«تابناک با تو» - هومئوپاتی، (به انگلیسی: Homeopathy) یا همسان‌درمانی یک شیوه شبه‌علمی است که توسط ساموئل هانمن در سال ۱۷۹۶ میلادی ابداع شد. مطالعات گسترده نشان می‌دهد که درمان‌های مبتنی بر هومئوپاتی به اندازهٔ پلاسیبو کارا هستند و نه بیشتر؛ که این موضوع بیان‌گر آن است که هر اثر مثبتی پس از درمان تنها به خاطر اثر پلاسیبو و نقاهت طبیعی بیمار پس از بیماری است. بنا به ادعای طرفداران آن، هومئوپاتی یک روش درمانی بر اساس ایدهٔ «همانند، همانند را شفا می‌دهد.» است که با تحریک دستگاه ایمنی بیمار با دارو‌های هومئوپاتی، فرد را به سمت بهبودی سوق می‌دهد. بر پایه اصول نخستین هومیوپاتی هر ماده‌ای که دربدن تندرست یکسری نشانه‌های بیماری ایجاد کند درصورت تجویز به فرد بیمار باهمان علایم، (با مقادیر بسیار کمتر دارو) بیماری وی را درمان خواهدکرد، البته به شرط آنکه نشانه‌های موجود در بیمار و نشانه‌هایی که آن ماده دارویی می‌تواند ایجاد کند، تا حد ممکن همانند باشد.
بنا بر این تفکر اگرچه بیمار تنها برای یک درد جسمی به پزشک هومیوپات مراجعه کرده‌است، ولی باید واقعیت‌های روحی، عاطفی و عصبی خود را با پزشک درمیان بگذارد. مبلغین این روش چنین اظهار می‌کنند که هر بیماری که نیروی حیاتی وی از میان نرفته باشد می‌تواند از هومیوپاتی انتظار بهبود داشته باشد. با نگرش به اینکه هومیوپاتی با تحریک دستگاه ایمنی بدن عمل می‌کند، چنانچه این سیستم و ساختار بدن دچار نابودی برگشت‌ناپذیر شود امید به بهبود کاهش می‌یابد.
هومیوپاتی یعنی همانند بیماری و به تعبیری دیگر درمان با همانند، یا درمان بدست عامل همانند بیماری است. مهم‌ترین ویژگی این روش درمانی نگرش کلی به انسان‌ها از دید جسمی، روانی و احساسی است. با این حال بعضی از تحقیقات علمی اثری فراتر از شبه داروها را برای دارو‌های هومئوپاتی قائل نشده‌اند. از سوی دیگر تحقیقات علمی دیگری نیز ارائه شده‌اند که مؤید تأثیر دارو‌های هومیوپاتی می‌باشند. پژوهش دیگری نیز انجام شده که نشان می‌دهد دارو‌های هومیوپاتی پلاسبو نیست و با این روش انرژی موجود در دارو‌های هومیوپاتی قابل ردیابی می‌باشد.
هومیوپاتی چیست؟
این روش را ساموئل کریستین هانمن (پزشک آلمانی) در اواخر سده‌ی هجدهم در آلمان ابداع کرد. روش هومیوپاتی براساس قانون همانند‌ها یا همسان‌ها بنا شده است. این قانون می‌گوید هر ماده‌ای که در بدنِ فرد سالم نشانه‌هایی از بیماری خاصی ایجاد کند، چنانچه با دز بسیار پایینی برای فردی بیماری که همان علائم را دارد تجویز شود، او را درمان خواهد کرد.
افرادی که از این شیوه بهره می‌گیرند، بر این باورند که بدن انسان توانای شفای خودش را دارد، یا درواقع: «همانند، همانند را شفا می‌دهد.»
