توموگرافی چیست؟

اختصاصی «تابناک با تو» - برش‌نگاری یا توموگرافی (به انگلیسی: Tomography) نوعی تصویربرداری سه‌بعدی است. در برش‌نگاری، تصویری که به دست می‌آید تنها سایهٔ دوبعدی از حجمی سه‌بعدی نیست، بلکه عکس برشی از حجم است که ممکن است در هر یک از سه جهتِ فضا باشد. شناخته‌شده‌ترین برش‌نگاری، برش‌نگاری رایانه‌ای یا سی‌تی‌اسکن است که فیزیکدان انگلیسی، گودفری هاونسفیلد، در سال ۱۹۷۲ آن را برای کاربرد در پزشکی پیشنهاد کرد و در سال ۱۹۷۹ جایزه نوبل پزشکی را برای او به ارمغان آورد.

مسئلهٔ بُعد همواره در تاریخ پرتونگاری (رادیولوژی) مطرح بوده‌است. نخستین تجربه برای کنارگذاشتن این کاستی، روش برش‌نگاری بود که تا حد زیادی، تصویر تجمعی را به تصویر توموگرافیک ([برش‌نگاشتی]) تبدیل کرد

همه چیز درباره ی پت اسکن (توموگرافی انتشار پوزیترون)

پت اسکن چیست؟ پت اسکن (که به عنوان توموگرافی انتشار پوزیترون و PET / CT نیز شناخته می شود) نوعی مطالعه تصویربرداری است که می تواند به پزشکان نشان دهد چه اتفاقی در بدن در حال رخداد است و چگونه کار می کند. این روش متفاوت از پرتونگاری، CT یا MRI است. همه این روش ها تصاویری را ارائه می دهند، اما پت اسکن نحوه عملکرد بدن را نشان می دهد.

این روش اطلاعاتی در مورد جریان خون و نحوه استفاده بدن از اکسیژن و قند ارائه می دهد و می تواند سرنخ های مهمی در مورد نحوه بروز بیماری فراهم آورد.

با اقدام به انجام پت اسکن، ابتدا پزشک ماده رادیواکتیوی به نام ردیاب هسته ای (یا همان “ردیاب”) به شما می دهد. ردیاب تشعشعاتی از خود ساطع می کند، که دستگاه پت اسکن آن ها را می گیرد. تصاویری که از شما گرفته می شود نشان می دهد ردیاب کجا رفته است. اگر ردیاب در مناطقی خاص تجمع یابد می تواند نشانه بیماری باشد.

توموگرافی چیست؟

توموگرافی که بر پایه اشعه مادون قرمز عمل می‌کند به ثبت و تفسیر تغییراتی که در درجه حرارت سطح بدن رخ می‌دهد، گفته می‌شود

تصویر حاصل از این روش که توموگرام نامیده می‌شود، الگوی حرارتی سطح بدن را نشان می‌دهد. در توموگرافی، آشکار ساز، تشعشع حرارتی دریافت شده را به یک سیگنال الکترونیکی تبدیل می‌کند و سپس آن را علاوه بر تقویت، پردازش می‌کند تا روی یک صفحه کاتودیک مثل مونیتور قابل مشاهده شود.

تصاویر بدست آمده به صورت سایه‌های خاکستری رنگ دیده می‌شوند، یعنی سطوح سردتر به رنگ سایه‌های خاکستری روشن نمایان می‌شوند. در توموگرافی رنگی، نواحی گرم، رنگ قرمز و نواحی سر ، رنگ روشن خواهند داشت.

از آنجا که درجه حرارت پوست بدن در نتیجه فرآیندهای فیزیکی، فیزیولوژیک طبیعی یا بیماری تغییر می‌کند از این خاصیت تغییر گرمایی در عضوی خاص یا در سطح بدن برای آشکارسازی بیماری استفاده می‌شود.

به عنوان مثال می‌توان از شیوه تشخیصی توموگرافی در تشخیص سرطان پستان نام برد. این شیوه تشخیصی علاوه بر اینکه کاملا بدون درد است، سریع و ارزان هم هست و از همه مهم تر به دلیل بی ضرر بودن می‌توان آن را بارها تکرار کرد.

ترموگرافی در مامائی نیز کاربرد دارد. جفت از فعالیت بیولوژیکی زیادی برخوردار است. بنا بر این درجه حرارت حاصله در محلی که جفت قرار دارد به طور قابل ملاحظه‌ای بیشتر از بافت‌های اطراف است. پس می‌توان از توموگرافی، جهت تعیین دقیق محل جفت استفاده کرد.

توموگرافی کامپیوتری(Dental Cone Beam CT) چیست؟

توموگرافی کامپیوتری(Dental Cone Beam CT) ، نوع خاصی از تجهیزات تصویربرداری اشعه ایکس بوده و هنگامی که تصویربرداری دندان یا صورت معمولی پاسخگوی نیاز نباشد ، از این دستگاه استفاده می شود. به طور معمول از این دستگاه استفاده نمی شود چرا که امواج آن به نسبت دستگاه های تصویربرداری دهان و دندان معمولی ، بیشتر است. این نوع از سی تی اسکن ، با استفاده از فناوری ای خاص ، در قالب یک اسکن تصاویر سه بعدی ای از ساختار دندانی ، بافت های نرم ، مسیر اعصاب و استخوان های ناحیه جمجمه و سر تولید می کند. تصاویر به دست آمده از توموگرافی کامپیوتری(Dental Cone Beam CT) ، اطلاعات دقیق تری برای درمان فراهم می آورند.

Cone Beam CT با سی تی اسکن معمولی تفاوت داشته اما تصاویر تولیدی آن ، مشابه تصاویری است که سی تی اسکن معمولی تولید می کند.

