کاتالیست خودرو، قطعه تاثیرگذاری در کاهش میزان آلودگی هوا بهخصوص در فصل زمستان است که با هدف فیلتر آلایندگیها، روی اگزوز قرار میگیرد. وظیفه خارج کردن گازهای سمی تولیدی در سیلندر موتور بر عهده اگزور است که خود از سه بخش تشکیل شده؛ هدف اگزوز به تفکیک کاهش سه مورد مهم دما، آلایندگیهای صوتی و آلودگی هوا است.
در واقع نصب کاتالیست خودرو روی اگزوز با هدف کنترل انتشار آلایندگیها، کمک بزرگی به کاهش انتشار گازهای آلوده در هوا دارد؛ اما برخی به اشتباه، این قطعه مهم را از ماشین جدا میکنند.
نکته مهم: در صورت استفاده از کاتالیزور معیوب یا عدم استفاده از آن، آلودگی منتشر شده توسط خودرو تا پنج برابر، افزایش پیدا میکند.
کاتالیست خودرو چیست؟
کاتالیزور قطعهای متشکل از فلزات گران و بدنه اسفنجی شکل در داخل خود است. این قطعه، گازهای سمی ناشی از احتراق سوخت همچون مونوکسید کربن، اکسید نیتروژن، هیدروکربن و اکسید ازت را در یک فرآیند شیمیایی، فیلتر میکند تا گاز نهایی خروجی از اگزوز، پاک و بیخطر شود.
البته نمیتوان گفت که کاتالیست خودرو، صد درصد آلایندگیها را به خود جذب میکند؛ اما بخش زیادی از آن را در حدود ۹۰ درصد، فیلتر میکند. به عبارتی وجود این قطعه کوچک، تاثیر بسیار زیادی در کاهش آلودگی هوا دارد که این روزها، شهرهای بزرگ و شلوغ ایران را به خود درگیر کرده است.
اجزای کاتالیست
ماده کاتالیزگر: اصلیترین ماده کاتالیست از فلزهای گران قیمتی همچون پالادیوم، رادیوم، پلاتین، طلا، کادمیوم یا ترکیبی از آنها تشکیل شده است. در نظر داشته باشید که استفاده از همین فلزات ارزشمند، قیمت کاتالیزور اگزوز را افزایش داده؛ بنابراین در حفظ و نگهداری آن، بسیار دقت کنید تا عمر مفیدی داشته باشد.
هسته کاتالیزور: این هسته، بستری از جنس سرامیک مونولیت است که در بیشتر مواقع با حالت و ساختار لانه زنبوری در مرکز کاتالیست قرار دارد.
لایه اکسیدی: جنس این لایه از اکسید آلومینیوم، سیلیکا، آلومینا یا دی اکسید تیتانیوم است که وظیفه آن محافظت و نگهداری از ماده کاتالیزگر است.
محل نصب کاتالیست خودرو
کاتالیزور اگزوز برای تکمیل فرآیند شیمیایی خود، نیاز به گرمای بسیار زیادی در حدود ۸۰۰- ۹۰۰ درجه سانتیگراد دارد؛ به همین دلیل، این قطعه باید روی بخشی از اگزوز قرار گیرد که بیشترین حد گرما را تولید میکند. از طرفی هم، یکی دیگر از ویژگیهای مهم کاتالیزور، کمک به جذب گرما و در نتیجه کاهش دمای موتور خودرو است.
برای رسیدن به اهداف ذکر شده، محل نصب کاتالیست در قسمت انتهایی اگزوز سمت ماشین است که از طرفی هم، کنار خروجی منیفولد دود قرار گرفته تا با توجه به شرایط ذکر شده و نیاز به دمای بسیار بالا، بهترین عملکرد را از خود داشته باشد.
طول عمر کاتالیزور اگزوز
قطعه اسفنجی داخل مبدل کاتالیزگر، بخشی است که به مرور زمان، خاصیت خود را از دست میدهد و فرآیند تبدیل گاز سمی به گاز غیر سمی توسط کاتالیست را دچار اختلال میکند. البته سایر قطعات هم در کاهش عمر مفید این قطعه، دخیل هستند؛ اما گزینه اول در بیشتر مواقع، همین قطعه اسفنجی شکل است.
طول عمر مفید کاتالیست، متناسب با نوع سوخت ماشین متفاوت است؛ زیرا حجم و انواع آلایندگیهای سوختهای مختلف با هم متفاوت است. طول عمر کاتالیزور در خودروهای بنزینسوز، حدود ۸۰ هزار کیلومتر است که در حالت عادی تا چهار سال طول میکشد.
نکته: کاتالیست قطعهای است که باید سلامت آن با هدف آماده سازی خودرو برای فصل زمستان، کنترل شود و در صورت خرابی، حتما تعویض شود.
نشانههای خرابی کاتالیست خودرو
*کاهش شتاب موتور
*افزایش یکباره مصرف سوخت
*روشن نشدن ماشین
*لرزش خودرو
*بوی بد و افزایش میزان آن به مرور
*کاهش دمای کاتالیست
*سخت استارت خوردن ماشین
*بیش از حد بودن میزان HC و CO در تست آلایندگی
*روشن شدن چراغ چک
خودرو