تاریخچه
این روش درمانی در سال ۱۸۱۰م توسط پزشک آلمانی «ساموئل هانمن» (بر اساس یکی از نظرات موجود در زمان سقراط - نظر اول درمان به وسیلهٔ داروی متضاد و نظریه دوم درمان به وسیلهٔ داروی مشابه بود که به عنوان مثال زهر عقرب را بر روی مکان گزش عقرب قرار می‌دادند) معرفی شد. وی در طول سال‌ها تلاش بی‌وقفه توانست هومیوپاتی را توسعه دهد و از آن در درمان بیماری‌ها استفاده کند. نتیجه تلاش‌های او در کتابی به نام Organon of Medicine (ارغنون پزشکی) که حاوی تمام اصول هومیوپاتی و روش درمان به این شیوه می‌باشد، آورده شده و شش بار توسط وی تکمیل و به روز شده‌است. داستان کشف هومیوپاتی توسط هانمن از آنجا آغاز می‌شود که وی در حال ترجمه کتاب داروشناسی دکتر کولن، استاد دانشگاه ادینبورگ بود که به این جمله برخورد می‌کند که در آن علت تأثیر داروی گنه گنه در درمان مالاریا را به قابض و تلخ بودن آن نسبت می‌دهد. وی این استدلال را نمی‌پسندد و برای درک نحوه تأثیر گنه گنه شروع به خوردن مقادیری از آن می‌کند و با تعجب می‌بیند که علائم مالاریا در وی ظاهر می‌شوند. وی با تکرار مشاهدات و آزمایش‌های خود به این نتیجه می‌رسد که هر ماده‌ای که بتواند علایم بیماری را در یک فرد سالم ایجاد کند می‌تواند همان علایم را در فرد بیمار، درمان نماید و به این اصل مهم هومیوپاتی دست می‌یابد که همواره مشابه، مشابه را درمان می‌کند. پس از او دانشمندان بسیاری در تکامل هومیوپاتی نقش داشته‌اند که می‌توان از دکتر بونینگ هاوزن، دکتر جیمز تایلر کنت، د. ویلیام بوریکه، د. فاتاک و دانشمندان معاصر د. راجان سانکران از هند، د. جرج ویتولکاس از یونان (برنده جایزه نوبل آلترناتیو در سال ۱۹۹۶) و دکتر مسعود ناصری از ایران نام برد.
هومیوپاتی در جهان
هم‌اکنون از هومیوپاتی درشبکه‌های درمانی بسیاری از کشور‌های پیشرفته جهان به عنوان یکی از روش‌های اصلی در درمان بیماری‌های حاد و مزمن استفاده می‌شود و دارای مراحل آموزش اکادمیک می‌باشد. هم اکنون این روش درمانی در کشور‌های انگلستان، آلمان، فرانسه، هلند، سوئد، کانادا، آمریکا، هندوستان، پاکستان و برزیل و بسیاری از دیگر کشور‌ها خدمات درمانی به بیماران ارایه می‌دهد. سازمان جهان بهداشت در کتابی تحت عنوان مروری بر جایگاه طب مکمل/سنتی به تفصیل راجع به جایگاه هومیوپاتی در نظام بهداشتی کشور‌های مختلف توضیح می‌دهد.
سازمان جهانی بهداشت اعلام نمود که هومیوپاتی دومین سیستم پزشکی است که بصورت جهانی استفاده می‌شود و بالغ بر یک میلیارد دلار برای این شیوه درمان هزینه می‌گردد. بیست الی سی درصد پزشکان فرانسوی و آلمانی در کار‌های درمانی خود از هومیوپاتی استفاده می‌کنند. در انگلیس پنج بیمارستان هومیوپاتی بخشی از سیستم بهداشتی کشور را تشکیل داده و بیش از ۳۰ درصد پزشکان عمومی این شیوه را مورد استفاده قرار می‌دهند. در آمریکا بیش از ۵۰۰ پزشک و ۵۰۰۰ غیر پزشک در کار‌های درمانی از هومیوپاتی استفاده می‌کنند و ۵/۲ میلیون آمریکایی در حال حاضر دارو‌های هومیوپاتی را بکار می‌برند – که دو سوم آن‌ها خود تجویز هستند – و سالانه بیش از ۲۵۰ میلیون دلار در این راه صرف می‌شود.
فامـــارکوپه هومیوپاتی آمریکا (HPUS) در ســـال ۱۹۳۸ در مؤسســـه اولیه نظارت بر غذا و داروی این کشور FDA تصـــویب شد که این داروها را به عنوان drug]و نه به عنوان ویتامین یا مکمل غذایی پذیرفتند.
