اختصاصی «تابناک با تو» - سرماخوردگی (به انگلیسی: common cold) که با نام‌های نازوفارنژیت (nasopharyngitis)، رینوفارنژیت (rhinopharyngitis) و زکام حاد (acute coryza) نیز شناخته میشود، بیماری واگیر مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است که عمدتاً بینی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سرماخوردگی معمولاً با خستگی، عطسه و سردرد آغاز میشود و با علائمی، چون سرفه، گلودرد، آبریزش بینی و تب ادامه می‌یابد و معمولاً هفت تا ده روز بعد برطرف میشود و برخی علائم ممکن است تا سه هفته طول بکشد. بیش از دویست نوع ویروس عامل سرماخوردگی وجود دارد، با این حال راینو ویروس‌ها (که خود بیش از ۹۹ نوع مختلف شناخته‌شده هستند) متداول‌ترین عامل این بیماری هستند. ویروس‌های عامل بیماری میتوانند تا مدت زمانی طولانی (برای راینو ویروس تا بیش از ۱۸ ساعت) در محیط فعال بمانند و ممکن است از دستان به چشمان و بینی که محل عفونت هستند، منتقل شوند. ویروس از طریق عطسه، سرفه و تماس با افراد یا اشیاء آلوده قابل انتقال به بدن است.
عفونت دستگاه تنفسی فوقانی بر اساس قسمت‌هایی از بدن که بیشتر دچار عفونت میشوند، دسته‌بندی می‌گردند، که سرماخوردگی عمدتاً بینی، سینوس‌ها (سینوزیت)، گلو (فارنژیت) و همچنین یک یا هر دو چشم را با التهاب ملتحمه تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم بیماری معمولاً به واکنش دستگاه ایمنی بدن بیشتر مرتبط هستند تا به بافت‌هایی که ویروس از بین می‌برد. تشخیص بیماری سرماخوردگی از آنفلونزا بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است، در آنفلوآنزا علائمی مانند سردرد، درد عضلات و تب شدت بیشتری دارند که البته در سرماخوردگی‌های شدید هم به همان شکل است. با هر بار ابتلا به بیماری، بدن انسان پادتن مربوط به ویروس را تولید میکند تا در آینده دیگر به آن مبتلا نشود، اما از آنجا که بیش از دویست ویروس مختلف باعث سرماخوردگی میشوند، با هر بار ابتلا باید پادتن مختص آن ساخته شود و برای همین یک فرد در طول زندگی خود به‌طور متوسط ۵۰ بار (بزرگسالان دو تا پنج بار در سال و کودکان شش تا ده بار در سال) به سرماخوردگی مبتلا میشود.
همچنین به دلیل همان دویست ویروس، ساختن واکسن سرماخوردگی مشکل و غیرممکن است و هیچ دارویی برای این بیماری تاکنون به وجود نیامده است، اگرچه علائم بیماری را با دارو‌های تب‌بر (مانند استامینوفن) یا ضد آبریزش بینی (مانند آنتی‌هیستامین) میتوان کاهش داد. در بعضی موارد که احتمال ابتلا به یک بیماری باکتریایی (مانند برونشیت، سینه پهلو، سینوزیت و عفونت گوش میانی) وجود دارد، از پادزیست برای درمان آن استفاده میشود، اما پادزیست‌ها هیچ تأثیری بر روی ویروس سرماخوردگی ندارند. برخی نیز معتقدند که ویتامین ث یا قرص روی یا عسل می‌تواند باعث بهبودی علائم بیماری شود که به‌طور کامل به اثبات نرسیده است. به طور کلی پیشگیری از بیماری آسان است، زیرا ویروس عامل بیماری مدت زمان محدودی را زنده می‌ماند و با شست‌وشوی دست‌ها که یکی از راههای مهم برای پیشگیری است، میتوان آن را از بین برد و برخی شواهد استفاده از ماسک‌های بینی و دهان را نیز مؤثر می‌دانند.
سرماخوردگی واکسن ندارد. مهم‌ترین راههای پیشگیری عبارتند از: شستن دست‌ها؛ لمس نکردن چشم‌ها، بینی یا دهان با دستان نشسته؛ و دور ماندن از افراد بیمار. ماسک صورت هم می‌تواند برای پیشگیری از این بیماری مناسب باشد. درمانی برای سرماخوردگی وجود ندارد، ولی علایمش می‌تواند بهبود یابد. دارو‌های ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن می‌تواند به تسکینِ درد کمک کند. نباید از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده شود. معمولاً بیماری، خود به خود بین ۷ تا ۱۰ روز (پروسه درمان) درمان میشود، شاید هم کمتر.
سرماخوردگی چیست؟
سرماخوردگی در حقیقت نوعی بیماری تنفسی است که به قسمت فوقانی دستگاه تنفسی مربوط میشود و ویروس‌ها عامل اصلی ابتلا به آن هستند. بزرگسالان به‌طور میانگین دو تا سه بار و کودکان به طور متوسط شش تا هشت بار در در سال سرما می‌خورند. در هر دوره، سرماخوردگی حدود ۱۴ روز طول می‌کشد.
