تابناک باتو ــ اخیرا صحبت‌هایی از یک زیرگروه ژنتیکی اومیکرون به نام BA.۲ به خصوص در آمریکا میشود که بسیار سریعتر از اومیکرون می‌باشد. سوال این است که خطر آن برای جهان چقدر است؟
طبق اعلام WHO اومیکرون ساب واریانت‌هایی مثل BA.۱.۱، BA.۲ و BA.۳ دارد که اختلافاتی در نوع جهش‌های ژنتیکی خود با یکدیگر دارند. نوع BA.۲ در آمریکا معروف به Stealth Omicron هست (به معنی یواشکی یا دزدکی)، چون ضمن سریعتر پخش شدن، حامل جهش‌هایی است که باعث میشود نتوان به راحتی این زیر سویه را از نوع دلتا با تست‌های PCR روتین افتراق داد. البته WHO سویه Stealth را به دنبال اومیکرون یک واریانت نگران کننده با VoC می‌داند، هرچند آمریکا هنوز ان را تحت تحقیق برمی شمرد.
طبق نظر پروفسور فرانسوا بالو از دانشگاه UCL لندن، فرق بین دو ساب واریانت BA.۱ و BA.۲ اومیکرون حدود ۲۰ جهش می‌باشد. نسل این دو سویه خواهر، ماه‌ها پیش از نسل والد جدا شده و یکی ناشی از دیگری نیست. از بین این جهش‌ها فقط چندتا باعث اختلاف جزیی در رفتار آن‌ها میشود، بنابرین ابتلا به یکی ایمنی بر علیه دیگری می‌دهد و احتمال عفونت مجدد با ساب واریانت دیگر کمتر است. ضمنا دلیلی بر قدرت دور زدن سیستم ایمنی و یا ایجاد بیماری شدیدتر برای آن‌ها فعلا وجود ندارد.
در اومیکرون اصلی BA.۱ یک جهش حذفی کوچک به صورت deletion ۶۹-۷۰ وجود دارد که باعث تغییر در ساختار پروتئین Spike میشود که می‌تواند از تست PCR مخفی بماند و جزء S منفی میشود و از این طریق نتیجه تست قابل شک به اومیکرون بوده و با تست تخصصی دیگر می‌توان سویه را شناسایی نمود، اما در ساب واریانت BA.۲ یا همان Stealth که معروف به یواشکی است، این جهش حذفی وجود ندارد و علیرغم اومیکرون بودن، نتیجه تست قابل اشتباه با سویه‌های دیگر و به خصوص واریانت دلتا در PCRهای روتین خواهد بود.
آمریکا ۹۶ سکانس ژنتیکی BA.۲ را در GISAID ثبت نموده که به ۱۵۰۰۰ سکانسی که پیشتر از ابتدای پاندمی ثبت شده بود، اضافه گردید.
در حال حاضر اومیکرون اصلی BA.۱ عامل ۹۸٪ ابتلا‌های جدید در جهان است، اما در دانمارک نوع BA.۲ یا همان Stealth در حال فزونی است (شیوع ۲۰٪ در ابتدای ژانویه و ۴۵٪ در انتهای ژانویه) و از ابتدای ماه گذشته تدریجا سویه غالب شده و فعلا در ۴۰ کشور دیگر نیز شناسایی گردیده، هرچند فعلا مستندی بر شدیدتر بودن و بگیا مقاومت آن در مقابل واکسن موجود نیست.
طبق مطالعه دانمارکی‌ها BA.۲ یا اومیکرون یواشکی حدود ۱/۵ برابر سریعتر از خود اومیکرون انتشار می‌یابد و البته ان‌ها نیز مدرکی مبنی بر شدیدتر بودن بیماری ناشی از آن نیافتند، اما میگویند که می‌تواند موج ابتلا ایجاد نماید.
دکتر آندره گارسیا از سازمان نظام پزشکی آمریکا میگوید با آمار افزایشی اومیکرون Stealth در دانمارک، هندوستان و انگلستان می‌توان پیش بینی نمود که موج ابتلا آن ممکن است تدریجا جهان را تحت تاثیر قرار دهد. این در حالی است که اکنون ۸٪ موارد جدید کووید۱۹ در آمریکا از نوع اومیکرون استیلث می‌باشد.
دکتر پیتر هوتز از دانشگاه تگزاس میگوید که در شرایط فعلی با توجه به اثرگذار بودن واکسن‌ها بر تمامی واریانت‌ها بهتر است پوشش دوز سوم را گسترش داد. وی معتقد است دوز بوستر (البته منظور ایشان فایزر و مادرنا در آمریکاست) می‌تواند بین ۳۰ تا ۴۰ برابر آنتی بادی‌های خنثی کننده ویروس را افزایش دهد و ماندگاری اثر بوستر به نسبت دوز‌های اولیه بیشتر است. طبیعتا رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیز کمک موثری است.
نتیجه می‌گیریم هرچند در طول دو سالی که از پاندمی کرونا میگذرد، تدریجا با ظهور اومیکرون از شدت بیماری و کشتار ناشی از پاندمی تا حدی کاسته شد، اما دوران کرونا هنوز به پایان قطعی خود نرسیده و اکنون دوره سویه‌های سریع می‌باشد تا دوره سویه‌های شدید. شاید به زودی کرونا مثل سرماخوردگی سریع الانتشار و فصلی شود و یا حداکثر خطر آن شبیه انفلوانزا باشد، هرچند هنوز باید منتظر بود تا گذر زمان، عوارض دیرهنگام و یا طول کشنده احتمالی کووید۱۹ را به ما بنمایاند. عمر حضور SARS-CoV-۲ به کمی بیش از دو سال رسید و ما اکنون بسیار در مورد خودش می‌دانیم، اما هنوز دانش ما در مورد عوارض و آثار مزمن آن در صورتی که وجود داشته باشد بسیار کم است.
پوشش گسترده‌تر واکسیناسیون به خصوص در جوامع کم درآمد و یا با آمار بالای بیماری‌های نقص ایمنی همانند AIDS و یا ... می‌توانند از بروز واریانت‌های جدیدتر و یا خطرناکتر بکاهد. کشور‌های برخوردار و WHO در این خصوص مسئولند.
دکتر حسن رودگری
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