در یک همایش بینالمللی پزشکی هومیوپاتی در سال ۱۹۹۴، دکتر ژ. ژانگ افسر سلامت سازمان بهداشت جهانی در طب مکمل به ادغام هومیوپاتی در نظامهای سلامت ملی تعدادی از کشور‌ها اشاره نمود و ویژگی‌های هومیوپاتی را رویکرد کلنگرانه به بیمار، تجویز دارو‌هایی که سیستم دفاعی خود بدن را تحریک می‌کنند، و استفاده از حداقل دوز دارو عنوان کرد. پرمصرفترین داروی سرماخوردگی در فرانسه، یکی از دارو‌های هومیوپاتی است. انجمن اروپایی هومیوپاتی کلاسیک ECCH که در سال ۱۹۹۰ تأسیس شده به مرور زمان توانسته است نمایندة هومیوپات‌های اروپا باشد. در حال حاضر، این انجمن در ۱۴ کشور اروپایی دارای اعضای رسمی است و به طور مستمر در حال گسترش است. هدف انجمن ارائة درمان هومیوپاتی با کیفیت بالا به عموم مردم است.
توجه فعالیت‌های این انجمن معطوف به تأمین حق انتخاب و فرصت استفاده از درمان هومیوپاتی برای تک‌تک افراد جامعه است به نحوی که همه بتوانند بوسیلة هومیوپات‌های مجرب و دارو‌های با کیفیت بالا درمان شوند. این امر برای انجمن واضح است که پزشکانی که آموزش کاملی در زمینة هومیوپاتی به عنوان یک رشتة درمانی مستقل داشته‌اند، بهتر از دیگران طبابت می‌کنند. این موضوع شامل درک و آگاهی عمیق از هومیوپاتی و اصول بنیادین آن به همراه دانش پزشکی متداول می‌باشد؛ بنابراین ایجاد هماهنگی در آموزش این رشته و تعیین استاندارد‌های آموزشی بعنوان گامی موثر در تضمین کیفیت خدمات در نظر گرفته می شود. از سازمان‌های دیگر می‌توان به جامعه بین المللی پزشکان هومیوپات (LMHI) اشاره کرد. این جامعه که از سال ۱۹۲۵ در سوییس ثبت شده است اکنون در بیش از ۷۰ کشور جهان پایه گرفته است و یکی از انجمن‌های بین المللی است که در مکتوبات سازمان جهانی بهداشت ثبت شده است.
هومیوپاتی در ایران
در تاریخ ۱۳۷۴/۸/۴ شورای عالی ارزشیابی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی هومیوپاتی را یک روش درمانی شناخت و در نهایت در ۱۳۷۷/۱۰/۲۶ دستورالعمل تعیین تکلیف پزشکان هومیوپات توسط وزیر بهداشت وقت جناب آقای دکتر فرهادی به معاونت آموزشی وزارت متبوع اعلام شد و در بهمن ماه همان سال به دانشگاه‌های علوم پزشکی ابلاغ شد. بعد از قانونمند شدن این رشته، در سال ۱۳۸۱انجمن هومیوپاتی تأسیس شد. این انجمن هم اکنون با بیش از ۳۰۰ عضو رسمی (پزشک عمومی و متخصص) و ۳۰۰ عضو افتخاری (دندانپزشک، داروساز، ماما و گروه‌های پزشکی) فعالیت می‌کند؛ و بالاخره در سال ۱۳۸۷ شورای عالی طب سنتی و مکمل وزارت بهداشت، درمان آموزش پزشکی طی نامه شماره ۳۹۲۷۱/۸/آ به تاریخ ۱۳۸۷/۲/۹ (لینک نامه) شیوه فعالیت پزشکان هومیوپات بیشتر نظام‌مند نمود.
هومیوپاتی چگونه کار می‌کند؟
در هومیوپاتی، پزشک دوز بسیار کمی از ماده‌ی دارویی را به بیمار می‌دهد و با این کار، سیستم ایمنی طبیعی بدن او را فعال می‌کند.