عامل بیماری سرماخوردگی
برخلاف برداشتی که از نام این بیماری می شود سرما عامل اصلی ایجاد این بیماری نیست، بلکه میتوان از آن به عنوان عاملی برای فراهم کردن بستر این بیماری نام برد.
عامل ایجاد کننده‌ی بیماری سرماخوردگی را نمی‌توان یک نوع خاص از ویروس‌ها نام برد. با این حال اینگونه میتوان گفت که بیماری سرماخوردگی را گروه عظیمی از ویروس‌ها (بیش از ۲۰۰ نوع) از دسته رینوویروس‌ها و کوروناویروس‌ها میتوانند ایجاد کنند که هرساله به تعدادشان افزوده می شود.
در علوم ژنتیکی از ویروس سرماخوردگی به عنوان هوشمندترین نوع ویروس‌ها یاد میشود یکی از دلایل این شهرت این است که این ویروس‌ها یک پوشش محافظ بر روی بدنه شان دارند که به آن کپسول نیز گفته میشود که باعث ایجاد مقاومت در ویروس میشود و علاوه بر این تغییر کوچکی در کپسول این ویروس‌ها ایجاد نوع جدیدی از ویروس را میکند. پس به همین علت واکسن واحدی برای سرماخوردگی وجود ندارد تنها سالانه واکسن فراگیرترین نوع ویروس تولید میشود.
علائم بیماری سرماخوردگی
• از بارزترین علائم میتوان به عطسه اشاره کرد
• گرفتگی و آبریزش بینی بصورت مایع شفاف رنگ
• قرمزی و آبریزش چشم
• درد در ناحیه گوش و گلو
• سرفه‌های خفیف و سرفه‌های شدیدتر در شب هنگام
• سوزش و خارش بینی و از بین رفتن حس بویایی و چشایی
• تب کم در مواردی کم و کوتاه مدت
• ایجاد مشکلات تغذیه در کودکان و بیقراری آن‌ها
• سردرد نیز در برخی افراد
• کسلی و خستگی و فرسودگی و بی حالی
از علائم معمول و اصلی سرماخوردگی میباشد.
شیوه انتقال بیماری
ویروس سرماخوردگی را میتوان با سهل انگاری براحتی از راههای؛
سرفه
عطسه
تماس دست آلوده با مخاط دهان چشم و یا بینی
ایجاد تماسهای دهانی
و استفاده از لیوان قاشق و یا دیگر مواردی که با ترشحات مخاطی دهان بینی و یا چشم فرد بیمار در تماس بوده است، انتقال داد.
دوره های پیشرفت بیماری
کل مدت بیماری سرماخوردگی از یک تا دو هفته بصورت معمول می باشد.
در روزهای 2 و یا 3 پس از ورود ویروس به بدن انسان علائم بیماری نمایان می شود.
و زمان واگیردار بودن این بیماری در روزهای 2 تا 4 پس از بروز علائم میباشد.
آنفلوانزا چیست و چه تفاوتی با سرماخوردگی معمولی دارد؟
آنفلوانزا یک بیماری ویروسی است که به نام سرماخوردگی شدید هم شناخته میشود. این بیماری به طور مستقیم سیستم تنفسی، بینی، گلو و ریه‌ها را هدف گرفته و آن‌ها را درگیر میکند. انواع این بیماری ویروسی می‌تواند به حدی باشد که به مرگ افراد منجر شود. معمولا اشخاصی که جزو یکی از گروه‌های زیر باشند، هم بیشتر در معرض این بیماری واگیردار هستند و هم در محدوده خطر قرار دارند؛
* کودکان زیر ۵ سال، به‌ویژه آن‌هایی که کمتر از ۶ ماه سن دارند.
* سالمندان بالای ۶۵ سال
* کادر درمان و پرستاران
* زنان باردار و زنانی که در دو هفته اول بعد از زایمان هستند
* افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
* افرادی که بیماری زمینه‌ای مانند آسم، بیماری قلبی، بیماران کلیوی، مشکلات کبد و دیابت
* افرادی که خیلی چاق هستند.
اما موضوع جایی پیچیده میشود که برخی علائم و نشانه‌های میان آنفلونزا و سرماخوردگی معمولی یکسان است. در سرماخوردگی معمولی ممکن است تب، سردرد، آبریزش بینی و سرفه هم داشته باشید. به همین دلیل تشخیص ویروسی یا باکتریایی بودن آن سخت میشود. معمولا در سرماخوردگی عامل اصلی ویروس، راینوویروس است. اما باکتری هم می‌تواند باعث بروز این بیماری شود که در این حالت نشانه‌های سرماخوردگی قوی‌تر است و تا خوب شوید زمان بیشتری طول می‌کشد.
اما در آنفلونزا جز علائم سرماخوردگی، شاهد موارد دیگر مانند بدن درد، گرفتگی بینی، تعریق و حتی اسهال و استفراغ هستیم. نکته دیگر این است که سرماخوردگی کم‌کم بروز میکند، ولی آنفلوآنزا سرعت بیشتری دارد و علائمش ناگهانی دیده میشود.
