اختصاصی «تابناک با تو» - آسپیراسیون ریوی (یا به اختصار آسپیراسیون) به معنی ورود هرنوع مایع، ترشحات مانند بزاق دهان، خلط و جسم صُلب توسط دم ریوی به درون مجرای تنفسی تعریف می‌گردد. این مواد می‌توانند شامل شیر مادر درهنگام تغذیه نوزاد، استفراغ در فرد بیهوش، آب در فرد غرق شده یا یک شیء کوچک (مثل دانه عدس) باشد که به درون سیستم تنفسی مکیده شود.
آسپیراسیون بخودی خود خطر مرگ را به دنبال ندارد بلکه پیامد آن در درجه اول خفگی ناشی از نبود یا کمبود اکسیژن (هیپوکسی) و در درجه دوم عفونت‌های ریوی تهدیدکننده است.
آسپیراسیون ریوی چیست؟
آسپیراسیون ریوی اصطلاح پزشکی برای مواردی است که در آنها شخص به شکل تصادفی شیء یا مایعی را از طریق استشناق وارد نای یا ریه‌های خود می‌کند. این وضعیت می‌تواند به سرفه، مشکلات تنفسی، ناراحتی و گاهی از اوقات به خفگی منجر شود.
اغلب مردم گهگاه، هنگامی که چیزی را می‌خورند یا می‌نوشند که "مسیر اشتباهی را در بدن طی می‌کند" دچار آسپیراسیون ریوی می‌شوند. یا این امکان وجود دارد که آسپیراسیون یک مشکل مداوم باشد که بر اثر وجود معضلی زیربنایی در سلامت ایجاد می‌شود.
اصطلاح آسپیراسیون در عین حال ممکن است برای یک اقدام پزشکی به کار برود که در آن پزشک از یک لوله ساکشن یا سرنگ برای خارج کردن مایعات غیر ضروری موجود در بخشی از بدن استفاده می‌کند.
همچنین ممکن است به هنگام تنفس شخص در آب، هنگام شنا یا بازی در استخر یا رودخانه، این اختلال رخ دهد.
بزاق، محتویات معده، از جمله استفراغ، دود یا گرد و غبار نیز می توانند مسیر تنفسی را تا حدی مسدود کرده و ریه ها را تحریک کنند و منجر به سرفه، مشکلات تنفسی و سایر علائم شود.
علایم آسپیراسیون
وقتی کسی چیزی را به داخل راه‌هایی هوایی آسپیره می‌کند، این عمل ممکن است با علایم آشکار همراه نباشد.
به هر جهت، اگر ماده مورد اشاره حتی تا حدودی نای را مسدود یا ریه‌ها را تحریک کند، این می‌تواند منجر شود به:
• سرفه
• احساس اینکه چیزی به گلو چسبیده است
• بلع دردناک
• خس خس سینه
• مشکل تنفسی
• خشونت صدا
علت آسپیراسیون
معمولاً زمانی که شخصی غذا می خورد یا می نوشد، غذا یا مایع از دهان به داخل گلو رفته و سپس از طریق مری یا لوله غذایی به سمت معده حرکت می کند.
آسپیراسیون ریوی زمانی اتفاق می افتد که ماده به طور تصادفی به جای مری به داخل نای و ریه ها می رود. این اختلال به طور معمول ناشی از مشکلی در عمل بلع است.
دیسفاژی یک اصطلاح پزشکی به معنی اختلال بلع است.
همچنین این بیماری ممکن است در شرایطی که فرد جهت عمل جراحی تحت بیهوشی قرار دارد رخ دهد و محتویات معده آن می تواند تا دهان برگردد و سپس وارد نای و ریه ها شود.
بیهوشی، سطح هوشیاری فرد و توانایی محافظت از مجاری تنفسی را کاهش می دهد و این شرایط باعث افزایش خطر آسپیراسیون می شود.
به همین دلیل است که پزشکان معمولاً قبل از انجام عمل جراحی از مردم می خواهند که تا چند ساعت از خوردن غذا پرهیز کنند.
متخصصان بیهوشی نیز برای جلوگیری از این مشکل اقدامات احتیاطی مانند محافظت از مجاری تنفسی با لوله گذاری بعد از انجام بی حسی را انجام می دهند.
برخی از شرایط جسمانی و سلامتی فرد نیز می تواند خطر ابتلا به آسپیراسیون ریوی را افزایش دهد.
عوامل خطرزا
عوامل خطرزا در ایجاد آسپیراسیون ریوی، شامل شرایطی است که کاهش سطح هوشیاری را بدنبال داشته باشد. از مهمترین این شرایط می‌توان به آسیب‌های مغزی، مسمومیت با الکل، اووردوز (مصرف بیش‌ازحد) در مواد مخدر یا دارو و بیهوشی جنرال نام برد. همچنین کاهش رفلکس در اسفنکتر فوقانی مری و اسفنکتر تحتانی مری- معده و همچنین چاقی و بارداری می‌تواند خطر ابتلا به آسپیراسیون در افراد نیمه هوشیار را افزایش دهد. از دیگر عوامل خطرزا می‌توان به سوند بینی-معده (جهت تغذیه) و لوله‌گذاری تراشه نیز اشاره کرد.
