‌های جدید تولید یک واکسن زنده ضعیف شده را امکان پذیر کرده است. استفاده از مدل‌های حیوانی و مدل‌های کشت سلول به منظور رشد ویروس و مطالعه عملکرد آن موجب درک بهتر از ویروس و تعیین استراتژی ساخت واکسن می‌شود.
جمع بندی
* اسهال استفراغ ویروسی، نوعی بیماری عفونی شایع در فصل گرم است.
* اسهال، استفراغ، دل درد، تب و درد عضلانی از علائم شایع آن محسوب می‌شود.
* ویروس جدید اسهال هم علائمی مانند اسهال استفراغ ویروسی دارد.
* رعایت بهداشت فردی، شستن میوه و سبزیجات و پختن کامل مواد خوراکی در کاهش ابتلا به این بیماری مؤثر هستند.