تفاوت علائم آنفلوانزا، سرماخوردگی، حساسیت فصلی
این بیماری‌ها علائم مشترکی با سرماخوردگی دارند که ممکن است با سرماخوردگی اشتباه گرفته شوند.
تفاوت علائم آنفلوانزا و سرماخوردگی: آنفلوانزا علائمی بسیار شبیه سرماخوردگی دارد، اما تفاوت اصلی علائم آن با سرماخوردگی این است که شروع آنفلوانزا برق‌آسا و سریع بوده و همراه با تب بالا، کاهش شدید اشتها، لرز، ضعف شدید، درد بدن و مشکل در نفس کشیدن است.
در مقابل، علائم سرماخوردگیِ ساده خفیف‌تر بوده و معمولاً با عطسه و گرفتگی بینی همراه است. (لرز و درد شدید ندارد.)
در هر دو مورد ممکن است سرفه، سردرد و گلودرد وجود داشته باشد.
تفاوت علائم سرماخوردگی و حساسیت فصلی
حساسیت فصلی که با نام‌های «رینیت آلرژیک» و «تب یونجه» هم شناخته میشود، نوعی التهاب در مجاری تنفسی فوقانی و بینی است. آن دسته از علائم که باعث شباهت این بیماری به سرماخوردگی میشود عطسه، آبریزش و گرفتگی بینی هستند. اما خارش چشم، حلق و بینی، قرمزی چشم و سرفه‌های طولانی معمولاً به دلیل حساسیت اتفاق می‌افتد.
علاوه بر این، سرماخوردگی به طور کلی در فصول سرد اتفاق می‌افتد، اما حساسیت فصلی در تمام فصول می‌تواند اتفاق بیفتند.
درمان بیماری
به علت ایجاد سرماخوردگی توسط ویروس‌ها این بیماری بوسیله‌ی آنتی بیوتیک‌ها قابل درمان نمی‌باشد.
به همین علت بیماری سرماخوردگی می‌باید دوره‌ی خود را بگذراند.
در این مواقع ما برای درمان سعی در دفع هرچه سریعتر ویروس‌ها و همچنین کم کردن علائم بیماری کوشش میکنیم.
۱. استفاده از دارو‌هایی مانند آسپرین و استامینوفن برای پایین آوردن درجه تب و کم کردن درد‌های مفصلی و عضلانی.
۲. استفاده از دارو‌هایی مانند آنتی هیستامین دیفن هیدرامین و لوراتادین برای کم کردن علائم مشابه حساسیت، سرفه بسیار کمک میکند.
۳. استفاده از دارو‌هایی مانند آمانتادین که دارو‌های ضد ویروس میباشند نیز مفید است.
۴. استفاده از دارو‌هایی مانند پزودوافدرین و فنیل افرین نیز برای گرفتگی بینی مفیدند.
۵. استفاده از سرم فیزیولوژیک و شستشوی بینی به باز شدن بینی، حس سبک شدن سر و سینوس‌ها و دفع ویروس بسیار کمک میکند.
۶. استفاده از بخور آویشن و یا اکالیپتوس و حتی بخار آب به تنهایی در تسریع بهبود سرماخوردگی بسیار مفید است.
۷. همچنین غرغره کردن آب نمک و مسواک زدن باعث سرعت بهبودی و کم شدن گلو درد‌های احتمالی میشود.
۸. استراحت کردن نیز در سرعت بهبودی بی نهایت موثر است.
۹. حمام آب گرم نیز (در صورت رعایت نکات بعد از حمام) به بیمار کمک میکند تا زودتر بهبودی کسب کند.
۱۰. بعلاوه بهتر است بیمار شب هنگام بالشی اضافه زیر سر خود بگذارد تا از گرفتگی بینی او کم شود.
۱۱. در ضمن نکشیدن سیگار نیز برای افراد سیگاری توصیه میشود.
۱۲. ورزش کردن هم به تقویت سیستم ایمنی بدن نیز کمک میکند. (البته این مورد بیشتر به پیشگیری از بیماری کمک میکند.)
تغذیه در هنگام سرماخوردگی
۱. بهتر است در این مواقع مصرف مایعات خود را بالا ببریم.
۲. استفاده از ویتامین C به بیمار کمک می کند تا زودتر سلامتش را بدست بیاورد. (در مرکبات بالاخص پرتقال و انواع لیمو)
۳. نوشیدن مایعات گرم مانند سوپ و آش برای بیمار بسیار مقوی است.
۴. خوردن اسید‌های چرب، امگا ۳ و امگا ۶ نیز در بهبود بیمار موثر است. (امگا ۳ موجود در انواع ماهی، تخم کتان و کدو حلوایی و روغن شاهدانه و امگا ۶ موجود در تخم کتان و تخمه کدو حلوایی و آفتابگردان میباشد)
۵. غلات سبوس دار و حبوبات نیز منبع خوبی از انواع ویتامین B میباشند که برای بیمار مفید است.
۶. آهن و روی نیز باعث تقویت سیستم دفاعی بدن میشوند که در سیر و جگر موجودند؛ و دیگر مواد مغزی و معدنی و ویتامین‌ها برای بدن در حالت ضعف مفیدند.