آسپیراسیون در کودکان
بنا به اعلام "بیمارستان کودکان کلرادو"، آسپیراسیون مشکلی شایع در کودکان است و والدین یا مراقبان بچه ممکن است متوجه این وضعیت نشوند تا اینکه بچه دچار حالت خفگی شده یا به سرفه مزمن دچار گردد.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ گزارش‌های پزشکی مربوط به ۱۰۲ کودک را که پس از دچار شدن به علایم آسپیراسیون تحت اندوسکپی قرار گرفته بودند مرور کرد. محققان پی بردند که ۴۹ نفراز این کودکان ذرات آجیل یا دانه‌های خوراکی را به ریه فرو برده بودند.
علایم آسپیراسیون در کودکان با این علایم در بزرگسالان یکسان نیست و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• بروز حالات خنده‌دار
• تضعیف حالت ساکشن
• درولینگ بیش از حد
• مشکلات تغذیه یا دشواری تنفسی در هنگام غذا خوردن
• خس خس سینه
• عفونت‌های مکرر قفسه سینه
ریسک فاکتورهای آسپیراسیون در کودکان می‌تواند موارد زیر را شامل شود:
• GERD
• شکاف کام
• اختلالات مغز و اعصاب مثل فلج سربرال
• تولد زودرس
• بیماری قلبی مزمن
گزینه‌های درمانی برای کودکان دچار آسپیراسیون مزمن شامل داروهای GERD، گفتار درمانی یا کاردرمانی و عمل جراحی است.
عوارض آسپیراسیون
آسپیراسیون می تواند مواد خارجی مضر را وارد ریه ها کند و موجب بروز مشکلات دیگری شود.
به عنوان مثال، هنگامی که فرد موادی حاوی باکتری های مضر را به داخل ریه استنشاق کند یا اینکه غذا وارد ریه اش می شود می تواند منجر به عفونت و التهاب شود که این وضعیت تحت عنوان اختلال پنومونی آسپیراسیون (ذات الریه) معرفی می شود.
علائم پنومونی آسپیراسیون می تواند شامل موارد زیر باشد:
* سرفه مزمن
* سرفه به همراه خون یا خلط سبز
* تب
* خواب آلودگی
* درد قفسه سینه
* خستگی
* مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس یا خس خس سینه
هنگامی که آسپیراسیون شامل دود سمی باشد، پنومونی شیمیایی ممکن است ایجاد شود.
اگرچه عفونتی وجود ندارد اما پنومونی شیمیایی باعث التهاب و علائمی شبیه به پنومونی آسپیراسیون می شود.
اقدامات درمانی بعد از آسپیراسیون
* بلافاصله شیرخوار را روی دست مقابل به صورت دمر روی شکم قرار داده و با دست دیگر آهسته به پشت او بزنید
* هرگز سعی نکنید جسم خارجی را با کمک انگشتان از حلق شیرخوار یا نوزاد خارج نمایید.
* تماس با 115 و یا اورژانس
* کودک را به سرفه کردن تشویق نمایید
* اگر ایست تنفسی رخ داد، در صورت آشنایی با کمک های اولیه، سریعا شروع به احیاء ریوی نمایید
* بعد از وقوع آسپیراسیون درمان ضروری شامل: کشیدن ترشحات راه هوایی و تامین اکسیژن می باشد
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
آسپیراسیون همیشه به معالجه پزشکی نیازی ندارد. اما در صورت بروز هر یک از علائم زیر، سریعا با اورژانس تماس بگیرید و یا در صورت عدم موقعیت اورژانس، به یک متخخص اختلال بلع مراجعه کنید:
* خفگی یا انسداد در مجرای تنفسی
* تنفس پر سر و صدا
* کبودی پوست یا ناخن ها
* درد قفسه سینه
* خس خس
علائم آسپیراسیون همواره بلافاصله آشکار نمی شود و ممکن است بروز علائم آن ساعت ها یا روزها طول بکشد.
عمل آسپیراسیون
آسپیراسیون گاهی از اوقات در اشاره به یک اقدام پزشکی به کار می‌رود، که در آن یک متخصص مراقبت‌های پزشکی از یک لوله ساکشن یا سرنگ برای خارج کردن مایعات مضر از ریه‌ها، مفاصل، آبسه‌ها، یا دیگر ارگان‌ها یا بافت‌ها استفاده می‌کند.
دکتر همچنین ممکن است آسپیراسیون را برای گرفتن نمونه مایع و تست آن برای نشانه‌های عفونت، سلولهای سرطانی، یا وجود برخی مواد استفاده کند.
پیشگیری از آسپیراسیون
* در دادن غذا به شیرخواران نباید افراط کرد. چون باعث بزرگی و افزایش حجم معده می شود.
* در كودكان در وضعيت خوابيده غذا و شير داده نشود.
* در كودكاني كه به خاطر حساسيت و يا عفونت داراي تنفس هاي تند و سرفه هاي زياد هستند ،تغذيه تا آرام شدن تنفس انجام نشود و با احتياط صورت گيرد.
* هنگامي كه كودك در حال صحبت كردن و يا تحركات ورزشي است، دهانش را با غذا پر نكنيد.
* شیرخوار مستعد به استفراغ باید در وضعیت دمر باشد، یعنی به روی شکم و سر پائین تر از تنه باشد ( به منظور سهولت در خروج ترشحات از راه دهان)
* از قرار دادن اجسام ریز که امکان بلع آن ها برای شیرخوار وجود دارد در اطراف نوزاد جلوگیری شود
* از دادن مواد غذایی جامد به شیرخوار جدا خودداری نمایید
* در کودک نوپا باید آموزش داده شود که از صحبت کردن در حین صرف غذا خودداری نماید