پزشکانی که از این روش بهره می‌گیرند، هومیوپات نامیده می‌شوند. براساس طب هومیوپاتی، هر بیماری یک ویژگی ذهنی و یک ویژگی عاطفی دارد. به‌همین‌دلیل، پزشک افزون بر علائم جسمی، از احوال ذهنی و عاطفی شما هم می‌پرسد. همچنین با توجه به ویژگی‌های فردی و وضعیت عمومی، شما را معاینه خواهد کرد.
پس از آن، روش درمانی مناسب و دارو‌های موردنیاز هر بیمار را به‌شکلی اختصاصی و جداگانه درنظر می‌گیرد. دارو‌های تجویزی باید بیشترین هماهنگی را با علائمِ دیده‌شده در بیمار داشته باشند. به‌همین‌دلیل، روی برچسب دارو‌های هومیوپاتی (که در فروشگاه‌های موادغذایی و بهداشتی عرضه می‌شوند) علائم خاصی که این داروها به‌منظور درمان آن‌ها تهیه شده‌اند، به‌طورکامل نوشته می‌شود.
دارو‌های هومیوپاتی را چگونه تهیه می‌کنند؟
در تهیه‌ی دارو‌های هومیوپاتی، معمولا از گیاهان، مواد معدنی و فرآورده‌های حیوانی استفاده می‌کنند. معمول‌ترین دارو‌هایی که در این روش مصرف می‌شوند، پیچک سمّی، آرسنیک سفید، زنبورِ له‌شده و گیاهی به‌نام آرنیکا است.
برای نمونه، پیاز باعث ریزش اشک از چشم شما می‌شود. به‌همین دلیل از آن به‌عنوان یک داروی هومیوپاتی برای درمان آلرژی‌ها استفاده می‌شود.
برای تهیه‌ی این داروها، پزشک مواد اولیه را کاملا خُرد می‌کند؛ سپس آن‌ها را در الکل یا آب می‌ریزد و محلول را به‌شدت تکان می‌دهد تا رقیق شود. در این فرایند طولانی که به بالقوه‌سازی (Potentization) موسوم است، ماده‌ی اولیه کاملا تضعیف می‌شود. پزشکان بر این باورند که این فرایند خاصیت شفابخشیِ ماده‌ی موردنظر را آزاد می‌کند؛ بنابراین هرچه دارو رقیق‌تر باشد، دُز آن پایین‌تر است و درنتیجه اثربخشی آن بیشتر است. درواقع، بسیاری از این داروها آن‌قدر رقیق می‌شوند که دیگر اثری از مولکول‌های ماده‌ی اصلی در آن‌ها وجود ندارد.
همچنین محصولاتی که به‌شکل قرص یا حبه عرضه می‌شوند، ابتدا دارو را برپایه‌ی قند‌هایی مانند لاکتوز و ساکاروز تهیه می‌کنند و سپس محلول هومیوپاتی را با آن ترکیب می‌کنند.
دارو‌های هومیوپاتیِ بدون نسخه را می‌توانید از داروخانه‌ها و فروشگاه‌های موادغذایی و بهداشتی خریداری کنید. دُز و کیفیت این محصولات به کارخانه‌ی سازنده‌ی دارو بستگی دارد. دارو می‌تواند به‌شکل حبه، قطره (مایع)، کرِم، ژل و قرص باشد.
کدام بیماری‌ها با هومیوپاتی قابل‌درمان هستند؟
پزشکان از این روش برای درمان بیماری‌های گوناگون ازجمله بیماری‌های مزمن بهره می‌گیرند. برخی از این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
انواع آلرژی؛
میگرن؛
افسردگی؛
سندرم خستگی مزمن؛
روماتوئید آرتریت؛
سندرم روده تحریک پذیر؛
سندرم پیش از قاعدگی؛
اسهال؛
احساس کسالت ناشی از سفر؛
آنفولانزا.
برخی موارد جزئی‌تر مانند کبودی، خراشیدگی سطحی، دندان درد، سردرد، تهوع، سرفه و سرماخوردگی را هم می‌توان با هومیوپاتی درمان کرد.