در دستگاه Cone Beam CT ، پرتوافکن اشعه ایکس مخروطی شکلی به دور بیمار حرکت کرده و تعداد زیادی تصاویر که به آنها View نیز می گویند ، تولید می کند. هر دو اسکنر سی تی اسکن و Dental Cone Beam CT تصاویر بسیار با کیفیتی تولید می کنند.

توموگرافی کامپیوتری(Dental Cone Beam CT) به منظور تولید انواع مشابه تصاویر اما با دستگاهی بسیار کوچک و ارزان تر ، که قابلیت نصب در مطب های سرپایی داشته باشد ، توسعه یافته است.

توموگرافی کامپیوتری(Dental Cone Beam CT) تصاویر با جزئیاتی از استخوان را ارائه داده و برای ارزیابی بیماری های فکی ، وضعیت دندان ها ، ساختار استخوانی صورت ، حفره بینی و سینوس ها استفاده می شود اما به خصوص در ارزیابی بافت نرم مانند عضلات ، غدد لنفاوی ، دیگر غدد و اعصاب اطلاعات تشخیصی کاملی که می توان با CT معمولی به آنها دست یافت را ارائه نمی هد. با این حال Cone Beam CT در مقایسه با سی تی اسکن معمولی از مزیت پرتوی کمتر برخوردار است.

برخی علل شایع استفاده از این روش چیست؟

معمولا از توموگرافی کامپیوتری(Dental Cone Beam CT) برای برنامه ریزی در درمان ارتودنسی و همچنین امور پیچیده تری که شامل موارد زیر است ، استفاده می شود:

* برنامه ریزی جراحی دندان های نهفته
* تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
* قرار دادن دقیق ایمپلنت های دندانی
* ارزیابی فک ، سینوس ها ، کانال های عصبی و حفره بینی
* تشخیص ، اندازه گیری و درمان تومورهای فکی
* تعیین ساختار استخوان و جهت گیری دندان
* تعیین محل درد یا آسیب شناسی
* تحلیل سفالومتریک
* جراحی ترمیمی

چگونگی باید برای پت اسکن آماده شد؟

* در ابتدا لازم است در مورد هر یک از موارد زیر پزشک خود را مطلع سازید:
* آلرژی ها، به ویژه نسبت به ماده خاجب، ید یا غذاهای دریایی
* بیماری هایی مانند دیابت، یا هر بیماری که اخیراً به آن ابتلا داشته اید
* داروها، گیاهان و مکمل هایی که مصرف می کنید

اگر خانم هستید، در صورت صادق بودن هریک موارد زیر در مورد شما، آن را به پزشک اطلاع دهید:

شیردهی- ممکن است لازم باشد شیر را بدوشید، زیرا تا زمانی که ردیاب از بدن شما خارج نشود نمی توانید شیر دهید. مدت زمانی که باید صبر کنید را با پزشک خود چک کنید.

باردار هستید یا فکر می کنید بار دارید – ردیاب می تواند به کودک شما آسیب برساند، بنابراین در مورد گزینه های بهتر با پزشک خود صحبت کنید.

پزشک دستورالعمل های خاصی را جهت آماده سازی برای اسکن ارائه می دهد. حتماً آنها را به دقت دنبال کنید. در اغلب موارد لازم است:

* ۲۴ ساعت قبل از اسکن از فعالیت بدنی شدید خودداری کنید
* قبل از انجام اسکن، تنها آب بنوشید و از خوردن غذا خودداری کنید
* تمام جواهرات و اشیاء فلزی را در بیاورید

این دستگاه از چه شمایلی برخوردار است؟

اسکنرهای Cone Beam CT دستگاهی مربعی شکل همراه با صندلی برای نشستن یا میز متحرک بوده تا بیمار بتواند در طول معاینه دراز بکشد. آنهایی که شامل صندلی بوده ، دارای بازوی چرخشی C شکل ، که یک تقویت کننده تصویر اشعه ایکس که حاوی منبع اشعه ایکس و آشکارساز است و مدل های همراه با میز ، دارای سازه ای گردان می باشند.

مزایای آن در مقابل خطرات چیست؟

مزایا

* پرتوافکن متمرکز اشعه ایکس ، کمک می کند تا از تابش پراکنده کاسته شده و به سبب آن تصاویری با کیفیت بهتر حاصل شود.
* از یک اسکن ، طیف گسترده ای از نماها و زوایا تولید شده که می توان با استفاده از آنها ارزیابی کاملتری را انجام داد.
* اسکن Cone Beam CT ، به نسبت تصویربردارهای معمولی دهان و دندان ، اطلاعات بیشتری ارائه داده که کمک می کند درمان دقیق تری برنامه ریزی شود.
* اسکن CT بدون درد ، غیرتهاجمی و دقیق می باشد.
* یک مزیت بزرگ اسکن CT ، تصویربرداری از استخوان و بافت نرم به طور همزمان است.
* بعد از انجام سی تی اسکن ، پرتویی در بدن بیمار باقی نمی ماند.
* اشعه ایکس مورد استفاده در سی تی اسکن ، عوارض آنی ای ندارد.

خطرات

* همواره در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در برابر اشعه ، احتمال اندکی بر ابتلای سرطان وجود دارد. با این حال مزیت تشخیص دقیق بسیار مهم تر از این خطر است.
* از آنجا که کودکان حساسیت بیشتری به اشعه داشته ، تنها درصورت وجود ضرورت باید سی تی اسکن انجام داده و اگر کاملا نیاز نباشد ، نباید آزمایش های پی در پی CT را انجام داد. سی تی اسکن در کودکان همواره باید با روش دوز پایین انجام شود.