توجه داشته باشید که از هومیوپاتی برای درمان بیماری‌هایی که تهدیدی جدی برای سلامتی هستند، مانند آسم، سرطان و بیماری‌های قلبی یا در موارد اورژانسی استفاده نکنید. همچنین این درمان، به‌هیچ‌عنوان جایگزینی برای واکسن نیست. برخی از محصولات هومیوپاتی به‌نام نوسود‌ها (Nosodes) به‌عنوان جایگزین واکسن‌ها به‌فروش می‌رسند؛ اما هنوز پژوهش کافی برای اثبات اثربخشی آن‌ها وجود ندارد.
مزایای هومیوپاتی
در مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۳ در آلمان از شرکت‌کنندگان پرسیده شد: «چه عاملی درمورد هومیوپاتی از نظر بیماران ارزشمند است؟» نتیجه‌ی این مطالعه به حس «همدلی» به‌عنوان کلید برقراری ارتباط‌های مثبت بین بیمار و پزشک و به دست آوردن نتایج مثبت از مراحل درمان اشاره داشت.
پزشکی مرسوم با تکیه بر داده‌های علمی و استفاده از جدیدترین و کارآمدترین فناوری‌ها در درمان، اگرچه روش مؤثرتر و قابل اطمینان‌تری نسبت به هومیوپاتی است، اما در یک زمینه می‌تواند از هومیوپاتی درس بگیرد و آن اعتماد و توجه بیشتر به احساسات بیماران است.
هومیوپات توجه ویژه‌ای به فرد بیمار و علائم خاص بیماری او دارد. در کنار این علائم، هومیوپات قبل از تجویز دارو، درباره‌ی سبک زندگی، تاریخچه‌ی پزشکی و شرایط ذهنی بیمار صحبت می‌کند و این ارتباط مثبت، به بیمار حس امنیت و آرامش منتقل می‌کند.
حس همدلی با بیمار باارزش‌ترین مزیت هومیوپاتی است.
امروزه وقت پزشکان به‌شدت مشغول است و بیماران زمان زیادی را در نوبت انتظار می‌گذرانند. در نظرسنجی که Physician Foundation در سال ۲۰۱۷ انجام داد، تنها ۱۱ درصد بیماران و ۱۴ درصد پزشکان احساس می‌کردند «به اندازه‌ی لازم با یکدیگر وقت می‌گذرانند.»
نگاه هومیوپاتی به فرد نگاهی جامع و کامل است و تنها به بیماری او متمرکز نیست. از نظر هومیوپات‌ها، روش درمانی آن‌ها قدرت خودشفابخشی فرد را تحریک می‌کند؛ همان قدرتی که هانمان «انرژی حیاتی» نامیده بود.
در دکترین هومیوپاتی، ملاحظات ذهنی، عاطفی و اجتماعی بیمار به اندازه‌ی سی‌تی اسکن و تست‌های آزمایشگاهی مهم است. پزشکی مرسوم لازم است برای تک تک افرادی که در پی درمان بیماری خود هستند، وقت کافی اختصاص دهد و به آن‌ها تنها به‌عنوان اعداد و ارقام نگاه نکند. برقراری ارتباط عاطفی بیشتر با بیمار در کنار تجویز داروها و روش درمانی علمی می‌تواند خلایی را که هومیوپاتی سعی در پر کردن آن دارد، پر کند.
خطرات درمان هومیوپاتی چیست؟
هومیوپاتی - دارو‌های هومیوپاتی ممکن است برای کودکان خطرآفرین باشد.
با اینکه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) بر دارو‌های هومیوپاتی نظارت می‌کند، نمی‌تواند ایمنی و اثربخشی آن‌ها را به‌درستی بررسی کند؛ زیرا بسیاری از این داروها آن‌قدر با آب رقیق می‌شوند که تقریبا هیچ عارضه‌ی جانبی ندارند. بااین‌حال، استثنا‌هایی نیز وجود دارد و این داروها ممکن است حاوی اجزای فعال مانند فلزات سنگین باشند که بسیار خطرناک است. این سازمان در سال ۲۰۱۶، درباره‌ی مصرف قرص‌ها و ژل‌های هومیوپاتی برای رشد دندان‌ها هشدار داد و اعلام کرد که این داروها ممکن است برای سلامتی کودکان خطرناک باشند.
ازآنجاکه دارو‌های هومیوپاتی بسیار رقیق هستند، معمولا مصرف آن‌ها عوارض چندانی به‌دنبال ندارد. بااین‌حال، برخی از بیمارانی که برای نخستین‌بار این داروها را مصرف می‌کنند، ممکن است در آغاز احساس کنند که بدتر شده‌اند. با توجه به اینکه تأیید این روش درمانی نیاز به پژوهش‌های علمی گسترده‌تری دارد، هنوز زمان آن فرا نرسیده است که دارو‌های هومیوپاتی برای همه‌ی انواع بیماری‌ها توصیه شود. برخلاف سایر دارو‌های تجویزی و بدون‌نسخه‌ی معمول، اخذ تأییدیه‌های ایمنی طیِ آزمون‌های آزمایشگاهی برای محصولات هومیوپاتی الزامی نیست.
بیشتر مکمل‌های غذایی هومیوپاتی غیرمجاز هستند و بنابراین محتوای برخی از محصولات ممکن است با آنچه روی برچسب آن ذکر شده است متفاوت باشد. به‌همین‌دلیل باید مراقب باشید؛ زیرا ایمنی مصرف این مکمل‌ها در زنان باردار، مادران شیرده، کودکان و بیمارانی که تحت درمان با سایر داروها هستند، مورد تأیید نیست.
آیا هومیوپاتی واقعا مؤثر است؟
نتایج پژوهش‌هایی که درباره‌ی هومیوپاتی انجام شده است، تقریبا ضدونقیض هستند. برخی از آن‌ها نشان می‌دهند این روش مؤثر است؛ درحالی‌که برخی دیگر می‌گویند تأثیر خاصی ندارد. منتقدان این روش درمانی، تأثیر آن را به اثر دارونمایی آن (پلاسیبو) مربوط می‌دانند. آن‌ها بر این باورند که بهبود بیماری در این روش، تنها به خاطر اثر تلقینی آن روی بیمار رخ می‌دهد و به تأثیر واقعی دارو ارتباط ندارد. (توضیح: دارونما، بخشی از مغز را که مسئول آزادسازیِ مواد شیمیاییِ تسکین‌دهنده‌ی درد یا کاهنده‌ی علائم دیگر است، فعال می‌کند.)
به‌دلیل ناهماهنگی برخی نظریه‌های هومیوپاتی با اصول علم شیمی و فیزیک، پزشکان به دو دسته تقسیم شده‌اند. برخی دانشمندان می‌گویند دارویی که هیچ جزء فعالی در آن وجود ندارد، نمی‌تواند روی بدن تأثیر بگذارد.
خود درمانی نکنید
اگر تمایل دارید از این روش درمانی بهره بگیرید، پیش‌از هر اقدامی با پزشک‌تان مشورت کنید. ممکن است برخی بیماری‌ها نیازمند درمان‌های فوری باشند و شما با این روش، درمان اصلی را به‌تأخیر بیندازید. افزون بر این، ممکن است دارو‌های هومیوپاتی با داروها و درمان‌های دیگر تداخل پیدا کنند. پزشک‌تان می‌تواند شما را از ایمن‌بودن این شیوه و بی‌ضرربودن دارو‌های آن آگاه کند.
نتیجه‌گیری
هومیوپاتی روش درمانی شبه‌علمی است که معتقد است ماده‌ای که در فرد سالم علائم بیماری ایجاد می‌کند، می‌تواند در درمان همان علائم در بدن بیمار به کار رود. این روش هیچ پایه‌ی علمی ندارد، و اثربخشی آن از نوع پلاسیبو و تحریک سیستم ایمنی بدن به خودشفابخشی است، اما به هر حال توانسته است در دنیا محبوبیت زیادی در بین دیگر روش‌های درمانی جایگزین به دست آورد.
درمان فردی هومیوپاتی و توجه ویژه‌ی هومیوپات‌ها به احساسات و حالات روحی بیمار، یکی از دلایل اصلی محبوبیت این روش است. در عین حال باید به خاطر داشت حس همدلی هرچقدر هم مهم باشد، نمی‌تواند جایگزین درمان واقعی شود؛ چرا که باور و اعتقاد شاید بتواند کوه را جا‌به‌جا کند، اما آب قند نمی‌تواند سرطان را درمان کند.
